Սրբապատկեր

[Mariam]

Ցանկանում եմ այստեղ շարունակել բարեկամուհու մը հետ սկսած խոսակցությունը.
Հավատում ենք, մենք, ուղղափառների նման, որ այս իրական աշխարհից բացի, նաև գոյություն ունի «անտեսանելի» բայց շատ իրական՝ երկնային աշխարհ: Եթե երկնայինը գոյություն չունենար, մեր հավատը պարապ կլիներ: Հավատում ենք հավիտենական կյանքին, մեռելոցների հարության, ու նաև հավատի մասն է կազմում սրբերին արդեն Աստուծո քով գտնվելու իրականություն, ու դրա պատճառով կարող ենք նրաց բարեխոսությանը դիմել: Հայ Եկեղեցին ու Ուղղափառ Եկեղեցին համակարծիք են այս խորհուրդների շուրջ:
Մնացածը՝ «ոճի» հարց է: Եթե ուղղափառ եկեղեցի մտնեմ, շրջապատված եմ հարյուրավոր սրբերի սրբապատկերներով: Դա չի նշանակում որ նրանք «պաշտում» են սրբերին: Ոչ, նրանց հավատը ճիշտ մեր հավատի նման է այս հարցում: Դա միայն նշան է այն հավատին՝ հավիտենական կյանքին, որը արդեն սկսվել է, ու սրբերի գտնվելը Աստուծո մոտ:
Կարող եմ ես ՝ իբր Հայ հավատացյալ, նախընտրել մերկ պատերով եկեղեցում աղոթել: Բայց ինձ արտոնված չէ մյուսին կառուցված համակարգի, իր հավատը արտահայտելու ձևին ու ոճին դեմ խոսելու: Ցանկանում եմ ասել. հավատը նույնն է, տարբերվում են նույն հավատը արտահայտելու համար ընտրած ձևերի նրբերանգները:
Երբ ժողովուրդը մոտենում է մեր եկեղեցիների պատկերին ու համբուրում է նրանց, ոչ մի սխալ չի անում: Քահանաներն ու սարկավագները քանի անգամ Սուրբ Խորանին համբուրում են: Ես էլ իմ կարգիս օրական քանի անգամ համբուրուն եմ իմ սիրած աղջկան: Համբուրելը նշան է մեր սիրո: Աստծու հանդեպ մեր ունեցած սիրո: Նույնիսկ իմ աղջկան համբուրելիս, փառք եմ տալիս Ստեղծիչին, որ ինձ պարգևեց մոր լիմելու ուրախությունը: Սրբի պատկեր համբուրելը հանցանք չէ հավատի դեմ: Հավատը սիրուց զուրկ չէ: Հավատը սեր է Աստծու հանդեպ: Փառք եմ տալիս Աստուծո, որ մեզ հավատն է տալիս, ու Նրա հավատարիմ ծառաներ՝ սրբեր: Ու այս ծառաներից մեկն ու մեկի օրինակին հետևելով կարող եմ մոտենալ Աստուծո: Կենդանի են սրբերն ու կենդանի ու ազդու նրանց բարեխոսությունը:

[Pantera]

Mariam jan, yes hamadzayn em qez het.
Sakayn mi qani hogu het inqs el zruyc unenaluc heto yeka ayn yezrakacutyan, vor yekeghecu nkarnern u ardzannere sheghum en mardkanc chshmarit havatqic. Nkateci, vor havatacyal joghovrdi mecamasnutyune pashtum e henc ayd nkarnere, voronq ayd patkernern arel en derasanneri  kam nkarchi patkeracumneri mijocov` havatalov, vor henc patkervacn e Hisuse. Yerb yekeghecum drvac e Hisus Qristosi ardzane kam nkare u yerb joghovurde motenum hamburum kam aghotum e` nranq irenc havatqi kam aghotqneri mej endgrkum en miayn henc Hisus Qristosin u voch te` Surb Yerrordutyane.  Shatonc het ayd masin zrucelis` haskaca, vor nranq chen karoghanum aghotel kam pashtel  aranc nkari kam ardzani. Ayn petq e tesaneli lini nranc, vor Hisus Qristosn e miayn nranc hogeharazat, vor aghotelis` zrucum en miayn Hisusi het...
Estegh teghi e unenum keghc marmnacum u, pastoren, krapashtutyun? Mite chisht em haskanum? 
Haskaca, vor shat mardkanc aghotqnern uxxvac en miayn Hisus Qristosi patkerin, ardzanin, lavaguyn depqum` henc miayn Hisus Nazovecun vorpes Astvac u voch te` Surb Miasnutyan.
Haskanum em, vor djvar e mardun endunel ayn` inch ver e gitakcutyunic, bayc chem el karcum, vor Astvac karajarki ayn` inche bolorovin anhnar e gitakcel kam haskanal.

Kuzenam lsel qo karciqn ays masin, khndrum em.
Nakhapes` shnorhakal em 

[Petros]

Որպես օրինակ բերեմ Ռուս ՈՒղղափառ Եկեղեցու մոտեցումը այս մասին:
եկեղեցու օրենքով, ընդունված չէ, որ նկարին պաշտեն և երկրպագեն: Այդ հավատացյալների մեջ է այդպես սկզբունք ստեղծվել: Երբ նայում ես, թե ինչպես են նրանք լիզելով համբուրում նկարները, ուզում ես շուտով դուրս պրծնես այդտեղից: Մարիամ ջան, ՈՉ շատերն են քեզ պես ընկալում այդ:
ՈՒղղափառներին անվանում են պատկերապաշտներ, մեզ՝ հայերիս, խաչապաշտներ և կաթղիկներին արձանապաշտներ: Ինքդ հասկացար, թե որն է ճշմարիտ պաշտամունք:
Ես շատ լավ ուղղափառ ընկերներ ունեմ, որոնք աղոթքի կանգնելիս պիտի իկոնայի առաջ կանգնեն, իսկ ես բավարարվում եմ խաչակնքվելով: Ես եկեղեցուց այսպիսի դաստիարակություն եմ ստացել:
Նաև նշեմ, որ մեր և ուղղափառների միջև բազում տարբերություններ կան: Սակայն այս մասին կարելի է առանձին թեմա բացել:
Հարգանքներս:

[Mariam]

Ուրախ եմ ձեր տված արձագանգի համար: Կմտածեմ ձեր ցույց տված ուղղությամբ:
Շատ հաճախ նախընտրում եմ խաչակնքել մտով: Տան մեջ աղոթելիս, թե եկեղեցում: Տան մեջ, աչքերը գոցում ենք: Ու, ի հարկե, աղոթելիս ոչինչ չենք տեսնում: Բայց տան մեջ սրբապատկերներ պահում եմ նրանց պարունակած հոգևոր գեղեցկության համար:
Սակայն եկեղեցու տեսքը խիստ կարևոր է. Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի ներքին տեսքը, ըստ իս, խեղճալի է: Կարծես՝ պարապ է: Ստիպված՝ աչքերը գոցում եմ: Սուրբ Էջմիածնում կարող եմ երբեմն - պատարագից առաջ, թե հետո - հայացկը հարել «բեմի» տակ - չեմ իմանում ճիշտ անունը - գտնվող սուրբ Մարիամ Աստւածածնի ու առաքյալների պատկերներին ու նրանց պարունակած գեղեցկությունը մի բավարարություն է ինձ ընձեռում: Հիշում եմ նրանց մեծ սիրով, որովհետև նրանց հաւատի վրա է հիմնված սեփական հավատս:
Ի՞նչ է նշանակում «հոգևոր գեղեցկություն »: Հոգևոր գեղեցկության անբաժանելի մասը չէ՞ սրբերի կենդանի լինելնուց ու նրանց բարեխոսությունից: Գեղեցիկ սրբապատկերը արտացոլում է սրբի կենդանի գտնվելը Աստծու մոտ: Գեղեցկությունը նրանց կենդանի հավատի մեջ է, որին սրբապատկերը արտացոլումն է: Սուրբ Երրորդությունը շրջապատված է հրեշտակներով ու սրբերով: Նրանց՝ սրբերին հիշելիս, հրճվում եմ մի երեխայի նման, որը հանդիպելու է հարազատների հետ: Հոգևոր աշխարհումս Սուրբ Ավետարանիչները կենդանի են ու միշտ նրանց հիշում եմ մեծ սիրով: Նրանց սրբապատկերներին եկեղեցում տեսնելիս, հիշում եմ նրանց հավատը, նրանց անհուն սերը Աստծու ու մարդկության - և իմ - նկատմամբ:Նրանք իմ ավագ հարազատներս են, ու ուրիշ ոչինչ: Բայց մեծ դեր են ունեցել հավատի ու հավատացյալի իմ կյանքի մեջ: Իմ սերն ու երախտագիտությունն եմ արտահայտում նրանց նկատմամբ:
Պատարագի սկզբին կատարված թափորի ատեն քահանայի բռնած խաչին մեր տված համբույրի նշանակությունը ի՞նչ է: Խաչյալ և հարուցյալ Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ մեր սիրո արտահայտությո՞ւնն չե: Երբ մեր քահանան խաչը միայն իջեցնում է իմ գլխի վրա, թույլ չտալով, որ նրան համբուրեմ, մտովի հազար ու մի սիրո խոսքերով ջանում եմ փոխարինել չտվածս համբույրը: Համբուրելու այս կարիքն ունեմ, որովհետև մարդ եմ. ու իմ սիրո ամենալավ արտահայտությունը համբույրի մեջ է: Որտե՞ղ է կռապաշտությունը:
Նույն զգացումները չունե՞նք պատարագի ատեն սուրբ խաչը համբուրելիս - կամ նրա առջև խոնարհվելիս: Սրբերին հիշելիս, նույն հրճվանկը չե՞ք զգում, մտածելիս, որ նրանք՝ մոր կամ ավագ եղբայրների կամ քույրերի նման, մեր հավատը ուղղեկցել են ու ուղղեկցում են դեպի կենտանի Աստված: Արտոնվա՞ծ չէ հարազատին համբուրել:

[Pantera]

Hargeli Mariam, karcum em  im harce chisht chem karoghacel sharadrel, qani vor ch'haskacaq dra konkret imaste.
harce hamburelu masin che, ayl harce INCHE kam UM  hamburelu masin e. Hamburum enq nkare kam ardzane, voronq kertvac/patkervac en kam derasanneri mijocov, kam` nkarichneri patkeracumnerov. Aysinqn` menq chenq hamburum Astcun, ayl hamburum enq Nra nkare, vore bolorovin el Na che. Aysinqn` marde steghcum tesaneli kurq pashtelu hamar u moranum Surb Yerrordutyune` pashtelov u aghotelov nkarum patkervacin.
Im mitqe sa er... chgitem, karoghaca chisht bacatrel? 

[Mariam]

Martu tzerkov steghtzvaz nkarum patkervazin tchem pachtum: Ardahaytum em datzatzs sere nkarits tsolatsvogh irakanutyan nkatmamp' Hisus Kristosi kam mer sireli srperi nkatmamp, oronk kentani en Astutzo aratch u aghotum en mez hamar:

[Mariam]

Sireli kuyrik, sireli Betros u polort
Intz tvum e, te boghokakannere taratzel en irents skhal emprnumnere amenurek, u moloretsrel en shaterin :
Nrank asum en, te uraparnere bashtum en srpapatkerin u menk' khatshkarerin yevayln, bayts irakanum tshen imanum, te intsh e pashtele :
Pashtele, zcatsats ayn miak zcatsume tshé ?, erp aghotelis, mer sirde ampoghtshutyamp tarnum e ar Astvatz u zcum enk mimiayn Nra Nerkayutyunn u Sere ? Ete ayspisi zgatsum e kotchvum « pashtele », uremn pashtum em mimiayn Surp Yerrortutyane :
Yerp Nerses Shnorhalu cratz  « Havatov khostovanim » aghotke kamats kamats u bar ar par yev ampoghtch srtov enk artasanum mtovin, u yerp aghotke itchnum e mer srti, mer hogu amenen mterim teghe, ta kotchvum e "srtov u tjeshmartutyamb pashtel" u ays aghotke ughghvatz e mimiayn Asttzo: « Havatov khostovanim » aghotke sksvum e Arartchi u Surb Yerrortutyan iskakan pashtamunkov, zghtchman aghotkov, srputyan aghersankov ... u vertchanum e «  Parepanyal Ter, enkal zaghatchans tzarayits kotz ...parekhosutyamb Surp Mariam Atvatzatzin, Surp Hovvanu Mkrtitchin, ... Surp Krikori mero Lussavortchin ...Srpots Arakelots ...Yev amenayn srpots kots yerknavorats yev yerkravorats ... »
Aratjarkum em bolor poghokakannerin' tchantesel hianali ays aghotke, ore mez iskakan pachtamunki semin e tanum :
Iskakan pashtamunke, mer srti u hogu metch e : Yerp Khatche hampurum em, ta el e iskakan pachtamunk, orovhetev ayt anelis, im hoku ampoghtch ujov aghotum em u asum em  im havate im Tirotche : Yerkate khatshin urrvatz tche im arotke, ayl' Hisusin u Surp Yerrortutyane : Khatshe' Nra tarapankneri, Nra siro, Nra tshartsharankneri u Nra haghtanaki u harutyan korhrdanishn e :
Krikor Narekatsin hianali aghotk e grel 'Surp Mariam Astvatzatzin ughghvatz : 80 errort aghotkum grum e «  Ojantagya tevotst aghotivk, khostovanyal mayrt kentanyats ..barekhosya, khntrya, aghatshya...artasvok ognya vtanketseloyus, govyalt i kanays, tzunr khonarhetso ar im ashtutyun tzenoght Astutzo...» Ays u aynpisi aghotk aselis nuynpes tshem pashtum Surp Mariam Astvatzatznin, na mer voskorits u marmnits mart araratz er,bays nra hianali srputyune nran darzrel e mer poloris hogevor mayr : Na kentani e hents hima Astutzo kov, u barekhosum e mez hamar : Yerpek tches zgatsel nra barekhosutyune ?
Hay Ekeghetsu  pataragi entatskin, bazum angam srperi barekhosutyan e khentrvum, kam srpere hishatakvum en, iprev mer havati hayrer:
Boghokakannere tchen endunum ayt : Nrants yerkinke parap e intchpes nrants havate : Votch mi surp tchi barekhosum, noynisk Surp Mariam Astvatzatzin. Kmakhk e dartzel nrants havate : Bayts meghavor erekhayi nman myusnerin vra gapum en amportch merke, nrants ambastanelov tchgortzatz merkerov :
Aghtshkans batsatrum em, te, yerp ays ashkhrarhits  k heranam, yes kendani em linelu Asttzu mot, intshpes grvatz e Hovhannesi Avetaranum: Im aghotke im aghtshka u nra pepekneri hamar tshi tatarelu yerpek: Ayt masin vkayum e Hovhannesi avetarane: Antzamb yes zgum em, te bajanvatz tchem srperits u nentshetsyalnerits:
Vertshi vertsho, boghokakannere havatum en, or kyanke havitenakan e? Hakarak tpavorytyunn unem: Havate parpel en ir iskakan bovantagutyunits: Bayts , vorovhetev aveli  tramabanakan e tvum, aveli parz u mer khertj mtayin karoghutyunneri hamar aveli mattsheli, moloretsenum en shaterin u ampastanum en ughghaparnerin anhimn meghatranknerov, ibr te nrank pashtum en srperin, kam menk' khatshin u yevayln:
Nrants parap aghotke amenevin tshi karogh nkatvel " hogov u tjeshmartutyamb" asvatz  aghotk: Sa aghotki u havati skizbn e miayn:
Surp Mariam Astvatzatzni urrelov im aghotke, kam yerb urrapare hampurum e surp Astvatzatzni srpapatkernerits mekin, artahaytum enk havatits anpajan ays tjeshmartutyune. Surpe gtnvum e Asttzou kov u sirogh hor kam mor nman sharunakum e ir arakelutyune, vorn e barekhosel martkants hamar: Yerp urapare khonarhvum e u hampurum e srpapatkerin, na artahaytum e ir havate Astutzo, Surp Yerrortutyan, u Kristosi toghats ambortsh tavananki nkatmamb, vore entcrgum e nayev havirenakan kyankn u srperi barekhosutyune:
Da im anznakan tesaketn e: Intchov e hamenknum tzer hamozumneri het?
Neretsek, hamakargitsh pokhel em, u haykakan tarerov tchem karogh grel:

[Pantera]

Sireli Mariam, shat shnorhakal em ays hogatar pataskhani hamar.
Sakayn mek harc el kuzenayi uxxel, yete jamanak kunenayiq dra hamar.

Inchu en mez anvanum KHACHAPASHT JOGHOVURD, yete menq pashtum enq henc miayn SURB YERRORDUTYANE?

Nakhoroq shnorhakal em tramadrvac jamanaki hamar u hetaqrqir pataskhani hamar.

[Mariam]

Sireli Kuyrik,
Ktsankanayi, vor kahana me amboghtchatsni - kam urri - mer pokhantsats gaghaparnere:
Shat jisht nkatel tvetsik, tu u Betrose, vor hogevor votsh shat metz imatsutyun unetsogh martik karogh en sheghel Yekeghetsu amenen surp avantutyune, nran aghavaghel, u bolors shat ushatir piti linenk - aratshin hertin' yes - ays uurrutyamb u antatar menk mez piti shtkenk, portzelov mer havate makur pahel, est aynem varvel, u zoratsnel nran:
Ambastanutyner shat em lsel antznapes, yev Hay ekeghetsu, Yev urrapar yekeghetsineri nkatmamb: Amen angam, ays yergu yekeghetsu amenen meghavornern ein ayspes amboghtsh meghkn u sheghumnere patatum myus yekeghetsu amboghtsh havatatsyalneri hamaynki vra: Kartses' kuyre tshi uzum tesnel ir sepakan meghke, tshi uzum antratarnal ir kataratz u ir yekeghetsum katarvatz u katarvogh sheghumneri u zanazan amenorya pokr u metz meghkeri masin: Kartses' atshker unen, bayts tshen tesnum intsh veraberum e irents:
Miayn gitem, vor votsh mi yekeghetsin baru menashenorhe uni, enthakarake, bolore shat tuyl en bari katarelu metsh: Pokhanak tehatj u votsh- jshmarit pasterov u ampastanutyunnerov myusin arjezrkel, intshkan lav kliner khoratsenel mez miatsnogh havate u miasin' yerbayrakan sirov mtatzel tavananki mez bajanogh keteri shurtsh u portzel ashkharhin tal miasnakan vkayutyune:
Lsel em aynpisi maktir' Khatshapasht, Hay yekeghetsu hastsein. tshem haskatsel: Pun khentire' yekeghetsineri mitshev goyatsats atelutyunn e, vore batmutyan entatskin kaghakakan patjarnerov' ishkhanutyun tzerk tzegelu hamar paykarneri artyunkn e: Yev ays meghki armatekarogh e batsatrel nranov, vor marte "bnakanabar" sirelu shat kitsh karoghutyun uni, yes yesasirabar sirum e mimiayn iren nmanoghin:
Bayts ayn urrapare, vor havati luysi tak knayi Hay yekeghetsu ays hianali hogevor arvestin - vor havasarvets ir katarelacortsvatsutyan metsh srpapatkerneri urrapar arvestin - na tshi karogh tshehianal u park tshetal Asttzu, ir kuyr yekeghetsu tvatz havati ptughi hamar:
Nuynpes, Hay yekeghetsin togh tshasi' urraparnere nkarapasht joghovurt en: Pntrenk, ays hianali arvestum, havati intsh jshmartutyun e taknvatz?
Yes tshgitem ko motetsume: Aynuamenayniv, shenorhakalutyun em aytum kez, hatjeli zruytsi hamar: Shat parik em maghtum: