մեր Եկեղեցու բարձրաստիճան հոգևորականների "պաշտոնական գաղափարախոսություն" և դրան
հակասող տեսակետ ասվածը մի քիչ տարօրինակ է հնչում:
***
Հայ Եկեղեցին, ինչպես մյուս Արևելյան ուղղափառ Եկեղեցիները, տիեզերական երեք ժողովներ է ընդունում կամ ճանաչում:
Հայ մարդու համար Հայ Եկեղեցի ասվածը հենց իր եկեղեցին է, ուստի բնական կլինի, եթե <<Հայ Եկեղեցին ընդունում է>> ձևից անցնեմ <<մեր Եկեղեցին>> ձևին: Սա իմիջիայլոց:
Դիոնիսիոս Արիոպագացին, Աթանաս Ալեքսանդրացին, Եփրեմ Ասորին, Կյուրեղ Երուսաղեմացին, Բարսեղ Կեսարացին, Գրիգոր Նազիանզացին, Գրիգոր Նյուսացին, Եպիփան Կիպրացին, Հովհան Ոսկեբերանը, Կյուրեղ Ալեքսանդրացին և հայ աստվածաբանները, օրինակ` Հովհաննես Գ Օձնեցին, Խոսրովիկ Թարգմանիչը, Ստեփանոս Սյունեցին, Գրիգոր Նարեկացին, Անանիա Սանահնեցին, Պողոս Տարոնացին, Հովհաննես Սարկավագը, Ներսես Շնորհալին, Մխիթար Գոշը, Վարդան Արևելցին, Մխիթար Սասնեցին, Կիրակոս Երզնկացին, Գրիգոր Տաթևացին, ձևավորել են մեր Եկեղեցու դավանանքը:
Ասում եմ ձևավորել են, սակայն չեմ ասում, թե օրինակ, Դիոնիսիոս Արիոպագացին Հայ Եկեղեցու համար հատուկ դավանանք է գրել: Ոչ: Դավանանքն ազգային դրոշմ է ստանում ազգային մեկնիչների, դավանանքի ջատագովների ու աստվածաբանների շնորհիվ, և Հայ Եկեղեցու դավանական համակարգի հիմքում ընկած են Ալեքսանդրյան դպրոցի գաղափարները: Եթե դավանանքի տարրերը բաժանենք տեսակների կամ ուղղությունների, ապա կստանանք հետևյալ պատկերը` 1. Աստված, 2. Արարչագործություն,3. Փրկագործություն /քրիստոսաբանություն, Սուրբ Հոգու տնօրինություն, Եկեղեցի, վախճանաբանություն/:
Քրիստոնեությունն ընդունում է միայն մեկ Ընդհանրական և Առաքելական Եկեղեցու վարդապետությունը, որը Քրիստոսի հաստատած կենդանի թագավորությունն է (Ղուկ. 1.33, Հովհ. 18.36, Հայտն. 20.1–6): Քրիստոս է Եկեղեցու գլուխը (Եփես. 5.23, Կողոս. 1.18), և ուղղափառ հավատքի հիմքը (Մատթ. 16.16–19):
Կաթոլիկ և հունադավան եկեղեցիներից յուրաքանչյուն իրեն ուղղափառ հավատքի կրող է համարում, և այս պնդման մեջ սխալ չկա: Ուզում եմ կրկնել
Բարևի խոսքերը . <<
Սա մենաշնորհ չէ: Բոլոր եկեղեցիները, որոնք հիմնված են առաքյալների կողմից և ընդունում են Առաքելական Սրբազան Ավանդությունը, իրավասու են միաժամանակ կոչվելու Ընդհանրական, Առաքելական և Ուղղափառ: Արևելյան 5 հակաքաղկեդոնական եկեղեցինեը սովորաբար կոչվում են Արևելյան Ուղղափառ եկեղեցիներ>>:
Հռոմեական եկեղեցիները, օրինակ, պատկերների ու ծավալային առարկաների/օրինակ` արձանների,
Քրիստոսի սրտի <<նկարի>>/ միջոցով հավատացյալներին <<հուզական հավատքի>>
են բերում: Իսկ օրինակ,
բողոքականներն էլ
մերժում են ոչ միայն նման արարքները, այլև սուրբերի բարեխոսությունները, խաչակնքելը և սրանց նման բաներ, որոնք, ի տարբերություն Հռոմեական եկեղեցու միջոցների հավատացյալին ասես հեռացնում են կենդանի շփումից: Ուրեմն` դարերի ընթացքում առաջացել են որոշակի ճեղքեր տարբեր Եկեղեցիների միջև` հաշվի առնելով տարբեր ազգերի քաղաքական, տնտեսական և այլևայլ տեսակի շահերը: Հետևաբար խոսել այն մասին, թե բոլոր Եկեղեցիները հիմա նույնաձև պաշտամունք, աստիճանակարգություն, պաշտամունքի հնավանդ լեզու և սրանց նման հասկացություններ ունեն, կարծում եմ, ավելորդ է: Գաղափարախոսությունն ու դրա հիմքը նույնն են կամ խիստ մոտ, իսկ ձևերը տարբեր, երբեմն շատ տարբեր: Այսպիսով Եկեղեցիների միություն ասվածը ոչ թե պառակտվածը միավորելուն է ուղղված /պառակտում չկա, որ միավորում լինի/, այլ երկխոսությանը, հանդուրժողական վերաբերմունք ձևավորելուն:
Երրորդ հարցի պատասխանը շատ հեշտ է, յուաքանչյուր քրիստոնյա կարող է պատասխանել: Պարզապես այդ հարցը մոլորեցնող օրինակ ունի: Այնուամենայնիվ, ուզում եմ պատասխանել Քրիստոսի խոսքերով. << Դարձեալ ձեզ ասում եմ. եթէ ձեզնից երկուսը միաբանուեն երկրի վրայ որեւէ խնդրանքի համար, ինչ էլ որ խնդրեն, կը կատարուի նրանց համար իմ Հօր կողմից, որ երկնքում է. որովհետեւ ուր երկու կամ երեք հոգի հաւաքուած լինեն իմ անունով, այնտեղ եմ ես, նրանց մէջ՚>> (Մատթ. 18:19-20):