ՍՏԱՑՈՒԱԾ ԱՐՏՕՆՈՒԹԻՒՆԸ (203)

Պատգամաւորութեան ելքը հաջող եղաւ եւ առին զոր յուսայինն եւ զոր ոչն յուսային (ԽՈՐ. 253)։ Թէոդոս Փոքր 16 տարեկան եղած էր, խնամակալութիւնն ալ իր Պուղքեբիա քրոջ ձեռքն անցած էր, ուխտեալ կուսան մը, տակաւին ծաղկահասակ, եւ բոլորովին բարեպաշտութեանց նուիրեալ։ Ատտիկոս ալ, որ 406-ին ընտրուած էր, մեծ ազդեցութիւն կը վայելէր արքունեաց մէջ, Սահակի ընկերակից եղած էր, եւ մինչեւ իսկ կարծող կայ, թէ հայ ծագում ունէր։ Եկեղեցական պատկառելի պատգամաւորութեան մը բերնով պատմուած՝ եւ եկեղեցւոյ վրայ եկած վիշտերը, եւ հայերէն գիրերու գիւտին առթիւ յայտնուած աստուածային այցելութիւնը իրենց տպաւորութիւնը գործեցին։ Պետական խորհրդականներ ալ օգտակար գտան հարկաւ՝ պարսիկներէն նեղեալ հայերուն իրենց դիմելը, որ ապագայ քաղաքական յաջողութեանց դուռ կրնայ բանալ, եւ միտացան Սահակի առաջարկները ընդունիլ։ Այսուհանդերձ ձմեռն ամբողջ բանակցութեանց մէջ անցաւ եւ գործին պարագաները ուսումնասիրուեցան, մինչեւ որ պատգամաւորները յետ պասեքին կատարելոյ, կայսեր եւ պատրիարքին կողմանէ պաշտօնագիրներ ընդունելով Բիւզանդիոնէ մեկնեցան (ԽՈՐ. 28)։ Ժամանակագրական հաշուով պէտք է 418-ին դնել գործին աւարտումը, որ տարին Ապրիլ 7-ին հանդիպած է Զատիկը։ Գլխաւոր խնդիրն էր Սահակի իրաւասութիւնը Յունական Հայաստանին վրայ, ուստի հրաման տրուեցաւ, որոնց որ պէտք էր, որ Սահակը պատուով ընկալցին որպէս զարդարեւ վարդապետ իւրեանց, հանգոյն արքեպիսկոպոսին Կեսարու, իսկ հայերէնի ուսման համար հրամայուեցաւ, զի ամենայն փութով ուսցին, որովհետեւ կատարումն արուեստիդ ի շնորհաց Վերնոյն եղեւ (ԽՈՐ. 254)։ Այդ բացատրութիւնները կը քաղենք Խորենացիին յառաջ բերած թղթակցութեան պատճէններէն, թէպէտ չենք կրնար անոնց բնագիր ըլլալուն վրայ պնդել (41)։ Այս թուղթերով, թէ թագաւորը, եւ թէ պատրիարքը հայերը կը մեղադրէին, որ հայերէն գիրի համար Ասորիներուն դիմած են, եւ ոչ յոյներուն, եւ մասնաւորապէս անտես ըրած են զաղբիւրն եկեղեցւոյ զհայր մեր սուրբ Յովհաննէս Ոսկեբերան։ Բայց պէտք էր մտաբերէին թէ 404-ին յոյներ կը դատապարտէին եւ կ’աքսորէին Ոսկեբերանը, որ աքսորի մէջ կը մեռնէր 407-ին։ Իսկ Ասորւոց դիմումն ալ հինէն մնացած հայերէն գիրեր գտնելու համար էր, եւ ոչ նոր գիր ստեղծելու։ Այս տեղ անցողակի յիշենք, որ չենք իմանար, թէ ուսկից ուր, Վատիկանի մատենադարանին մէջ, զանազան գիրերու գտնողներուն կարգին նկարուած է Յովհան Ոսկեբերանն ալ՝ ձեռքը հայերէն այբուբէնով։ Բիւզանդիոյ արքունիքին կողմէն եղած շնորհներուն կարգին հրամայուած էր եւս, որ Սահակի եւ դպրոցներու համար դարմանք եւ ծախք յարքունուստ լիցին, Վարդանի տրուած էր ստրատելատի աստիճան (42), եւ Կարնոյ դաշտին վրայ նորէն քաղաք մը պիտի շինուէր ու ամրանար, իբր կեդրոն եւ դղեակ Յունական Հայաստանին, այն որ Թէոդուպոլիս կոչուեցաւ, բայց աւելի սովորաբար Կարնոյ Քաղաք կամ Կարին անունով ճանչցուեցաւ։ Իսկ Մեսրոպի տրուեցաւ Եկղեսիաստիկոս-ի (ԽՈՐ. 255) կամ Ակումիտ-ի (ԿՈՐ. 27) պատիւ, որ կը համապատասխանէ եկեղեցական ուսմամբ զարգացեալ կրօնաւորներու տրուած պատուոյ աստիճանին, որ մեր մէջ Վարդապետ անունով ճանչցուած է։ Ըստ այսմ պատմիչներէն ոմանք Մեսրոպի տրուած աստիճանը աթոռակալութիւն վարդապետութեան սրբոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի, եւ քաջաց եւ գլխաւոր վարդապետաց հետ դասակցութիւն կոչած են (ԱՐԾ. 78), որ Մեսրոպէ սկսելով որոշ դասակարգ մը կազմած է Հայ Եկեղեցւոյ մէջ։ Անոր համար վարդապետներու տրուած կոնդակներուն մէջ ընդհանրապէս Մեսրոպէ կ’առնուի դասակարգին սկզբնաւորութիւնը։

Հատկորոշիչներ՝ գիր, հայերէն, Մեսրոպ, Սահակ

ԹՈՂՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

0 կարծիք

Խմբագրի ընտրանի

Քրիստոնեական բարոյականության սկզբունքների կիրառելիության մասին

Հարցազրույց Ռալֆ ՅԻՐԻԿՅԱՆԻ հետ։ – Ցանկացած մարդ, եթե քիչ թե շատ ազնիվ է գոնե ինքն իր նկատմամբ, հոգու խորքում հիանալիորեն գիտի, թե ինչն է բարի, աստվածադիր բարոյականության նորմերին հարազատ, ինչը՝ ոչ։ Հոգին...

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս չդառնալ երկու տիրոջ ծառա

Հարցազրույց Կյուրեղ քահանա ՏԱԼՅԱՆԻ հետ։ Երկրային բարիքներ և երկնային արժեքներ. հավերժական հակադրությո՞ւն է, թե՞ չբացահայտված ներդաշնակություն... Ինչպե՞ս ապրել կյանքը, որ հոգևորն ու մարմնավորը չհակադրվեն։ Ավելին` ինչպե՞ս համադրել...

Կարդալ ավելին

Այլ նյութեր

ՍՈՒՐՄԱԿ ԵՒ ԲՐՔԻՇՈՅ (213)

Այդ կացութեան ներքեւ Սուրմակ եւ ոչ իսկ իր...

ՍԱՀԱԿԻ ԱՔՍՈՐԸ (212)

Երբոր Սուրմակ եւ նախարարները Տիզբոն հասնելով...

ՍԱՀԱԿԻ ԱՄԲԱՍՏԱՆՈՒԹԻՒՆԸ (211)

Այս եղելութիւնները կը կատարուէին 427-է 428...