Ազգային դպրութեան կազմութիւնը չէր լրանար Սուրբ Գիրքի եւ ծիսարաններու պատրաստութեամբ, եւ պէտք էր մատենագրութեանց պաշար մըն ալ կազմել ժամանակին պէտքերուն բաւարարութիւն տալու համար։ Այս ալ չվիրպեցաւ Սահակի եւ Մեսրոպի տեսութենէն։ Ինչպէս ամէն նոր սկսող գործառնութեանց համար կը հանդիպի, շատ աւելի դիւրին է ուրիշներուն քով եղածը իւրացնել, քան թէ նախաձեռնարկ հեղինակութեամբ նորէն արտագրել։ Այս պարագային մէջ ալ շատ աւելի դիւրին էր ուրիշ ազգերու մատենագրութիւնները թարգմանել, քան թէ նոր հեղինակութիւններ յօրինել, եւ ասկէ յառաջ եկաւ, որ մեր հինգերորդ դարուն գրական արտադրութիւնները աւելի թարգմանութիւններէ կը կազմուին, քան թէ հեղինակութիւններէ։ Մենք չենք մտներ այստեղ հինգերորդ դարու մատենագրութեանց մասին յարուցուած բանասիրական վէճերուն մէջ, եւ ոչ ալ կ’ուզենք կարծիք յայտնել զուտ հայկական ոսկեղէն առաջին շրջանի, եւ հելլենականութեամբ վարակեալ ոսկեղէն երկրորդ շրջանի տարբերութեան եւ արժէքին վրայ։ Մեզի բաւական է հինգերորդ դարու մատենագրութեանց առատութեան մէջ մատնանիշ ընել Հայ դպրութեանց ամոլակից նախահայրերուն, Սահակի եւ Մեսրոպի, մտաց ընդարձակութիւնը եւ գործին մեծութիւնը։ Արդիւնքը չափելով այն մնացորդներէն, որ մեր ձեռքը հասած են, կրնանք ըսել, թէ բոլոր յունական եւ ասորական հայրերուն գիրքերը հայերէնի վերածուած են, Սահակի կենդանութեան եւ անոր մերձաւոր տարիներուն մէջ։ Պատմիչն ալ գրած է, թէ՝ Սահակ եւ Մեսրոպ զբազումս եւ զհայրապետացն սրբոց ճշմարտապատում իմաստութիւնս յօրինեալ վերածեցին ի հայ լեզու (ՍՈՓ. ԺԱ. 17)։ Այսօր նախնեաց թարգմանութեամբ ծանօթ են մեզի Բարսեղ Կեսարացի, Յովհան Ոսկեբերան, Եփրեմ Ասորի, Գրիգոր Սքանչելագործ, Գրիգոր Աստուածաբան, Գրիգոր Նիւսեցի, Սեւերիանոս Եմեսացի, Աթանաս Աղեքսանդրացի, Կիւրեղ Երուսաղէմացի, Եպիփան Կիպրացի, եւ դեռ ուրիշ շատ եւս առաջին դարերու ընտիր գրողներ։ Բայց ոչ միայն աստուածաբանական նիւթեր, այլ եւ փիլիսոփայականներ եւ պատմականներ հայերէնի թարգմանուեցան միեւնոյն անձերու ձեռքով, Արիստոտէլի եւ Պղատոնի, Փիլոնի եւ Պորփիւրի իմաստասիրական գիրքերը, Եւսեբիոս Կեսարացիի Պատմութիւնն (38) ու Քրոնիկոնը, եւ ուրիշ շատ մը բազմաթիւ գիրքեր հայութեան մատչելի դարձան։ Այս անցողական ակնարկն իսկ բաւական է ցուցնել, թէ որչափ ալ կրօնական եւ եկեղեցական շարժառիթով սկսաւ Հայ գիրին եւ Հայ դպրութեան ձեռնարկը, սակայն անոր արդիւնքը այդ շրջանակէն դուրս ալ տարածուեցաւ, եւ մտաւորական զարգացման եւ գրական արդիւնաւորութեան ամէն ճիւղերն ալ իր մէջը ամփոփեց։
Ամուսնությունը քեզ համար չի…
Ընդամենը մեկ ու կես տարի է, ինչ ամուսնացած եմ, բայց եկել եմ այն եզրակացության, որ ամուսնությունն ինձ համար չի:
Մինչ կհասցնեք ենթադրություններ անել, շարունակե՛ք կարդալ:
0 կարծիք