ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐ (173)

Արշակի օրինակը ուրիշ շատ նախարարներ ալ հրապուրեց յունական բաժինը անցնիլ, ինչ որ Պարսից թագաւորին մտադրութիւնը գրաւեց, եւ իմանալով, որ անոնք կը սիրեն Արշակունի թագաւորի մը ներքեւ ըլլալ, ինքն ալ իր բաժնին մէջ, փոխանակ Պարսիկ մարզպան մը նշանակելու, հայ Արշակունի մը գլուխ դրաւ թագաւոր անունով, որ եղաւ Խոսրով Գ.։ Խոսրովը կոչուած է ոմն ի նմին ազգէն Արշակունեաց (ԽՈՐ. 232), կամ՝ ի նմին տոհմէ մանուկ մի (ԲԶՆ. 270), սակայն 415ին յոյժ ծեր վախճանած մէկ մը (ՓԱՐ. 18), 384-ին, այսինքն՝ 30 տարի առաջ, մանուկ չէր կրնար ըլլալ, բայց եթէ Բուզանդի սովորական ոճով՝ ծեր չեղողը մանուկ կոչելով։ Եթէ յոյժ ծեր մը՝ գոնէ 75 տարեկան կարծենք, Խոսրովը 45 տարեկան թագաւոր եղած պէտք է ընդունիլ։ Իսկ ի նմին ազգէն կամ տոհմէն ըլլալու համար, պէտք է այս ալ Արշակ Բ.ի առաջին ամուսնութենէն սերած մէկը ընդունիլ, Վարազդատի հօրեղբօրորդի մը, քան թէ՝ եղբայր մը։ Պարսիկ թագաւորին ըրածը իր օգուտն ունեցաւ, թէ երթալիք նախարարները մնացին, եւ թէ գացողներէն շատեր դարձան, եւ մնացին միայն Արշակի սննդակից պատանիներ, Դարա Սիւնի, Գաւազոն Արշարունի, Պերոզ Գարգմանացի, Ատատ Գնունի, Կանան Ամատունի, Սուր Մոկացի, Ռոստոմ Առաւենեան եւ քանի մը ուրիշներ, զորս պատմիչը անյայտ ոմանք կը կոչէ, եւ որոց զժառանգութիւնս կալաւ Խոսրով յարքունիս հրամանաւ Շապհոյ (ԽՈՐ. 233)։ Նոյնիսկ Արշակի կողման մեծամեծ նախարարներէն ալ ոմանք, ինչպէս Սահակ Բագրատունի, Սուրէն Խորխոռունի, Վահան Առաւեղեան, եւ Աշխադար Դիմաքսեան, Արշակի հետ գժտվելով Խոսրովի կողմը անցան։ Բայց երկրին ընդարձակութենէն եւ կուսակից նախարարներէն աւելի Խոսրովը զօրացնողն էր Ասպուրակէս հայրապետ, որ ոչ միայն նոյն բաժնին մէջ մնաց, այլեւ առաջնորդեաց դրանն Խոսրովու (ԲԶՆ. 272), որ է ըսել Խոսրովի արքունեաց մէջ կաթողիկոսներու յատուկ գլխաւորութեան դերը պահեց։ Հարկաւ երկրին բաժանման, եւ Պարսիկ բաժնին կազմակերպութեան մէջ ալ Ասպուրակէս դեր մը ունեցաւ, քանի որ արքունական առաջնորդներու գործ չէր քաշուէր։ Ասպուրակէսը Պարսից կողմ պահելու կը յորդորէին թէև իր հայրենական Մանազկերտին եւ թէ հայրապետական աթոռին Պարսից բաժնին մէջ ինկած ըլլալը։ Իսկ Արշակի բաժնին վրայ նոր եկեղեցական գլուխ նշանակուած ըլլալը չէ յիշուած, եւ պէտք է հետեւեցնել, թէ այն կողմի հայերն ալ, իրենց եպիսկոպոսներուն միջնորդութեամբ կաթողիկոսական աթոռին եւ Ասպուրակէսի հետ յարաբերութիւննին չէին խզած։ Վերեւ յիշուած Սուրէն եւ Վահան եւ Աշխադար նախարարներ փախած ատեննին՝ Հանի ամրոցին գանձն ալ մէկտեղ տարած ըլլալնուն համար, Արշակի զօրքերը անոնց հետապնդեցին Սամէլ Մամիկոնեանի զօրավարութեամբ եւ Մանազկերտի այրերուն մէջ փակեցին, բայց Սահակ Բագրատունի Խոսրովի բանակով փախչողներն ալ եւ գանձն ալ ազատելով Խոսրովի բերաւ, եւ այս պատճառով Արշակի եւ Խոսրովի մէջ պատերազմ մըն ալ տեղի ունեցաւ Երեւել դաշտին վրայ, ուր Արշակի կողմը յաղթուեցաւ, Դարա Սիւնի սպարապետ սպանուեցաւ, եւ Արշակ հազիւ կրցաւ մազապուրծ ապաւինել Եկեղեաց գաւառը (ԽՈՐ. 236)։ Պատերազմը պէտք է դնել 385-ին։

ԹՈՂՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

0 կարծիք

Խմբագրի ընտրանի

Քրիստոնեական բարոյականության սկզբունքների կիրառելիության մասին

Հարցազրույց Ռալֆ ՅԻՐԻԿՅԱՆԻ հետ։ – Ցանկացած մարդ, եթե քիչ թե շատ ազնիվ է գոնե ինքն իր նկատմամբ, հոգու խորքում հիանալիորեն գիտի, թե ինչն է բարի, աստվածադիր բարոյականության նորմերին հարազատ, ինչը՝ ոչ։ Հոգին...

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս չդառնալ երկու տիրոջ ծառա

Հարցազրույց Կյուրեղ քահանա ՏԱԼՅԱՆԻ հետ։ Երկրային բարիքներ և երկնային արժեքներ. հավերժական հակադրությո՞ւն է, թե՞ չբացահայտված ներդաշնակություն... Ինչպե՞ս ապրել կյանքը, որ հոգևորն ու մարմնավորը չհակադրվեն։ Ավելին` ինչպե՞ս համադրել...

Կարդալ ավելին

Այլ նյութեր

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱՆՈՑԻ ԿԱԼՈՒԱԾՆԵՐԸ (178)

Անցողակի յիշենք նորէն, որ հին ատենները ամէն...

ԲԱՐԵԿԱՐԳԻՉ ՄԻԱՅՆԱԿԵԱՑՆԵՐ (177)

Եպիսկոպոսներու խումբին քով նշանակուած կը գտնենք...

ՈՒՐԻՇ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՆԵՐ (176)

Բուզանդի յիշած եպիսկոպոսներուն երկրորդն է Զորթ,...