ՊԱՊԻ ՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆԸ (164)

Խորենացի Պապի անօրէնութիւններէն տեղեկութիւն չունի, միայն կ’ըսէ, թէ՝ արհաարհեալ նշկահեաց Յունաց կայսրը, եւ սկսաւ պատրաստիլ ի պատերազմ (ԽՈՐ. 229)։ Թերեւս Պապ Տերենտիոսի ընթացքէն զզուած Պարսից կողմը միտում ունեցած ըսէինք, եթէ նախընթացաբար չգիտենայինք որ այս Տերենտիոսի քսութեանց արձագանքն էր։ Որովհետեւ Բուզանդի գրածին համեմատ, իբր թէ Պապ Պարսիկներուն դաշնակցելով Յունաց կայսեր պատգամ յղած ըլլայ, թէ՝ Կեսարիոյ հետ Պոնտոսի տասը քաղաքներ Հայոց եղած են, եւ Եդեսիան ալ Հայերը շէնցուցած են, պէտք է որ անմիջապէս անոնք ետ դարձնեն (ԲԶՆ. 238)։ Պապի անձնդիր կենցաղին բոլորովին անյարմար, եւ հիմնովին սուտ ամբաստանութիւն մը, որովհետեւ լատին պատմիչին համեմատ, միայն Պարսից կողմ անցնելու կասկածը յայտնած է Տերենտիոս, եւ ոչինչ աւելի։ Բայց վերջիվերջոյ Տերենտիոսի հնարքները իրենց արդիւնքը ունեցան։ Վաղէսի միտքը պղտորեցաւ, եւ Պապը մէջտեղէն վերցնելու որոշումը տուաւ։ Երբոր Ասիա անցաւ, Պապը բարեկամական տեսակցութեան համար Տարսոն հրաւիրեց, Պապ եկաւ, բայց զգալով որ նենգութեան զոհ կ’երթայ, 300 հեծեալներով խոյս կու տայ։ Պապ ու ընկերները իրենց հետամուտ եղողները նետահար կը հալածեն եւ երկու օր եւ երկու գիշեր ձի վազցնելով Եփրատի եզերքը կը հասնին, գետը լողալով կ’անցնին, եւ Հայոց թագաւորութեան սահմանկ կը մտնեն, ուր Պապ համակիր եւ ապահով ընդունելութիւն կը գտնէ։ Դանիէլ կոմս եւ Բարզիմէր զօրավար, որ Պապի վրայ ղրկուած էին, ձեռնունայն ետ կը դառնան, եւ ինքզինքնին արդարացնելու համար կ’ըսեն, թէ Պապ կախարդական արուեստի հմուտ ըլլալուն, ինքզինքը մշուշով պատելով աներեւոյթ ըրած եւ այնպէս կրցած է անցնիլ։ Ասոր վրայ Վաղէս ու Տերենտիոս նորէն հրաւիրելու գաղափարը կը թողուն, եւ Տրայիանոս զօրավարին կը յանձնեն նենգութեամբ սպաննել։ Նա ալ առաջ իբր Պապի կողմնակից կը ձեւանայ. անոր վստահութիւնը կը գրաւէ, փոփոխ հացկերոյթներով բարեկամութիւն կը մշակէ, մինչեւ որ անգամ խրախճանի մէջտեղը, յանկարծ Տրայիանոս դուրս կ’ելլէ, եւ բարբարոս գունդերէն զինուոր մը Պապի վրայ կը յարձակի։ Պապ պաշտպանութեան կը կանգնի, բայց ուրիշներ ալ վրան կը խուժին, եւ կուրծքէն վիրաւորուած եւ բազմաթիւ հարուածներով ծակոտուած արիւնլուայ կ’իյնայ եւ վերջին շունչը կու տայ (ԱՄՄ. 500)։ Լատին պատմիչը կարծես խօսքեր չի գտներ վատ դաւաճանութիւնը այպանելու։ Մահուան կերպին վրայ համաձայն է Բուզանդ ալ (ԲԶՆ. 239), որով այլեւս հարկ կ’ըլլայ մէկ կողմ դնել Խորենացիին գրածը, թէ Պապ Տերենտիոսի դէմ պատերազմի մէջ գերի ինկաւ, եւ շղթայակապ Բիւզանդիոն տարուեցաւ եւ կայսեր հրամանով գլխատուեցաւ։ Գլխատման հրամանն ալ կը վերագրէ Թէոդոսի (ԽՈՐ. 229), ինչ որ բարեբախտաբար ստոյգ չէ, որովհետեւ շատ տխուր պիտի ըլլար Հայուն գաղափարը Թէոդոսի վրայ՝ զոր իբր սուրբ կը տոնէ (ՏՕՆ. 18)։ Իսկ Պապ թագաւոր, որուն դէմ բիւզանդական կայսրութիւնը այսչափ անուղիղ ճամբաներու դիմեց, հազիւ թէ 24 տարեկան անփորձ երիտասարդ մըն էր, աւելի արգահատելի բիւզանդական կրթութենէն ժառանգած մոլութեանցը համար, քան դատապարտելի՝ իր անխորհուրդ ընթացքին համար։ Իրեն նկատմամբ աւելի արդար է լատին պատմիչը, քան մեր ազգային պատմագիրները։ Այդ ամէն եղելութեանց մէջ Շահակ կաթողիկոսի անունը չի յիշուիր, արդէն ըսինք, թէ քաղաքական գործերէ հեռու կը պահէր ինքզինքը։

ԹՈՂՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

0 կարծիք

Խմբագրի ընտրանի

Քրիստոնեական բարոյականության սկզբունքների կիրառելիության մասին

Հարցազրույց Ռալֆ ՅԻՐԻԿՅԱՆԻ հետ։ – Ցանկացած մարդ, եթե քիչ թե շատ ազնիվ է գոնե ինքն իր նկատմամբ, հոգու խորքում հիանալիորեն գիտի, թե ինչն է բարի, աստվածադիր բարոյականության նորմերին հարազատ, ինչը՝ ոչ։ Հոգին...

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս չդառնալ երկու տիրոջ ծառա

Հարցազրույց Կյուրեղ քահանա ՏԱԼՅԱՆԻ հետ։ Երկրային բարիքներ և երկնային արժեքներ. հավերժական հակադրությո՞ւն է, թե՞ չբացահայտված ներդաշնակություն... Ինչպե՞ս ապրել կյանքը, որ հոգևորն ու մարմնավորը չհակադրվեն։ Ավելին` ինչպե՞ս համադրել...

Կարդալ ավելին

Այլ նյութեր

ՇԱՀԱԿԻ ՄԱՀԸ (165)

Պապի դաւաճանութեամբ սպանուելէն ետքը, պահ մը...

ՊԱՊԻ ԿԵՆՑԱՂԸ (163)

Շահակի հայրապետութեան առաջին տարին Պապի...

ԸՆՏՐՈՒԹԻՒՆԸ ԵՒ ԸՆԹԱՑՔԸ (162)

Շահակին վրայ զանազան անգամներ խօսելու առիթ...