Հոգին չունի սկիզբ ու վերջ

[vahan]

եթե կարելի է արտահայտեմ կարծիքս եղիաի և Հովհանեսի մասին։
հրեաները այդ ժամանակ սպասում էին մեծն մարգարեի.որը պետք է գար ու Աստծո խոսքի համար ճանապարհ բացեր։իրենց պատկերացմամբ դա պետք է լիներ եղիան։
բայց այստեղ՝ խոսքը մարմնավոր երևույթի մասին չէ՝ խոսքը այդ առաքելության մասին է. ու այդ գործը՝այդ առաքելությունը. կատարեց Հովհանեսը։դրա համար Հիսուս ասացՙեղիան արդեն իսկ եկել է՚։

ասեմ .որ մարգարեությունները բավականին ծածուկ ու ոչ բոլորին բացահայտ կերպով են կատարվում։այսօր էլ նույնն է կատարվում։ օրինակ հայտնության մեջ գրված շատ մարգարեություններ  արդեն իսկ կատարվել են.բայց շատերը դեռ սպասում են դրանց կատարմանը։

[Nane]

     Ցավոք, Նանե ջան, չեմ կարող, քանզի դա շատ վաղուց էր, կարծեմ, ինստիտուտի տարիներին: Այսօր չեմ կարողանում ճարել ոչ մի նրա գիրքը: Բայց մոտավորապես հիշում եմ այդ մտքի երկրորդ մասն էլ. Աստված բազմացավ մեր մեջ, որպեսզի Իրենով զմայլվի:
     Իսկ Տաթեվացուն, նույնիսկ, ինչպես Դուք եք ասում, այսօրվա հոգևոր գաղափարախոսը դարձնելու մեջ արդյոք մի ինչ-որ վատ բան կա: Գիտեք, պատմության մեջ քիչ չեն օրինակները, երբ մի բան վերագրել են մեկին, սակայն պարզվել է, որ արդեն վաղուց ինչ-որ մեկն արել է նույն բանը: Օրինակ, ասենք, գեղարվեստական գրականության մեջ աբսուրդի հայրը համարվում է ֆրանսիացի Սեմյուել Բեկկետը, որը գրել է հիմնականում 1960-ականներին: Այնինչ ռուս գրող Դանիիլ Խարմսը գրել է նույն աբսուրդը նրանից առնվազն հիսուն տարի առաջ:
     Կարող ենք  մեր վեճի թեմային ավելի մոտ օրինակներ էլ բերել իհարկե, բայց կա արդյոք դրա պահանջը?..
     Խորհուրդի համար սրտանց շնորհակալ եմ, հարգելի Նանե, սակայն այդ գրքերը գտնելն է դժվար... Ի միջի այլոց, հարց Ադմինին. չէ որ  "Լուսամուտում" կա նաև գրադարան: Ինչու չտեղադրել այնտեղ գոնե նման գրականություն, կամ Աստվածաշունչը : Բարդության ասատիճանին իհարկե ծանոթ չեմ, բայց բոլոր դեպքերում, "Լուսամուտի" տարիքն արդեն ինքնստինքյան ստիպում է մտածել նման քայլերի դիմելու մասի: Ինչ կասեք?

Սամվել ջան,  նախ ասեմ, որ Տաթևացու <Ոսկեփորիկը> կարող ես գտնել հոգևոր գրախանութներում, իսկ վերջերս հրատարակվեցին նաև նրա <Երգ Երգոցի> և <Առակացի> , ինչպես նաև <Հովհաննու Աւետարանի մեկնությունը>:

Իսկ ինչ վերաբերում է գաղափարների փոխանցմանը, իհարկե դրանում ոչ մի վատ բան չկա: Ք. ա. 5-րդ և 4-րդ դարերում ապրած Պլատոնի և Արիստոտելի գաղափարների վրա է հիմնված հետագա դարերի ողջ փիլիսոփայական միտքը, բայց նրանց գաղափարների կամ տերմինների, և ոչ թե կոնտեքստից դուրս, սխալ մեկնաբանված և մոտավորապես հիշվող բառերի, ինչը շատ վտանգավոր է և սխալ է:
Անցնելով Տաթևացուն` ասեմ, որ նրա հանճարը կայանում է նրանում, որ նա կարողացավ ի մի բերել մինչ այդ եղած տեսությունները  և նրա <Գիրք Հարցմանցը> աստվածաբանական մի մեծ հանրագիտարան է, որտեղ ոչ միայն իր մտքերն են արտահայտվում: Իսկ ողջ Քրիստոնեական մարդաբանության համար հիմնական նշանակություն ունեն  Նյուսացու և Նեմեսիոս Եմեսացու արդեն նշածս երկերը և հետագա բոլոր հեղինակները հիմնվել են նրանց վրա: Ի դեպ կարող եք դրանք կարդալ նաև ռուսերեն լեզվով:
Հոգու նախագոյության մասին Քրիստոնեության մեջ ամենամեծ ջատագովը եղել է 2-րդ դարում ապրած Որոգինեսը, սակայն նրա ուսմունքը չի ընդունվել, քանի որ ինքնիրեն էլ հաճախ հակասում էր:Հովհան Որոտնեցին ժխտում է հոգու նախագոյությունը: Եթե հոգին նախագոյ է, կնշանակի, որ մարդը ոչ թե աստվածային ծրագրով, այլ պատահաբար է դարձել մարդ: Եթե մարդու գոյության պատճառը մեղքն է, ինչպես պնդում է Որոգինեսը , կնշանակի, որ մարդը` որպես Աստծո պատկեր մեղքի շնորհիվ է գոյացել: Իսկ Գրիգոր Տաթևացին հերքում է նաև մարմնի նախագոյությունը, այսինքն` այն գաղափարը, որ մարմինն արարվել է հոգուց առաջ: Քննադատելով երկու ուսմունքներն էլ` նա ասում է.ՙ...ոչ զհոգի յառաջ, քան զմարմին ասեն ստեղծեալ, և ոչ զմարմին, քան զհոգին: Այլ ի միասին համանգամայն ստեղծեալ ոչ ժամանակաւ յառաջ և յետոյ, և ոչ բնութեամբ, այլ մի է սկիզբն միոյ գոյութեան մարդոյն:... զի մի գոյութիւն է մարդն բաղադրեալ ի հոգւոյ և ի մարմնոյ, ոչ է պարտ Բ (2) լինիլ սկիզբն, այլ մի էութեան մի է սկիզբն՚ :
Հայ եկեղեցին չի ընդունում այն տեսակետը, թե յուրաքանչյուր մարդու համար Աստված առանձին հոգի է արարում: Գրիգոր Տաթևացին, մերժում է ոչ միայն հոգու, այլև` մարմնի նախագոյությունը  արարման ժամանակ, որովհետև մարդը հոգով և մարմնով է մարդ: Ըստ արարչության օրենքի մարդուց մարդ է ծնվում և ոչ թե լոկ մարմին կամ հոգի:

[Nane]

Դուք ուզում եք ասել, որ օրինակ իմ հոգին մինչև իմ ծնվելը եղե՞լ է։

     Այո, Ադմին, անշուշտ: Եվ այդ Նա է, որ ընտրել է Ձեզ:

     Ցավոք, Հին Կտակարանի հայերենը չունեմ, - մեջբերումը կանեմ ռուսերենով: Մալաքիայի գլուխ 4, կետ 5. «Я пошлю к вам Илию-пророка пред наступлением дня Господня, великого и страшного». Մալաքիան այս խոսքերն ասաց մ.թ.ա. հինգերորդ դարում, նախագուշակելով Եղիա մարգարեի հայտնությունը նրա կյանքից 400 տարի հետո:
     Եվ սրա շարունակությունը Նոր Կտակարանում (հայերենն արդեն ունեմ).
ՄԱՏԹԵՈՍ, ԺԷ; 10. "Աշակերտները նրան հարցրին և ասացին. "Հապա ինչու' դպիրներն ասում են, թե նախ Եղիան պիտի գայ": Յիսուս պատասխանեց նրանց և ասաց նրանց. "Եղիան կը գայ և կը վերահաստատի ամեն ինչ. բայց ձեզ ասում եմ, որ Եղիան արդեն իսկ եկել է. բայց նրան չճանաչեցին, այլ ինչ որ կամեցան, արեցին նրան. նոյնպէս և մարդու Որդին նրանց ձեռքով չարչարվելու է": Այն ժամանակ աշակերտները հասկացան, թէ Յովհաննէս Մկրտչի մասին էր ասել իրենց":

     

Այստեղ մի փոքրիկ նրբություն կա: Բնագրում հետևյալ կերպ է. <Այլ ասեմ ձեզ զի եւ Եղիա եկեալ իսկ է. եւ ոչ ծանեան զնա, այլ արարին ընդ նաª զոր ինչ կամեցան. նոյնպէս եւ որդի մարդոյ չարչարելոց է ի նոցանէ 13 Յայնժամ ի միտ առին աշակերտքն, թէ վասն Յովհաննու մկրտչիª ասաց ցնոսա>: <Ի միտ  առնել> նշանակում է մտածել, կարծել, ենթադրել և ոչ թե հաստատապես հասկանալ:
Հիշենք, թե ինչ ասաց Հովհաննես Մկրտիչը, երբ նրան հարցրին իր ով լինելը. <Եւ հարցին ցնա. Իսկ ով ես դու Եղիան ես? Եւ ասէ. Ոչ եմ: Իսկ մարգարէն ես դու£ Պատասխանի ետ, թէ. Ոչ 22 Իսկ ասա մեզ, դու ով ես, զի պատասխանի տասցուք որոց առաքեցինն զմեզ. զի ասես վասն քո ժ 23 Ասէ. Ես ձայն բարբառոյ յանապատի. ուղիղ արարէք զճանապարհն Տեառն, որպէս ասաց Եսայի մարգարէ /Հովհաննու Ա/: Ի դեպ Նաև Հիսուսին էին կասկածում, որ Եղիան է: <Եւ նոքա ասեն. Ոմն զՅովհաննէս մկրտիչ, եւ այլք զԵղիա, եւ կէսք զԵրեմիա, կամ զմի ոք ի մարգարէիցն 15 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Իսկ դուք զո± ոք ասէք զինէն թէ իցեմ> /Մատթ. ԺԷ 14, Մատթ. Թ 18-20, /

[Nane]

Դուք ուզում եք ասել, որ օրինակ իմ հոգին մինչև իմ ծնվելը եղե՞լ է։

          Մեկ ուրիշ տեղ:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ, Թ; 2. "Ռաբբի, մեղքը ու'մն է, որ կույր է ծնվել, սրա'նն է, թէ' իր հորն ու մորը": Եթե կույր ծնված մարդու մասին ասում են, որ նա երևի կույր է ծնվել իր գործած մեղքի պատճառով, պարզ չէ' արդյոք, որ նա այդ մեղքը գործել է ծնվելուց առաջ? Այսինքն, ուրիշ կյանքում? Նախորդ? ՈՒ Հիսուսի պատասխանի մեջ էլ ոչ մի խոսք չկա այն մասին, որ կույրը նախկին կյանք չի ունեցել (միթե? Նա կարող էր ուղղակի լռել նման կարևոր բանի մասին): Հիսուս ասում է միայն, որ դա մեղք չէ:

   

Բայց Հիսուսի պատասխանի մեջ խոսք չկա նաև, որ նախորդ է ունեցել, հատկապես որ այդպիսի հարց էլ չի տրվում: Իսկ եթե մարդիկ հարցնում են <մեղքը սրանն է, թե` ոչ>, դա դեռ նախորդ կյանքի մասին չի խոսում: 
Սամվել ջան, դուք, իհարկե կարող եք ընդունել հոգու վերամարմնավորման գաղափարը, որը իրապես շատ խորն է և հետաքրքրական,  բայց ճիշտ չէ անհիմն հիմնավորումներ գտնել Ս. Գրքում և կամայական մեկնաբանություններով փորձել հաստատել դրանք:

[Nane]

Ներող եղեք, բայց Ձեր վերլուծության մեջ ոչ թե պարզություն, այլ պարզ անգիտություն եմ ես տեսնում։ Դուք երևի տեղյակ էլ չեք Աստվածաշնչի գիտական ուսումնասիրությունների մասին, սակայն ինչ որ խորամանկի ձեռքով գրված, ու Ձեզ նման միամիտներին որպես հրեշտակապետ ու սերովբեներ ներկայացվածների գրվածներն ընդունում եք որպես ճշմարտություն՝ դույզն իսկ տեղյակ չլինելով թե հայերն ինչ են ասել ժամանակին այդ ամենի մասին։
։

     Ես մի քիչ չեմ ըմբռնում Ձեր վրդովման իմաստը, հարգելի Ադմին: Դուք զայրանք եք արտահայտում , համարելով, որ ես ընկել եմ այդ "խորամանկների" ջրերը: Սակայն ինքներդ էլ առաջարկում եք անել նույն բանը, այսինքն, դուրս գալ այդ "խորամանկների " ջրերից և հիմա էլ նետվել "վերլուծողների-մեկնաբանների" ջրերը: Ինչ տարբերություն, եթե ոչ այնտեղ, և ոչ էլ այնտեղ չպետք է լինի իմ սեփական կարծիքը: Եվ հետո, ես կրոնավոր չեմ, որպեսզի խորանամ մեկնությունների մեջ - դա ինձ պետք չէ:
     Ինձ պետք է, որ ինչ-որ մեկն ինձ բացատրի, թե ինչու? ես, դեռ չծնված, արդեն հասցրել եմ մեղավորվել, եթե, ինչպես դուք եք պնդում, նույնիսկ իմ հոգին ինձանից առաջ գոյություն չի ունեցել; ուրեմն որտեղից է իմ այդ մեղք կոչեցյալը:
    Եվ սա բազում հարցերից մեկն է ընդամենը: Եվ ես չեմ ցանկանում, որ ինձ ոչ իմ խորամանկները բացատրեն դա, ոչ էլ Ձեր մեկնաբանները: Ես ցանկանում եմ ինքս էլ ինձանից ինչ-որ բան ներկայացնել գոնե իմ առջև, քանզի եթե մարդ չի հարգում ինքն իրեն,ինչ խոսք, որ չի կարող հարգել իր առջև կանգնածին էլ:
      Իսկ, ասենք, Եղիշեն,կամ Մովսես Խորենացին, կամ նույն ժամանակների որևէ աշխարհիկ մարդ, կամ հոգևորական; նրանք բոլորն էլ իմ նման անգետներ են, թե ոչ?: Չէ որ նրանցից ոչ ոք չի կարդացել այդ "գիտական ուսումնասիրությունները":
                

Ձեր նշած Եղիշեն, Խորենացին, ինչպես նաև` Մաշտոցը, Սահակ Պարթևը, Կորյունը, Եզնիկ Կողբացին, Անհաղթը և մյուսները իհարկե քաջատեղյակ էին <գիտական ուսումնասիրություններին>, քանի որ շատ լավ գիտեին Ս. Գրքի հունարեն բնագիրը, Եկեղեցու հայրերի մեկնությունները, ինչպես նաև` անտիկ ողջ փիլիսոփայությունը /տրամաբանություն, մաթեմատիկա, ֆիզիկա, մետաֆիզիկա  և այլն/Դրանից ավելի մեծ գիտություն Շնորհիվ այդ ամենի էլ ստեղծեցին մեր ՈՍԿԵԴԱՐԸ.

[Nane]

մի՞թե Մաղաքիա մարգարեն ասում է, որ Եղիան հոգով է գալու և Հովհաննես մկրտչի մեջ մտնելու։

Իսկ ինչով?
Հերքել այն բանը, որ Եղիան եկել է, ոչ ես և ոչ էլ Դուք չենք կարող, քանզի Քրիստոս ինքն է հաստատում դա: ՈՒրեմն, կրկնում եմ հարցս - ինչով?
     

Եկեք ուշադրություն դարձնենք հետևյալին. Եղիան  և Եղիսեն, երբ քայլում էին , Եղիան մարմնով բարձրացավ երկինք  հրեղեն կառքով /Դ Թագ. գլուխ Բ/ և ոչ թե մահացավ: Եվ ասել, որ <Եղիան եկել է> չի նշանակում, որ նրա հոգին ինչ -որ մեկի մեջ է մտել:

[Samvel]

        Շատ շնորհակալ եմ, Նանե ջան, հետաքրքիր ինֆորմացիայի համար: Ձեր տված տեղեկություններն ավելի ամրացրեցին հույսերըս վերջիվերջո Տաթեվացու գրքերը ճարելու: Բայց ավելի շատ ինձ ուրախացրեց Ձեր մուտքն այս վիճաբանության մեջ: Հուսով եմ, որ այն հաճելի և հետաքրքիր ընթացք կստանա: Քանզի Ձեր տված տեղեկությունները շատ հետաքրքիր են և ուսանելի:
     Նյուսացուն չգիտեմ: Նեմեսիոս Եմեսացուն քիչ թե շատ ծանոթ եմ, բայց առանձնապես չհետաքրքրվեցի նրանով տարիներ առաջ,քանզի նա հերքում էր Պլատոնի առաջարկած մարդու կառուցվածքի տրիխոտոմիկ ձևը - միտք, հոգի և մարմին, - և կողմ էր ավելի արիստոտելական - դիխոտոմիկ կառուցվածքին, - հոգի և մարմին: Հոգու ծագման մասին խոսելիս նա հրաժարվում էր հոգու հավերժականությունից (Հավերժականությանը նա "ժառանգականություն" անունն էր տվել): Նա ասում էր, որ հնարավոր չէ հոգին ժառանգել, որովհետև այդ դեպքում հոգին պետք է մահանար, ինչպես մարմինը, որը որ մենք ժառանգում ենք մեր ծնողներից:
     Միամիտ միտք էր, իհարկե, բայց բավականին երկար կյանք ունեցավ և նույնիսկ ինչ-որ հետևանքներ թողեց:
     Ավելի հետաքրքիր էր նրա մեկ ուրիշ միտքը, որը որ լրիվ դեմ էր կրեացիոնիզմին, այն դոկտրինային, որը պնդում է, թե հենց կոնկրետ մարդու բեղմնավորման ժամանակ է Աստված ստեղծում կոնկրետ այդ մարդու հոգին: Նա ընդառաջվում էր Աստվածաշնչով, որտեղ որ Աստված, ավարտելով աշխարհի արարումը, - անցավ հանգստի:
     Ինչպես Դուք նշեցիք վերևում (ես էլ Ձեր հետ համամիտ եմ) Հայ եկեղեցին էլ դա չի ընդունում ու շատ ճիշտ է անում:
     Շատ հետաքրքիր է նաև այն, որ Եմեսացին հոգին մի քանի մասերի է բաժանում. գիտակցական, անգիտակից, ֆիզիոլոգիական, էմոցիոնալ և այլն: Ի միջի այլոց, իմ մեջբերած "Գիրք ՈՒրանտիայում" էլ համարյա նույն բանն է ասվում:

[Samvel]

Բնագրում հետևյալ կերպ է. <Այլ ասեմ ձեզ զի եւ Եղիա եկեալ իսկ է. եւ ոչ ծանեան զնա, այլ արարին ընդ նաª զոր ինչ կամեցան. նոյնպէս եւ որդի մարդոյ չարչարելոց է ի նոցանէ 13 Յայնժամ ի միտ առին աշակերտքն, թէ վասն Յովհաննու մկրտչիª ասաց ցնոսա>: <Ի միտ  առնել> նշանակում է մտածել, կարծել, ենթադրել և ոչ թե հաստատապես հասկանալ:

     Նանե ջան, իմ "Նոր Կտակարանը" տպված է Էջմիածնում 1975 թվին ու վրան գրված է. արևելահայերեն նոր թարգմանություն համեմատությամբ հունարեն բնագրերի: Եվ այնտեղ գրված է.

     ՄԱՏԹԵՈՍ, ԺԷ; 10. "Աշակերտները նրան հարցրին և ասացին. "Հապա ինչու' դպիրներն ասում են, թե նախ Եղիան պիտի գայ": Յիսուս պատասխանեց նրանց և ասաց նրանց. "Եղիան կը գայ և կը վերահաստատի ամեն ինչ. բայց ձեզ ասում եմ, որ Եղիան արդեն իսկ եկել է. բայց նրան չճանաչեցին, այլ ինչ որ կամեցան, արեցին նրան. նոյնպէս և մարդու Որդին նրանց ձեռքով չարչարվելու է": Այն ժամանակ աշակերտները հասկացան, թէ Յովհաննէս Մկրտչի մասին էր ասել իրենց":

     Այստեղ ասվում է "հասկացան": "Ի միտ առին"-ը այդպես է թարգմանել մեկը, ում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն է վստահել այդ գործը, և մենք չունենք ոչ մի պատճառ, չհավատալու նրան: Եվ սակայն դա բոլորովին չի նշանակում, թե ինձ համար այդ թարգմանիչն ավելի արժանավոր մեկն է, քան Դուք, Նանե: Հավատացեք, խնդրում եմ: Հարցը դրանում չէ: Հարցը նրանում է ընդամենը, թե ես ում? եմ գերադասում հավատալ: Եթե ես գերադասում եմ համարել, որ հոգին հավերժ է, ուրեմն ընտրում եմ մեր թարգմանիչին: Եթե գերադասում եմ կասկածել հոգու հավերժության վրա, ուրեմն ընտրում եմ Ձեր ենթադրությունը, այսինքն այն, որ Քրիստոս այդ հարցը թողեց անպատասխան, բաց վիճակում, որպեսզի աշակերտներից ամեն մեկը իր կարծիքը կազմի հարցի մասին: Այսինքն, ինչևինչ պատճառներով դարձավ առաջին Մատրյոշկա սարքողը (հիշում եք ռուսական այն տիկնիկները, որ մեկը մյուսի միջից են դուրս գալիս): Մի Մատրյոշկա-ուսմունք, որի ոչ մի փուլում մենք չենք կարող կոնկրետացնել միտքը - Եղիան եկավ, թե ոչ? Ահա թե ինչու ամեն մեկը հասկանում է, ինչպես ինքն է ցանկանում: Ստացվում է, որ նույնիսկ Ձեր մեկնաբանությամբ ես հասկանում եմ իմ ցանկացածը և որ դա էլ արժանի է ճշմարիտ լինելու:

[Samvel]

Հիշենք, թե ինչ ասաց Հովհաննես Մկրտիչը, երբ նրան հարցրին իր ով լինելը. <Եւ հարցին ցնա. Իսկ ով ես դու Եղիան ես? Եւ ասէ. Ոչ եմ: Իսկ մարգարէն ես դու£ Պատասխանի ետ, թէ. Ոչ 22 Իսկ ասա մեզ, դու ով ես, զի պատասխանի տասցուք որոց առաքեցինն զմեզ. զի ասես վասն քո ժ 23 Ասէ. Ես ձայն բարբառոյ յանապատի. ուղիղ արարէք զճանապարհն Տեառն, որպէս ասաց Եսայի մարգարէ /Հովհաննու Ա/: Ի դեպ Նաև Հիսուսին էին կասկածում, որ Եղիան է: <Եւ նոքա ասեն. Ոմն զՅովհաննէս մկրտիչ, եւ այլք զԵղիա, եւ կէսք զԵրեմիա, կամ զմի ոք ի մարգարէիցն 15 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Իսկ դուք զո± ոք ասէք զինէն թէ իցեմ> /Մատթ. ԺԷ 14, Մատթ. Թ 18-20, /

  Ինչու Հովհաննեսը չասեց, որ ինքը Եղիան է?:
     Գուցե չէր հիշում իր անցած կյանքը (Ինչպես չի հիշում մեզանից ոչ ոք), գուցե ինչ-որ պատճառ ուներ դրա համար, գուցե ուղղակի համեստ էր: Եվ սակայն նա ասաց, որ ինքը

"Անապատում կանչողի ձայնն է, պատրաստեք Տիրոջ ճանապարհը և հարթեցրեք նրա շավիղները":

Եվ վերջապես, քրիստոնեական ուսմունքը հիմնված է Քրիստոսի խոսքին հավատալու վրա, և քանի որ Քրիստոս ասում է Հովհաննեսի - Եղիան լինելու մասին, ուրեմն Նրա պնդած  խոսքերը ՊԵՏՔ Է գերակշռեն Հովհաննես Մկրտչի - իր Եղիան լինելը հերքելուն:

[Samvel]

Բայց Հիսուսի պատասխանի մեջ խոսք չկա նաև, որ նախորդ է ունեցել, հատկապես որ այդպիսի հարց էլ չի տրվում: Իսկ եթե մարդիկ հարցնում են <մեղքը սրանն է, թե` ոչ>, դա դեռ նախորդ կյանքի մասին չի խոսում:

     Հարցնում են. արդյոք մեղքը իրենն է, որ կույր է ծնվել?: Եթե կույր է ծնվել, ուրեմն երբ է հասցրել մեղք գործել, որպիսզի այդ մեղքի պատճառով կույր ծնվի?
     Քրիստոս հերքում է մեղքը որպես կույր ծնվելու պատճառ ընդունելը:
     Բայց Նա չի հերքում մեղքի պատճառով կույր ծնվելու հնարավորությունը, - մի'թե այդպես չէ: ՈՒրեմն, մի ինչ-որ ժամանակ, ծնվելուց առաջ, հնարավոր է, չէ?, մեղք գործել և այդ մեղքի պատճառով, դրանից հետո, ծնվել կույր - պատժված:
     Մի կարևոր հանգամանք էլ: Աստվածաշնցի ուրիշ տեղերը պարզ ցույց են տալիս, որ Քրիստոս երբեք չի խուսափել ցույց տալ իր աշակերտներին այն, որ նրանց հարցերը երբեմն անտեղի են: ՈՒ եթե նախագոյության գաղափարը բացարձակ անհամատեղելի լիներ քրիստոնեության ուսմունքի հետ, մի'թե Քրիստոս կհանդուրժեր ու չէր ասի այդ մասին ասելու համար այդքան հարմար այդ ակնթարթին:
     Այնուամենայնիվ, Նա լռեց ու ոչինչ չասեց?..