Մայր տաճարը նուիրուած է յանուն Ս. Աստուածածնի, որուն գլխաւոր եւ միակ հնաւանդ տօնը ննջման կամ փոխման տօնն էր, զոր Վերափոխում կը կոչենք այժմ, եւ զոր ուրիշ եկեղեցիներ Օգոստոս 15-ին կը տօնեն, իսկ մենք մերձաւորագոյն կիրակէն։ Տօնին նախընթաց Շաբաթ օրը կը յիշատակենք Շողակաթը, որ Լուսաւորչի տեսիլքին տօնէն տարբեր է, քանի որ այն արդէն Հոգեգալստեան երկրորդ Կիրակին կը տօնուի։ Շողակաթի տօնը Էջմիածնի Մայր տաճարին նաւակատեաց յիշատակն է, ինչ որ կը հետեւի Ս. Աստուածածնի տօնին յարակցած ըլլալէն։ Այդ խորհրդածութեան վրայ հիմնուելով կը հետեւեցնենք, թէ Էջմիածնի Մայր տաճարին շինութիւնը, 303 տարւոյ Փետրուարէն մինչեւ Օգոստոս աւարտած, եւ նաւակատիքը կատարուած է տօնին օրը, Օգոստոս 15-ին, որ նոյն տարին ճիշդ Կիրակի օր հանդիպած է։ Շինութեան ժամանակամիջոցը պէտք չէ համառօտ նկատուի, քանի որ նիւթերը արդեն պատրաստ էին, եւ շինուածն ալ շատ մեծագործ չէր, եւ ամենայն հաւանութեամբ՝ մասամբ այլ փայտակերտ էր, եւ նորահաւատ ժողովուրդին փափաքն ու ջանքը սաստիկ էր (15)։ Անհաւանական չէ եւս կարծել, թէ հին Սանդարամետի մեհեանին հիմերէն ալ կրցան օգտուիլ։ Հայեր երբեք կասկած կամ տարբեր կարծիք չեն ունեցած՝ Հայ եկեղեցւոյ Մայր տաճարին տեղւոյն, եւ զայն ճանչցած են միշտ Վաղարշապատի մէջ, ուր դարձն ալ սկսաւ, ուր Միածնի տեսիլքն ալ տեղի ունեցաւ։ Հետեւաբար ընդունելի չի կրնար ըլլալ, վերջերս մէջտեղ դրուած կարծիք մը, թէ Հայոց Մայր եկեղեցին առաջ Աշտիշատի եկեղեցին էր, եւ շատ ետքը Վաղարշապատի եկեղեցին եղաւ (ԳԷԼ. 45)։ Այդ կարծիքին բոլոր փաստը միմիայն Բուգանդի անցողակի մէը խօսքն է, որ Աշտիշատի եկեղեցին յիշելով կը գրէ, ի մեծն յառաջին ի մայրն եկեղեցեացն Հայոց, որ էր յերկրին Տարոնու (ԲԶՆ. 7) եւ դարձեալ, ի մեծն եւ նախ զառաջին եկեղեցին ի մայր եկեղեցեացն ամենայն Հայաստանեայց (ԲԶՆ. 36)։ Բայց Մայր եկեղեցի անունը Աշտիշատին տրուեցաւ՝ Լուսաւորիչի Կեսարիայէն դառնալէն ետքը առաջին անգամ հիմնուած ըլլալուն, եւ ոչ թէ կաթողիկոսներու աթոռանիստ կամ կաթողիկէ եկեղեցի ըլլալուն համար։ Նոյնիսկ Բուզանդ նախեկեղեցի անունը կու տայ Աշտիշատի, եւ բացատրաբար ալ կը յաւելու, թէ յառաջ նախ ընդ շինեալ էր զսուրբ եկեղեցին (ԲԶՆ. 37)։ Առանց այս բացատրութեան ալ Բուզանդի երկու բառերը չէին կրնար ընդարձակ պատմութիւններ եւ նախնական աւանդութիւններ եղծանել։ Այլ եւ հնար չէ ենթադրել որ ազգին հայրապետը տէրութեան մայրաքաղաքէն հեռու տեղ մը աթոռ հաստատած ըլլայ։ Նոյնիսկ Բուզանդի վերեւ յիշուած խօսքերէն է, թէ զայնու ժամանակաւ երթեալ հասանէր եպիսկոպոսապետն Վրթանէս ի մեծն եւ այլն, որով կը յայտնուի թէ կաթողիկոսին աթոռանիստը Աշտիշատ չէր, այլ պատահաբար այնտեղ կ’երթար Լուսաւորչէն հաստատուած (§ 64) աշխարհատօն հանդէսին նախագահելու համար։