ՍԱՀԱԿԻ ԱՄԲԱՍՏԱՆՈՒԹԻՒՆԸ (211)

Այս եղելութիւնները կը կատարուէին 427-է 428 ձմեռուան միջոցին։ Կարծես թէ նահանջ տարիներու ձախողութեան նախապաշարումը իրեն հաստատութեան փաստ մը կը գտնէր այդ պարագային մէջ։ Հայոց հին շարժական տոմարը, որ տարիներու համար 365 օրերու հաստատուն չափ մը ունի, արտաւորուած էր իւրաքանչիւր տարւոյ յաւելուածական ժամերը գումարելով իւրաքանչիւր Հայկայ շրջանին վերջը, այսինքն է 1460 տարիներ ետքը, ամբողջ նահանջ տարի մը աւելցնել, նոր շրջանին չանցած, եւ անով արեգակնային շրջանին ուղղութիւնը գտնել։ Հայկայ երկրորդ շրջանը աւարտած էր 427 Օգոստոս 11ին, եւ յաջորդ Օգոստոս 12 օրէն սկսած էր նահանջ տարին, որ պիտի տեւէր մինչեւ 428 Օգոստոս 10, եւ ճիշդ այդ նահանջներու նահանջ տարւոյն մէջ տեղի ունեցաւ Հայ Արշակունի հարստութեան դադարումը, եւ Հայաստանի թագաւորութեան անկումը, քանի որ Բագրատունիք եւ Արծրունիք մասնաւոր նահանգներու հարկատու իշխաններ եղան, իսկ Ռուբինեանք բուն Հայաստանէ դուրս իշխեցին։ Նախարարներ, որ իրենց վնասակար մտածմունքէն ետ չէին կեցած, հազիւ թէ 428 տարւոյ գարնան դուռները բացուեցան, եւ ապրիլ 3-ին Զատիկն ալ տօնեցին, միաբանեալ ամենեքին բազմաթիւ պատգամաւորութեամբ անցին առ արքայն Պարսից Վռամ, որպէսզի երթան չարախօսել զարքայէն իւրեանց Արտաշրէ՝ անոր անառակ ընթացքէն դրդուած, եւ որովհետեւ Սահակի համար այս տեսակ բան մը չէին կրնար ըսել, անոր համար ալ մտածեցին չարախօսել, թէ՝ է զյունովք գլեալ խորհուրդովն։ Նոյնը հարկաւ Արտաշիրի վրայ ալ տարածեցին, վասնզի գիտէին, թէ Վռամի վրայ չէին կրնար ազդել պարզ անառակութեան ամբաստանութիւնները։ Նախարարներ անհրաժեշտ համարած էին եկեղեցական նշանաւոր անձնաւորութեան մը իրենց հետ գտնուիլը, եւ երբ որ չկրցան Սահակի համաձայնութիւնը ստանալ, իրենց հետ առին Սուրմակը, իբրեւ եկեղեցականութեան ներկայացուցիչ։ Սուրմակ լոկ նախատանաց համար կոչուած է ոմն Արծկէցի փառամոլ երէց (ԽՈՐ. 263), կամ՝ երէց մի ի գաւառէն Բզնունեաց, ի գեղջէն, որ կոչի Արծկէ (ՓԱՐ. 23), բայց որեւէ մի անծանօթ երէց մը չէր կրնար վարել այն դերը, զոր նախարարներ կ’ուզէին տալ։ Պատմագիրը անցողաբար կը յիշէ, թէ՝ էր նա ի տոհմէ քահանայից գաւառին (ՓԱՐ. 23), ուրիշ տեղ ալ կը յիշուի, որ՝ զիւրոյ գաւառին զԲզնունեաց զեպիսկոպոսութիւնն ունէր (ԽՈՐ. 265), եւ մինչեւ իսկ կարող կ’ըլլայ իր վիճակը ընդարձակել, ուրիշներուն վիճակները գրաւելով (ԽՈՐ. 268)։ Արդ, Բզնունեաց եպիսկոպոսութիւնն է նոյնինքն Աղբիանոսի վիճակը (ԱՐԾ. 92), որուն ցեղէն եղան Հայոց կաթողիկոսները, երբոր Լուսաւորչի տունէն ընտրելիներ պակսեցան (§ 156)։ Միեւնոյն հիմամբ եղած է, այս անգամուան փոխանակութիւնն ալ։ Սուրմակ, Մանազկերտացեաց կամ Աղբիանոսական տոհմին գլուխն էր, որ Շահակէ եւ Զաւենէ եւ Ասպուրակէսէ ետքը յուսացած էր հարկաւ կաթողիկոսութեան հասնիլ, եւ հաճութեամբ չէր տեսած Սահակի աթոռ բարձրանալը։ Այս անգամ, որ Սահակը պաշտօնանկ ընելու խորհուրդը յղացուած էր, եւ Լուսաւորչի տունէն ուրիշ ընտրելի մնացած չէր, Սուրմակ կերպով մը առաջ անցած էր, իր կողմէն ամէն տեսակ լրբութիւն ալ աւելցնելով, որպէսզի Սահակի պաշտօնանկութիւնը հաստատուի, եւ իրեն կաթողիկոսութեան դուռ բացուի։ Ահա թէ ինչպէս Սուրմակ կրցաւ իբրեւ նշանաւոր եւ հեղինակաւոր անձ մը Հայ եկեղեցականութեան ներկայացուցիչ նկատուիլ։

ԹՈՂՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

0 կարծիք

Խմբագրի ընտրանի

Քրիստոնեական բարոյականության սկզբունքների կիրառելիության մասին

Հարցազրույց Ռալֆ ՅԻՐԻԿՅԱՆԻ հետ։ – Ցանկացած մարդ, եթե քիչ թե շատ ազնիվ է գոնե ինքն իր նկատմամբ, հոգու խորքում հիանալիորեն գիտի, թե ինչն է բարի, աստվածադիր բարոյականության նորմերին հարազատ, ինչը՝ ոչ։ Հոգին...

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս չդառնալ երկու տիրոջ ծառա

Հարցազրույց Կյուրեղ քահանա ՏԱԼՅԱՆԻ հետ։ Երկրային բարիքներ և երկնային արժեքներ. հավերժական հակադրությո՞ւն է, թե՞ չբացահայտված ներդաշնակություն... Ինչպե՞ս ապրել կյանքը, որ հոգևորն ու մարմնավորը չհակադրվեն։ Ավելին` ինչպե՞ս համադրել...

Կարդալ ավելին

Այլ նյութեր

ՍՈՒՐՄԱԿ ԵՒ ԲՐՔԻՇՈՅ (213)

Այդ կացութեան ներքեւ Սուրմակ եւ ոչ իսկ իր...

ՍԱՀԱԿԻ ԱՔՍՈՐԸ (212)

Երբոր Սուրմակ եւ նախարարները Տիզբոն հասնելով...

ՍԱՀԱԿԻ ՎՐԱՅ ԲՌՆԱԴԱՏՈՒԹԻՒՆ (210)

Մեսրոպ կը դառնար, բայց այս անգամ մխիթարական...