ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿԱՑՈՒԹԻՒՆԸ (184)

Սահակ այդ դիրքին մէջ էր, երբ բարձրացաւ կաթողիկոսական աթոռը, միջոց մը աթոռը պարապ մնալէն ետքը՝ քաղաքական յարաբերութեանց բերմամբ, ինչպէս դիտեցինք (§ 179)։ Սահակի գահակալութիւնը տեղի կ’ունենայ 387-ին, ոչ Կեսարիոյ խօսք կար այլեւս, եւ ոչ ձեռնադրութեան։ Չենք ալ կրնար ճշդել, թէ արդէն եպիսկոպոսական ձեռնադրութիւն առած էր, թէպէտ քահանայացած ըլլալը ստոյգ է եւ եպիսկոպոսութիւնն ալ հաւանական, իսկ կաթողիկոսութիւնը առած պիտի ըլլայ հայ եպիսկոպոսներէն։ Սահակի գործունէութեան ասպարէզը անմիջապէս կ’ընդարձակուի, Լուսաւորչի ազգատոհմին սեփական լայնախոհ տեսութիւնները նորէն հոգի կ’առնեն, եւ հայրապետութիւնը ազգին բոլոր շահերուն հոգն ու խնամքը կը ստանձնէ։ Յունական բաժնի հայութիւնը Գազաւոն Կամսարականի գլխաւորութեամբ, հիացմամբ կը դիտէ Պարսկական բաժնին մէջ ծագում առած ոգեւորութիւնը, Սահակի կրօնական իշխանութեան հետ՝ Խոսրովի քաղաքական իշխանութիւնն ալ նախանձելի կը դառնայ, եւ յունազգի կոմսի մը վարչութիւնը դժգոհ կը թողու Յունական բաժնին հայերը։ Ասկէ յառաջ կու գան մասնաւոր բանակցութիւնք Խոսրովի եւ Գազաւոնի մէջ (ԽՈՐ. 238), որոնց տեղեկութիւնը կը ստանայ Բիւզանդեան արքունիքը Սամէլ Մամիկոնեանի ձեռամբ։ Պահ մը կը վարանի կայսրութիւնը, որովհետեւ Խոսրովի դիտումներուն մէջ էր յոյն կոմսերու բարձումը (ԽՈՐ. 239), սակայն միւս կողմէ գիտէր, որ Լուսաւորչի ազգատոհմին համար աւանդական էր յունասէր ընթացքը, եւ Բիւզանդիոյ արքունիքն ալ կրնար մշակել նոյն ազգատոհմին վրայ դրուած վստահութիւնը։ Այս զգացումները դուռ կը բանան բանակցութեանց։ Թէոդոս կայսր կը տարակուսի, որ մի՛ գուցէ ընդդիմութիւնը հայերը պարսից կողմը անցնելու միտեցնէ, եւ միաբանութեամբ հանիցեն ի նմանէ եւ տացեն ի Պարսս զբաժինն զայն (ԽՈՐ. 240), ուստի կը մտածէ, որ աւելի օգտակար կ’ըլլայ Պարսից բաժնի հայերը իրեն գրաւել, եւ տարօրինակ որոշմամբ մը կը հաւանի, որ Խոսրով Գ․, որ իբր Պարսից հարկատու եւ ենթարկեալ, անոնց հովանաւորութեան ներքեւ Հայաստանի մը մասը կը կառավարէր, յունական բաժնին վարչութիւնն ալ ստանձնէ, անոր վրայ Բիւզանդիոյ կայսրութեան հովանաւորութիւնը յարգելով եւ յունական օրէնքներու համակերպելով։ Երկուց տէրանց միանգամայն ծառայելու անհնարին դրութիւնը իրական դարձնելու փորձ մը, որուն հետեւանքը պիտի ըլլար, կայսեր տեսութեամբ, Հայերը ամբողջաբար իրեն քաշելու դիւրութիւն մը, վստահանալով Սահակի եւ Խոսրովի յունասէր զգացումներում։ Ասոնք ալ, կը մտածէին հարկաւ Պարսից Շապուհ Գ․ թագաւորը համոզել հաւանական ցուցնելով յունաց բաժինն ալ գրաւելու հետեւանքը, բայց ելքն իրենց նպատակին չհամապատասխանեց։ Գտնուեցան դարձեալ հայ նախարարներ, որք Շապուհի ազդարարեցին, թէ Խոսրովի ընթացքը եւ ամենայն ցուցականութիւն նորա, ստութեամբ եւ ոչ ստուգութեամբ է (ՓԱՐ. 12)։ Շապուհ ախորժ ունկնդրութեամբ լսեց այդ տեղեկութիւնները եւ իսկոյն Խոսրովը հրաւիրեց Տիզբոն երթալ։ Խոսրով չզգացեալ զբանսարկութիւն, նախ կը միամտի երթալ որպէս առ իւր իշխան եւ բարեկամ (ՓԱՐ. 12), բայց յետոյ կը կասկածի, եւ յոյներէն օգնութիւն կը խնդրէ, որ չերթայ, բայց ոչ զոք գտեալ ի սատարութիւն, եւ անկարացեալ ընդդիմանել, կ’որոշէ երթալ, առանց բարեկամական ձեւերը խանգարելու (ԽՈՐ. 241)։ Բայց ընդունելութիւնը բարեկամական չ’ըլլար։ Վռամ Դ. Կրման, որ յաջորդած էր Շապուհի, եւ որ առաջուց ալ Հայաստանի գործերով զբաղած էր, Խոսրովը թագաւորութենէն զրկեց, եւ Անյուշ բերդին մէջ բանտարկել տուաւ, իսկ թագաւորական ձեւակերպութիւնը խախտել չուզելով, Խոսրովի եղբայր Վաղարշը (ԱՐԾ. 75) թագաւոր անուանեց, փոխելով անոր Պահլաւիկ անունը, իր եւ իր հօր անուններով Վռամ-Շապուհ կոչեց (ՓԱՐ. 13), թէպէտ Ստահրաշապուհ անունով ալ յիշուած է ուրեք (ԵՂԻ. 7)։ Խոսրովի հետ բանտարկուեցաւ նաեւ Գազաւոն Կամսարական։ Իսկ Շաւարշ Կամսարական եւ Պարգեւ Ամատունի, որոնք 700 հեծեալներով փորձած էին Խոսրովը ճամբէն դարձնել, նպատակնուն չյաջողեցան, Շաւարշ սպաննուեցաւ, եւ Պարգեւ գերի իյնալով մորթազերծ եղաւ, եւ մորթը տիկտեսակ գործեալ ուռուցմամբ Խոսրովին ներկայացուցին (ԽՈՐ. 242)։ Այդ եղելութեանց թուական պէտք է դնել 389 տարին, որ էր Խոսրովի հինգերորդը (ԽՈՐ. 241)։

ԹՈՂՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

0 կարծիք

Խմբագրի ընտրանի

Քրիստոնեական բարոյականության սկզբունքների կիրառելիության մասին

Հարցազրույց Ռալֆ ՅԻՐԻԿՅԱՆԻ հետ։ – Ցանկացած մարդ, եթե քիչ թե շատ ազնիվ է գոնե ինքն իր նկատմամբ, հոգու խորքում հիանալիորեն գիտի, թե ինչն է բարի, աստվածադիր բարոյականության նորմերին հարազատ, ինչը՝ ոչ։ Հոգին...

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս չդառնալ երկու տիրոջ ծառա

Հարցազրույց Կյուրեղ քահանա ՏԱԼՅԱՆԻ հետ։ Երկրային բարիքներ և երկնային արժեքներ. հավերժական հակադրությո՞ւն է, թե՞ չբացահայտված ներդաշնակություն... Ինչպե՞ս ապրել կյանքը, որ հոգևորն ու մարմնավորը չհակադրվեն։ Ավելին` ինչպե՞ս համադրել...

Կարդալ ավելին

Այլ նյութեր

ՍՈՒՐՄԱԿ ԵՒ ԲՐՔԻՇՈՅ (213)

Այդ կացութեան ներքեւ Սուրմակ եւ ոչ իսկ իր...

ՍԱՀԱԿԻ ԱՔՍՈՐԸ (212)

Երբոր Սուրմակ եւ նախարարները Տիզբոն հասնելով...

ՍԱՀԱԿԻ ԱՄԲԱՍՏԱՆՈՒԹԻՒՆԸ (211)

Այս եղելութիւնները կը կատարուէին 427-է 428...