Լուսամուտ երկխոսության

Այսօր ամենատարբեր հոգևոր գրականություններ են տպագրվում, բազմաթիվ հոգեշահ գրքերի հետ ներս են սողոսկում նաև արտաքնապես հոգեշահ, բայց իրականում հոգեվնաս գրքեր, որոնցից մեկի մասին ցանկացա անդրադառնալ այս հոդվածում: Խոսքը վերաբերվում է <Երկու ուխտավոր> գրքին:Այս երկու՝ Հովհաննես և Գրիգոր անվանումները, իրականում մեր մեծահամբավ հեղինակավոր պատրիարքներն են եղել Կ. Պոլսի և Երուսաղեմի։ Եկեղեցին ասում է. «Յիշատակն արդարոց օրհնութեամբ եղիցի», իսկ այստեղ ուղղակի ծաղր ու ծանակի են մատնվել հոգևոր այրերը, ինչից ելնելով էլ ցանկանում եմ այս հարցը խորը վերլուծության ենթարկել և լսել նաև ձեր կարծիքները։ Առաջաբանը չերկարացնելով միանգամից անցնում եմ բուն նյութին: Կներեք հոդվածի  երկարության համար, բայց սրանից կարճ հնարավոր չէր ներկայացնել:

« – Ամենից մեծ մեղքը, որ կրոնավորները գործում են մարդկության հանդեպ, ո՞րն ես կարծում։
- Տխուր և ոխակալ Աստված հրամցնելն է մարդկությանը. հաճույքի թշնամի, լաց ու կոծ սիրող, գորշ գույներ հագած, դժվարահաճ ու դժգոհ՝ ամեն ինչից, միայն ապաշխարանքի սիրահար, – պատասխանեց Վարդանը։ Եվ զարմացավ, թե որքան երկար ժամանակ էր ինքը հավատացել այդպիսի աստծո և ծառայել նրան անմռունչ և նվիրյալ։ Զարմացավ, թե ինչո՞ւ վաղօրոք չէր նշմարել, թե այդպիսի բնություն ստեղծող աստվածը, պետք է որ պար սիրեր, երգ սիրեր և խրախճանք կազմակերպեր իր և իր զավակների համար յուրաքանչյուր օր։

Նախ ի սկզբանե ասենք, որ Աստծո ներկայացնելու այս կերպը շատ նման է նրան, ինչպես որ օձը դրախտում ներկայացրեց Եվային, քանի որ այս երկու բնութագրից ոչ առաջինն է ճիշտ, ոչ էլ երկրորդը: Նախ. Մեր սուրբ եկեղեցին` հայրերի ավանդությունը, մեզ մինչ օրս չեն ներկայացնում Աստծո նման բնութագիր: Աստված, ըստ մեր սուրբ հայրերի, բնավ տխուր և ոխակալ, հաճույքի թշնամի, լաց ու կոծ սիրող, գորշ գույներ հագած, դժվարահաճ ու դժգոհ Աստված չէ, բայց և այնպիսին չէ, ինչպես որ ջանում է մեզ ներկայացնել գրքի հեղինակը, այսինքն` պար սիրող, երգ սիրող, խրախճանք կազմակերպող Աստված: Այստեղ հեղինակը վարպետորեն ի չիք է դարձնում միջին` խաչի նեղ արքայական ուղին և ցույց տալով աջ շեղումը` հորդորում է շեղվել դեպի ձախ և ահա այստեղ է այն խորամանկությունը, որով խաբվեցին Ադամն ու Եվան:
Իսկ ինչ վերաբերվում է ապաշխարությանը, ապա Եկեղեցու հայրերը համակարծիք են այդ հարցում և բոլորը գրեթե միաձայն հորդորում են հավատացյալներին ապաշխարության, այն էլ գիշեր ու զoր լացով և ողբով, ինչն էլ ցույց են տվել իրենց սեփական վարքով և օրինակով, ինչպես նաև իրենց ճառերում են խոսել այդ մասին և բազում գլուխներ հատկացրել ապաշխարության թեմային` այն ժառանգելով մեզ։ Իհարկե սուրբ հայրերը հիմք են ունեցել Տիրոջ այս խոսքերը, թե՝ «Ապաշխարեցեք, որովհետև երկնքի արքայությունը մոտեցել է» (Մատթ. 3։2)։

Մեր սուրբ հայր Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան Ողբերգությունը» ամբողջովին ցույց է տալիս, թե ինչպիսին է իրական հոգևորականի, ինչպես նաև փրկվել ցանկացող յուրաքանչյուր քրիստոնյայի կերպը։ Եփրեմ Ասորին ասում է, թե՝ «Տերը հանձնարարում է բոլորին այստեղ պատրաստվել հաջորդ կյանքի համար», այսինքն՝ պատրաստվել ապաշխարությամբ և լացով, իսկ հայր Արսենն ասում է. «Ով չի լացում մեղքերի համար, նա կլացի մեղքերի պատժի համար», Աբբա  Փաղաքիան ասում է. «Ով չի ուզում կրել ապաշխարության կամավոր տրտմությունը, նրան Աստծո նախախնամությունը կամավոր վշտերի է ենթարկում», Հովհաննես Սանդուղքն ասում է. «Պառկելով անկողնում, պատկերացրու քեզ դագաղի մեջ և կսկսես քիչ քնել։ Երբ նստես սեղանի առև, հիշիր չսատկող որդերի ողբալի ճաշկերույթը և կսովորես չափավորություն։ Երբ ջորս ես խմում, մի մոռացիր անշեջ կրակների մեջ լինելիք ծարավի մասին և, անկասկած, կզսպես քո իսկ բնական կրքերը», հետևաբար, սուրբ հայրերի խրատներից հետևություն ենք անում, թե որքան կարևոր է փրկության համար ապաշխարությունը։ Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին ասում է. «չլինի թե խորամանկությամբ նենգ ու չարարվեստը արտասուքներս ցամաքեցնելով զրկի վերստին ինձ վայելչական նախկին վիճակից» (ԲԱՆ ԼԵ): Հովհաննես Սանդուղքն ասում է. «Եղբայրներ, մենք չենք դատվի մեր շունչը փչելիս, ինչ է՝ հրաշքներ չենք գործել, չենք քարոզել կամ վկայել, տեսիլքներ չենք տեսել, բայց, անկասկած, պատասխան պետք է տանք Աստծուն այն բանի համար, որ անդադար չենք լացել մեր մեղքերի համար»։ Եվ Սուրբ Գիրքն էլ ասում է. «Վայ ձեզ, որ այժմ ծիծաղում եք, որովհետև պիտի սգաք ու պիտի  լաք» (Ղուկ. 6։25), ինչպես նաև «Նրանք, որ արցունքով են ցանում, ցնծությամբ պիտի հնձեն» (Սաղմ. 125։5), նաև «Իմաստունի սիրտը սուգի տուն է, իսկ հիմարինը՝ ուրախության» (Ժող. 7։4) և այլն։
Հետևաբար այս ամենը չի համապատասխանում ճեմարանի տեսուչի ներկայացրած երգ, պար, ու խրախճանքներ սիրող Աստծո կերպարին։ Ամենացավալին այն է, որ մեր ժամանակակից Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հոգևորականներից ոմանք մտածում են բողոքականների պես և աղավաղում ու խեղաթյուրում են հայրաբանական ամբողջ ավանդությունը և ճշմարիտ հոգևորականի կերպարը և խարիզմատիկների պես Աստծոն պար ու երգ սիրող են ներկայացնում և այս գաղափարով էլ ցանկանում են պայքարել աղանդավորների դեմ։ Եվ թող տարօրինակ չթվա այն, որ հայ եկեղեցու  հոգևորականներից ոմանք, չկարողանալով հանդուրժել այսօրվա այս մտածելակերպը և մեր եկեղեցում տիրող գաղջությունը, ինչի համար Տերն ասաց. <Գիտեմ քո գործերը, դու, որ ոչ սառն ես և ոչ տաք, երանի դու սառը լինեիր և կամ տաք> (Հայտն. 3:15), թողնում և հեռանում են ռուս կամ հույն օրթոդոքս եկեղեցի։ Մտածում եմ, որ եթե այս գիրքը անցնի այլ առաքելահիմն եկեղեցիների հոգևորականների ձեռքը, ապա նրանք հայ եկեղեցուն ճշմարիտ ուղուց շեղված և բողոքական սկզբունքներով առաջնորդվող կհամարեն։ Ես միայն ամաչում ու սարսափում եմ այդ մտքից, քանի որ լինելով առաջին քրիստոնյա պետություն և ունենալով այդքան սուրբ հայրեր, այսօրվա նման մտածելակերպով և վարքով  այդ ամենը ջուրն ենք գցում։

Վարդանը հասկացավ, որ այս աստվածը կիսամութ վանքերի և տխուր վանականների հորինումն էր։ Գրքեր էին կարդում, իսկ բնությունը՝ ոչ։ Այնքան էին զբաղված մեղքի ու սրբության մտորումներով, որ մոռանում էին, անտեսում Եդեմի Աստծուն, որ հայտարարել էր. «ամեն ինչ բարի է, ամեն ինչ բարի»։

Ահա այստեղ նորից հստակորեն երևում է նախահայրերին դրախտից դուրս վտարած վարդապետության դրսևորումը: Այո, Աստված ասաց, որ ամեն բան բարի է և ինչ, ուրեմն արդյոք արգելված պտուղն ուտելն էլ էր բարի: Այո, իսպակես որ պտուղը բարի էր, բայց ոչ պատվիրանը խախտելը և այն ուտելը: Եվ այսօր աշխարհն էլ ամեն տեսակ պղծություն և աղտեղություն է մատուցում հեռուստացույցի և այլ միջոցներով և աղաղակում. «Բարի է, բարի»: Այս գրքում արդեն դարավոր վանական ապրելակերպը ներկայացվում է նույն այդ խորամանկ վարդապետությամբ` որպես անմարդկային և մռայլ կենցաղավարություն: Այսպիսի խոսք կա, եթե մարդիկ իմանային` ինչ ծանր և դժվարին բան է սպասվում իրենց վանքում, ոչ ոք վանք չէր գնա, իսկ եթե իմանային, թե ինչ մեծ հոգևոր ուրախություն ու երանություն է տիրում, ամեն բան թողնելով կգնային վանք: Այստեղից տեսնում ենք, որ գրքի հեղինակը միայն մի կողմին է ծանոթ, որ վանքում կան դժվարություններ, սակայն բացարձակ անտեղյակություն է ներքին հոգևոր ուրախության և խնդության մասին, ինչի համար Առաքյալն ասում է. «Միշտ ուրախ եղեք Տիրոջով, դարձյալ եմ ասում ձեզ` ուրախ եղեք» (Փիլ. 4:4), և Հովհաննես Սանդուղքն ասում է, թե ինչպես է ի հայտ գալիս այս ուրախությունը. «Հոգևոր ծիծաղը ի հայտ է գալիս ապաշխարության արցունքների ետևց»:

Գրքեր էին կարդում, իսկ բնությունը՝ ոչ։

Այստեղ բնության գովք է արվում` անտեսելով ներքին հոգևոր բնության գոյությունը: Եգիպտոսի մեծ միանձնուհի մայր Սառայի խուցը գտնվում էր գետի ափին, իսկ նա իր ամբողջ կյանքում մեկ անգամ իսկ չէր տեսել այն գետը, քանզի ամբողջովին իր հոգևոր բնության վրա, իր հոգևոր գետերն ու մարգագետիններն էր մշակոմ, մաքրում, որպեսզի դառնա մաքուր անոթ` Աստծուն իր հոգու մեջ կրելու համար:

... անտեսում Եդեմի Աստծուն, որ հայտարարել էր. «ամեն ինչ բարի է, ամեն ինչ բարի»։

Բողոքական եկեղեցիները նույնպես այսպես են մտածում ու իրենց փրկված են համարում և իրենց հավաքների ժամանակ երգում, պարում, թռչկոտում են և իրենք իրենց փրկված համարելով մյուսներին են փորձում «դարձի բերել» ու շեղել ճշմարիտ եկեղեցուց։ Եվ մենք հենց նրանով ենք տարբերվում բողոքական եկեղեցուց, որ մեր ուրախությունը հոգևոր՝ ներքին ուրախություն է, ի տարբերություն նրանց, որ ուրախություն ասելով հասկանում են արտաքին ուրախություն։ Եվ Մաշալյան վարդապետն էլ եկեղեցին, ճիշտ բողոքականների նման, ներկայացնում է մռայլ, գորշ գույներով, մոմի լույսով, ուր քրիստոնյաները մի մոմ վառելուց ավել չեն կարողանում դիմանալ և պահ առաջ այնտեղից փախչել են ցանկանում, ո՞ւմ է պետք այսպիսի մի եկեղեցի։ Բայց չէ որ վարդապետի գործը հենց նրանում է, որ հորդորի հավատացյալներին, որպեսզի եկեղեցին նկատեն որպես Նոյան տապան, որպես միակ փրկության վայր, օազիս այս մեղսաթաթախ աշխարհի մեջ, որտեղից ոչ թե րոպե առաջ պիտի դուրս թռչել, այլ երկարատև ապաշխարության աղոթքներով Աստծոն հաշտեցնել  իրենց հետ:

–Ի՞նչ է պակասում քո դրախտում ...
–Երկու գեղեցիկ Եվա, – պատասխանեց Վարդանը քմծիծաղով։
Ծերունին իր պառկած տեղից վեր ցատկեց, քահ–քահ սկսեց ծիծաղել և հրճվագին ծնկներին հարվածել։
–   Տեղին ու շատ լավ կատակ էր...։
– Երկար  ժամանակ էր, ինչ այսպես չէի ծիծաղել, ասաց ծերունին, – այնքան ուրախ եմ, որ մաքրվում ես և հետզհետե և անկեղծություն ձեռք բերում։ Առանց դրա անհնար է տեսնել  ճշմարտության Տիրոջը...Ես էլ ինձ էին հարց տալիս այս ամբողջ տարիների ընթացքում, թե ինչն էր պակասում արդյոք այս դրախտում։ Կինն էր եղել, հա՛, հա՛, հա՛։ ինչպես նաև Եղբայրական ուրախությունը, գինին ու կատակները վաղուց ավլել էին տխրությունը՝ արտաքսելով վանքի պատերից դուրս։ ...Կյանքն այսօր դրախտից մի անկյուն էր սարքել իրենց առջև, վաղվա դժխքը ում հոգսն էր

Այսինքն՝ կյանքը մեկ անգամա է տրված, կեր, խմի, քեֆ արա, մի մտածիր վաղվա օրվա մասին։ Ըստ վերոնշյալի հետևություն եմ անում, որ այսօր մեր շարակնոցից պիտի ջնջվեն Մաշտոցի և այլ ապաշխարության շարականները` խորթ և ժամանակավրեպ համարելով այսօրվա քրիստոնյայի համար և «ամենայն ժամ, աղաչանք իմ այս է. ի մեղաց իմոց սուրբ արա զիս Տէր, հանցանաց իմոց զարհուրի սիրտ իմ, աղաչեմ քեզ թող ինձ Տէր» շարականի փոխարեն կսկսեն ժամերգության ժամանակ երգել. «Կեր, խմի, քեֆ արա շարունակ, աշխարհը խալի է ոտքիդ տակ, հա՛, հա՛, հա»:
Այդքան սրբերի վարք կա, այդքան հայրաբանական գրականություն և դրանցից ոչ մեկում չի խոսվում քահ–քահ ծիծաղելու, հրճվանքից ծնկներին հարվածելու մասին, այլ նրանք բոլորը միաբերան խոսում են  հանապազ լաց ձեռք բերելու մասին, կամ ինչ է նշանակում ծիծաղով մաքրություն և անկեղծություն ձեռք բերել,  երբ հայրերը նորից միաբերան դատապարտում են անզուսպ ծիծաղը։ Աա ևս նույն մոլար վարդապետությունն է, քանզի իսկապես որ քրիստոնյային պետք է ներքնապես մաքրվել և սրբվել և դա առավել ևս հաջողությամբ են անում հենց վանքերում, ինչի համար էլ վանքերը գոյություն ունեն: Այստեղ նորից շեշտվում է մաքրվելու կարիքը, սակայն մաքրման միջոցը ամբողջովին որոգայթ է քրիստոնյայի համար: Պատկերացնում եմ, թե ինչպես ըստ այս վարդապետության վանականները դուրս են գալիս իրենց «մռայլ» վանքերից և գնում կինոսրահներ և թատրոններ` կոմեդիաներ դիտելի, որպեսզի այն, ինչ որ չկարողացավ անել վանքը` սուրբ հայրերի խորհուրդները, նրանց համար անեն Լուի դե Ֆունեսը, Չառլի Չապլին և այլն: Այստեղ` Երևանում, գործում է մի խարիզմատ քրիստոնեական աղանդ, որոնք կանգնում են իբր աղոթքի և հանկարծ բռնկվում են անզուսպ ծիծաղով, ինչը անվանում են <սուրբ ծիծաղ> և ապա հերթով դուրս են գալիս փսխելու և այս ամբողջ արարողությունը համարում են մաքրման միջոց: Եվ ուրեմն, տեսնում ենք, որքան եզրեր կան այս գրքի վարդապետություն և նմանօրինակ խարիզմատ աղանդների միջև: Այժմ տեսնենք,  թե ինչ են ասել հայրերը ծիծաղի մասին.  Բարսեղ Մաշկևորցի գրում է. «Ոմանք այնքան անզգա են, որ այս բաները լսելուց հետո էլ ասում են. ես երբեք չեմ սիրել լացել, այլ ուզում եմ, որ Աստված ինձ միշտ ուրախություն՝ խնդալ և պարել տա։ Սրանից ավելի չար ուրիշ ի՞նչ կա։ Պարելն ու քրքջալը մեզ հատուկ չէ, այլ անառակներին և գուսաններին, որոնք Աստծո Արքայության բաժնեկից չեն, որովհետև նրանք սատանային են իրենց մեջ կրում և վնասում Քրիստոսի հավատացյալին...»։ Եզնիկ Կողբացի. «Զվարճասեր կրոնավորը գերգեսացի դև է»: Սարգիս Շնորհալի. «Ուրախանում ենք, խնդում և ծիծաղում, մինչ որպես մեռելի վրա պետք է սգայինք մեր անձերի համար», Բարսեղ Մաշկևորցի. «Տրտմեք այն տրտմությամբ, որ մայրն է ուրախության, և ոչ թե ցնծացեք այն ուրախությամբ, որ ատամների կրճտոց է ծնում», հիշենք նաև Բարսեղ մաշկեվորտցին գրում է. «Ավետարանիչներից ոչ ոքի մոտ չի նշված, թե Հիսուսը երբևիցե ծիծաղեց, նույնպես ոչ մի սրբի մասին չի հիշատակված, թե նա ծիծաղել է, բացի Սառայից, որի համար էլ պատժվեց, ինչպես նաև Նոյի զավակից, որը կորցնելով իր որդիական պատիվը՝ ծառա դարձավ»։ Հետևաբար Քրիստոսին որպես մեծագույն Ուսուցիչ պիտի ունենանք մեր համար և փորձենք նմանվել Իրեն, ինչպես որ գրված է. «Նմանվեցեք Աստծուն» (Եփես. 5։1)։

Կոլոտը վերցրեց բաժակն ու զարկեց Գրիգորի բաժակին և աղաղակեց գինու անուշ թմրության ներքո։

Պարզվում է, որ մեր հայրերը նույնիսկ հարբեցո՞ղ և որկրամո՞լ են եղել։ Տեսնենք, թե ինչ է գրված Սուրբ Գրքում  որկրամոլության մասին. «Նրանց վախճանը կորուստ է. նրանց աստվածը իրենց որովայնն է...» (Փիլ. 3։19), նաև «Ծնկներս ծոմապահությունից տկարացան ու մարմինս պարարտությունից մաշվեց» (Սղմ. 68։11)։ Այժմ տեսնենք, թե սուրբ հայրերն ինչ են ասում որկրամոլության համար. Եվագր Պոնտացի. «Հացը կշռով կեր, իսկ ջուրը՝ չափով», Հովհաննես Սանդուղք՝ «Կերակրով հագենալը՝ շնության մայրն է, իսկ ճնշված որովայնը՝ մաքրության», Եզնիկ Կողբացի. «Մի սիրիր ուտելիքը և ըմպելիքների հագուրդը, եթե ոչ՝ մարմինդ կդարձնես պոռնկության քաղաք ու սատանայի ամրոց» և այլն։

Կամ ինչպես են այն խեղճ գյուղացուն խաբում և թանկարժեք ավետարանը մի քանի ոսկով վերցնում և այդքանից հետո Հովհաննեսի խիղճը երբ սկսում է տանջել ու ասում է թե՝ խաբեցինք խեղճ գյուղացուն, հայր սուրբ, մեղք գործեցինք, նա պատասխանում է. Ի՞նչ մեղքի մասին ես խոսում...», ինչից էլ կարելի է հետևություն անել, որ հայրերը նույնիսկ հեշտությամբ խաբե՞լ են՝ առանց խղճի խայթ զգալու:

«Ձեր գոտիների մեջ ոչ ոսկի, ոչ արծաթ և ոչ էլ պղնձադրամ ունեցեք...»։ Մեր Տերը այս խոսքերը իր առաքելության առաջին տարիներին էր ասել, իսկ ապա իրականությունը ստիպեց նրան վերանայել իր իդեալիզմը և հաստատել դրամապանակ։

Իսկ ուր մնաց այն, թե Հիսուս Քրիստոսը երեկ, այսօր և հավիտյանս նույնն է և ում հավատանք առաքյալին, թե այս գրքին:

– Ինչ լավ բացատրեցիր, հայր սուրբ, լուսավորվեցի, շնորհակալ եմ։
Ինչպիսի սարսափելի մեկնություն Սուրբ Գրքի, ինչպիսի թշվառ վիճակ։ Կարծում եմ, որ այս գրքի ազդեցության տակ ընկածները պիտի մի կողմ հրեն իրենցից դարերի խորքից մեզ հասած Սուրբ Գրքի տարբեր մեկնությունները և այս նոր` ինքնահնար, մարմնահաճ մեկնության կողմ թեքվեն:

Վարդանն ուրախացավ։ Մարդը օժտված էր նաև հումորի ջիղով։ Ոտքի կանգնեց անմիջապես և ցանկացավ համբուրել նրա ձեռքը։ Բայց մարդը իր ցուպով Վարդանի գլխին հարվածեց։ Գետին տապալվեց խեղճ Վարդանը... Մի կողմից գլուխն էր բռնել, մյուս կողմից՝ ջանում էր ոտքի կանգնել։ Բայց վստահ չէր՝ կկարողանա՞ արդյոք։ Այդ սուրբը զորավոր ծեծող է նաև։

Այս տողերը կարդալուց հետո ոչ մի կերպ չեմ կարողանում պատկերացնել այն զորավոր հայրերին, ինչպիսիք էին Անտոնը, Մակարը, մեր Լուսավորիչ հայրապետը և այլոք, որ իրենց մոտ եկող հյուրին, այն էլ` հոգևորական, գավազանով հարվածեին գլխին: Պետք է ասեմ, որ իմ երևակայությունը չհերիքեց նման հեզ և խոնարհ այրերին պատկերացնել այդ դերում: Այս պատկերն ավելի կսազեր այսօրվա սերյալների օրենքով գողերին, այլ ոչ եկեղեցու սրբերին:

«Թռչել եմ ցանկանում», – ասաց Վարդանը և հանկարծ նույն պահին երկու մետր բարձրացավ տեղից ու օդի մեջ շվարած առկախվեց։ Ծերունին անսահման ուրախացավ, երկու ձեռքերով ծափ զարկեց և ցնծագին ցատկոտեց տեղում.
–Այո, այո, հոգին սիրահարվեց քեզ, պարել է ցանկանում քեզ հետ, մի վախեցիր նրանից...Հոգին Վարդանին թողեց մի բարձր ժայռի վրա, որտեղից ծերունին ցերեկը ցատկել էր լճափի մեջ...

Այս հատվածը ինձ ակամայից հիշեցնում է «դե սպասիր» մուլտֆիլմի միջի ցախավելով կախարդին, որ օդում թռչկոտում է ու պարում և սրանից կարող ենք եզրակացնել, թե այդ ինչ հոգի է, որ սիրահարվել է այդ Վարդանին:
Կամ երբ բացում են այդ «սրբի» մասունքները, ներկա գտնվող մյուս եղբայրները սահմռկած և ահաբեկված փախչում են քարայրից։ Իրական սրբի մասունքների բացման դեպքում բոլորին խախաղություն ու անասելի երանություն է համակում և ոչ ոք վախ չի զգում, իսկ այդ սահմռկեցուցիչ վախը պատում է միայն չար զորության ներկայության դեպքում և այս ամենը հաստատվում է Վարք սրբոցում եղած բազմաթիվ դեպքերով: Երբ Եգիպտոսի մեծ վանահայր Պախոմը աղոթում էր, հանկարծ նրա առջև հրեշտակի կերպարանքով հայտնվեց մեկը, իսկ Պախոմը այդ տեսնելով իր մեջ ասաց. <Երբ այցելությունը լինում է երկնառաք, ապա տիրում է մեծ խաղաղություն և անխռովություն, իսկ հիմա ես մի տեսակ խռովք և վախ եմ զգում, ուրեմն սա չի կարող Տիրոջ հրեշտակը լինել> և դիմելով դրան ասաց. <Ետիս գնա սատանա> և իսկույն դևը չքվեց: Չեմ զլանում նմանօրինակ բազմաթիվ այլ դեպքեր ներկայացնել, ուղակի չեմ ցանկանում, որ այս հոդվածը գրքի վերածվի:

...Ինչ որ դնում էին նրա առջև, անմիջապես ուտում էր։ Մի ումպով դատարկում էր բաժակը։ Խոսում և կատակում էր։ Վարդան հրաշագործը մեր աչքի առև շարունակեց ճաշերի հետ խաղալ մինչև այն պահը, երբ գյուղացիներն այլև ճաշ չդրեցին նրա առև՝ զգուշանալով, որ հարսանիքի բոլոր ճաշերը կուլ կտա այս մարդը։

Մի՞թե սա է հրաշագործ վարդապետի կերպարը։ Հրաշագործ դառնում են բազում ճգնությունների միջով անցած հազվագյուտ սրբերը երկարատև ծոմապահություններից, պահքերից, ապաշխարություններից հետո, այլ ոչ թե ուտելիքը խժռող որկրամոլները, այն էլ միս, ինչը վանականներին ընդհանրապես չի թույլատրվում ուտել։ Եվ հայ վարդապետի համար այս անպարկեշտ կերպարը մեկնաբանվում է որպես սրբության գագաթնակետի հասած լինելու արգասիք և ապա խժռելու վրա զարմացած այլ կղերականներ հարցնում են նրան, թե սա ինչ բան է, որ դու այդպես սրբեցիր այս սեղանը, ինչին այս Վարդանը պատասխանում է, որ դա սրբության բարձր վիճակին հասած լինելու ապացույց է, նրա համար 40 օր միայն խժռելը կամ 40 օր ծոմ պահելը նույն բանն է: Եվ այս կղերականները հարցնում  են, թե ինչպես կարող են նմանվել այդ <սրբության> հասած աճպարարին: Իսկ նա պատասխանում է, որ իբր նրանք չեն ուզում հող ու մոխիր դառնան, որպեսզի Աստված նրանցից կերտի իր պես մեծագույն սրբերի: Եվ ահա նորից այստեղ տեսնում ենք ճշմարտությունն ու ստությունը միախառնված: Այո, իսկապես ճիշտ է, վանականները և ընդհանրապես քրիստոնյաները պիտի ջանան, ըստ Առաքյալի, իրենց հին մարդը կրքերով հանդերձ խաչը հանել: Դա ճշմարտություն է, իսկ ստությունն այն է, որ այդ հին ադամական  մարդուց ձերբազատվելու ջանքերը, ըստ այս գրքի, պիտի արվեն ոչ թե ճգնողականությամբ, այլ ծիծաղով, հռհռալով, խժռելով և այս ու այն կողմ եվաներ փնտրելով:
Միգուցե ոմանք ջանում են այլաբանություն գտնել այս ամենի մեջ, սակայն այստեղ չի երևում, որ բողոքական-խարիզմատիկ ոգու տակ կարող է ինչ որ ծածուկ բարի բան լինել: Եվ ճեմարանի ուսանողների վրա էլ այս գիրքը մեծ ասդեցություն պիտի գործի, քանզի նախ այն գրել է իրենց տեսուչը և մանավանդ, որ այստեղ կոչ է արվում մի կողմ թողնել խաչակրություն հասկացողությունը և այս աշխարհային ուրախությամբ ու ցնծությամբ ապրել, որ նույնիսկ աշխարհի մարդկանց նախանձը շարժել: Այս ոգով դաստիարակվող ուսանողները բնական է, որ մեծ հակում կունենան հարբեցողության և որկրամոլության հանդեպ, կլինեն ցանկասեր, ինչպես այս գրքի դրախտում եվաներ փնտրող վարդապետնեն են, ապաշխարության ոգին դեռ չձևավորված` նրանց մեջ կազմավորվում է թեթևսոլիկության, ծիծաղկոտության, աշխարհիկ ոգին:
Մենք միակ Առաքելական Եկեղեցին ենք աշխարհում, որ մոտ 100 տարի է արդեն, որ ոչ մի գործող վանք չունենք ոչ Հայաստանում և ոչ էլ սփյուռքում, ինչը շատ ցավալի է, քանզի նախանձով ենք նայում թե վրացիներին, թե ասետիներին ու աբխազներին էլ չեմ ասում ռուսների, հույների, լատինների, ղպտիների, ասորիներին և այլոց մասին: Եվ նմանատիպ գրքերը մեծ խթան են հանդիսանում, որ վանքեր ստեղծելու մասին իսպառ մոռանանք, քանզի այս գրքից բխող ոգին մարդկանց վանքերը ներկայացնում է որպես մութ, խավար և այլն: Եվ սրանով ճեմարանցիների հայացքը հեռացնում է վանական կյանքի մասին մտորումներից և սևեռում քեֆ-ուրախությունների վրա: Սա է պատճառը, որ մեր եկեղեցուց թե հոգևորականները և թե կույսերը տեսնելով այս անմխիթար վիճակը, աչքերը հառում են այլ եկեղեցիների կողմը և ստիպված թողնում մեր մայր եկեղեցին և հարում քաղքեդոնական եկեղեցիներին, ոմանք էլ տեսնելով, որ որևէ հույս անգամ չկա հոգևոր կյանքի` մասնավորապես վանականության համար, հուսահատվելով ուղղակի թողնում են իրենց կարգը և ամուսնանում:
Դա է պատճառը, որ այսօր թե ռուս, թե վրաց և թե հույն վանքերի վանականների ու միանձնուհիների մեջ կարելի է տեսնել բազմաթիվ հայաստանից գնացած հայերի: Հերիք չէ մեր չորս բոլորը վխտում են բազմաթիվ և բազմազան աղանդներ, հիմա էլ հենց եկեղեցու ծոցից, ինչպես ասացինք, ստիպված հեռանում են մեր առանց այն էլ սակավաթիվ համայնքի անդամները և հոգևորականները ու հարում քաղքեդոնական եկեղեցուն:
Շատ մեծ ցավ եմ ապրում, երբ այս գիրքը կարդացողներից ոմանց կարծիքն եմ լսում, երբ սրանք ասում են թե` «ցնցվում են»` այստեղ տեսնելով հոգևոր մեծ արժեքներ, իսկ մյուս մասը ցնցվում է, որ եկեղեցու մեջ հենց նրա հիմքերը քայքայող հույժ հոգեվնաս գիրք կա, որը ոչ միայն գրվել է ճեմարանի տեսուչ նշանակված եպիսկոպոսի կողմից, այլև եկեղեցու քարոզչական կենտրոնի կողմից սիրահոժար տպագրվել է այս հակաեկեղեցական գիրքը: Իսկ հիմա էլ մեր եկեղեցու շատ անդամներ անհամբերությամբ սպասում են այս գրքի երկրորդ հատորի լույս ընծայմանը, ինչը, ինչպես տեղեկացա, շատ շուտով կտպագրվի: Եթե այսպես գնա, մենք շուտով կանվանվենք «հայ Առաքելական-խարիզմատիկ եկեղեցի»:
Կարելի էր ասել, որ այս գիրքը հոգևոր առումով ուղղակի ցնդաբանություն է, սակայն, ցավոք, սա շատ ավելի վատ բան է` սերունդների մտածելակերպի մտածված թունավորում, եկեղեցու հիմքերի քայքայում, առաքյալների և սուրբ հայրերի ուղղուց շեղում և բողոքական ոգու ձևավորում և ամենաողբալին էլ այն է, որ ոչ մեկը ոչ մի հակաճառություն ոչ գրում է և ոչ էլ խոսում այս մասին, ինչը կարծես վկայում է այն, որ այս ոգին արդեն իսկ ազատորեն գործում է մեր մեջ, իսկ սա ընդամենը մի հուժկու խթան է, որ ավելի հեռանանք արևելքից դեպի արևմուտք:
Ժնևում համաշխարհային եկեղեցիների խորհրդում բարձրացված այս կամ այն հարցի շուրջ մշտապես իր կարծիքը չունեցող հայ եկեղեցուն անվանում են «մեռած եկեղեցի»: Բարձրագույն ղպտի հոգևորականը հեռանալով Հայաստանից` ասում է. «Հայաստանում եկեղեցի չկա, կան միայն հավատացյալներ»: Մենք այսօր բազում չլուծված հարցեր ունենք` վարդապետական, հովվական, միջեկեղեցական և այլն և այս բոլորի վրա աշխատելու փոխարեն գրվում են առաջին հայացքից ուղղակի գեղարվեստական-հոգևոր գրքեր, որոնք իրականում, ինչպես ասվեց, չափազանց վնասակար բնույթ ունեն:
Մենք եթե մեզ համարում ենք Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդներ, ապա պետք է չշեղվենք հայրերի ցույց տված ճանապարհից և դա որպես ուղեցույց ունենանք մեր կյանքի ողջ ընթացքում։ Իսկ վեպեր գրելու համար կարծում եմ շատ թեմաներ կան և կարելի է ցանկացած թեմա ընտրել, բացի իրական հոգևոր հայրերի գործն ու կյանքը խեղաթյուրելուց։ Ինձ թվում է՝ «Երկու ուխտավորը» հենց այսօրվա հոգևոր վիճակն է արտացոլում՝ շեղված իրական հոգևոր արժեքներից։

   

Լավ կլիներ, որ ներկայացնեիր, թե գիրքը ում է հասցեագրված, երբ է գրվել և արդյոք հասկացե՞լ ես նրա իմաստը:
Կուզենայի քեզ հետ քննարկել այս գրքի հարցը, սիրելի Մանե,- և եթե դու ////կամ ինչ-որ մեկը/// ունես այդ գրքի էլ. տարբերակը, ուղարկիր ինձ, խնդրում եմ, հետևյալ հասցեով` masnaget@inbox.ru

Շնորհակալություն:

Իմ գրածից կարող եք եզրակացնել, թե հասկացել եմ արդյո՞ք և եթե  կարծիքներ ունեք, կարող եք ներկայացնել և կքննարկենց։
Իսկ գրքի էլ. տարբերակը ես ձեզ կուղարկեմ։

Ես կարդացի Ձեր գրած «քննադատականը»։ Գովելի է, որ նման նախանձախնդրությամբ անդրադարձել եք այդ գործին։ Ես ինքս չեմ կարդացել այդ գիրքը, սակայն շատ դրական խոսքեր եմ լսել, ուստի ցանկանում եմ հարցնել՝ արդյո՞ք Ձեր մեջբերած հատվածները համապատասխանում են հեղինակի հեռահար նպատակներին, այսինքն՝ մի՞թե Դուք այդ միջանկյալ կտորները միայն վերցնելով և դրանց վրա ծանրանալով չեք հեռացել այն մտքերից, որ ցանկացել է արտահայտել հեղինակը, կամ որն իր հաջորդական բացատրությունն ունի գրքի ասենք հաջորդ դրվագում։
Հուսամ հարցը հասկանալի ձևակերպեցի։

Հոգևոր նյութին անդրադառնալը մեծ զգուշավորություն է պահանջում և նույնիսկ ամենապարզ ձևով գրված որևէ մեկնություն արվել է երկյուղածությամբ և աղոթքով։, որ չլինի թե որևէ մեկը սխալ ըմբռնի և գայթակղվի, իսկ ինչ վերաբերվում է այս գրքին, սա մի աբստրակցիա է, որի ենթատեքստի տակ եթե ինչ–որ բարի բան էլ կա, ապա դա ջրի երես հանել կարող են միայն յուրահատուկ փորձագետներ։ Ուրեմն նման գիրքը հոգևոր դաշտում անընդունելի է։

Իսկ ինչ վերաբերվում է որոշ ընթերցողների հիացական խոսքերին, ի զարմանս ինձ, ես էլ քիչ չեմ լեսել, սակայն դրանք ուղղակի հուզական բնույթ ունեն, որոնք պատճառ են գրքում վարպետորեն լիրիկական զեղումների պատկերմամբ։ Նույնիսկ լսել եմ, թե ոմանք արտասվել են այդ գիրքը կարդալուց։ Սակայն դրանք հաստատապես շնորհի հետևանք չեն, այլ՝ զգացմունքի, ինչը կարող են առաջացնել նաև հնդկական հուզական ֆիլմերը։
Ամեն դեպքում խորհուրդ կտայի կարդալ և ուրիշի գովաբանական կարծիքների վրա չհիմնվել։

Ողջույն բոլորին, ճիշտն ասած երբեք չէի սպասի այս գրքի հանդեպ այսպիսի քննադատության, երբ բացեցի այս թեման, ակնկալում էի հերթական գովեստի խոսքերը տեսնեի, բայց անակնկալի եկա 8:), ինչ արած, հարգելի Մանե, անշուշտ չի կարելի ժխտել որոշ դրույթներ ձեր քննադատության մեջ, եւ այն ամենը, ինչ ներկայացնում եք հայրաբանական գրականության մասին, բայց...
   ես կարծում եմ, որ դուք այդքան էլ ճիշտ չէք հասկացել մեր շատ սիրելի Սրբազանը գրքի ողջ գաղափարը, եւ ձեր մեջբերած հատվածներով միայն այդպիսի քննադատության ենթարկելն այս գիրքը կարծում եմ այդքան էլ արդար չէ, ու արված եզրահանգումներն էլ արհեստական են: Գրքի հերոսները բնավ էլ այսօրվա աղանդավորներին նման չեն եւ չեն էլ քարոզում այն ինչ դուք ներկայացրել էք: Գրքի հերոս Վարդան վարդապետը հենց ճգնության ու հոգ?որ իսկական ուղի անցնող մի կերպար է, ճիշտ է մի փոքր ալեգորիկ կերպով, բայց նույնքան եւ իրական, այնպիսին, ինչպիսին դեռ շատերս սովոր չենք տեսնել սրբությունը՝ այդքան պարզ ու մաքուր, այդքան անկեղծ ու վճռական:
Հարգելի Մանե, անչափ գնահատելի է ձեր ցուցաբերած նախանձախնդրությունը հոգեւոր գրականության նկատմամբ, բայց նորից եմ կրկնում, որ շատ անարդար կլինի Սահակ Սրբազանին ու նրա գիրքը դասել ոչ հագեշահ ու աղանդաքարոզ գրքերի  ու հեղինակների շարքը: Գուցե Հայ Առաքելական Եկեղեցուն նոր ծանոթացող մեկն այդքան էլ այս գրքով չմերձենա քրիստոնեական կար?որագույն սկզբունքներին, բայց դրանց արդեն իսկ ծանոթ մեկի համար գիրքն իսկապես որ հոգեշահ եմ համարում՝ անձամբ իմ փորձից իսկ ելնելով, եւ նավ էլ ընթերցանությունից հետո բողոքական մտքերով չեմ տարվել

Ես ամենակարևոր հատվածներն եմ մեջբերել և չէի կարող ամբողջ գիրքը զետեղել, կներեք, բայց ես ամբողջ գրքի մեջ էլ ոչ մի բան ճշմարիտ հոգևոր կյանքի մասին չեմ նկատել, ընդամենը մի քանի հուզիչ հատվածեր են, որոնք կարող էին տեղ գտնել ցանկացած գեղարվեստական գրականության մեջ և ինչ որ չափով հուզել ընթերցողին։ Ես էլ շատ եմ հանդիպել այնպիսի ընթերցողների, որոնք ուղղակի ցնցված են այդ գրքի ազդեցությունից, նրանցից մեկը մի հավատավոր աձնավորություն, որ արդեն տասնհինգ տարուց ավել է, ինչ չի բացակայում սբ. պատարագի արարողություններից, այդ գրքի ազդեցությունից խանդավառված ասաց. «ես չգիտեի, որ մեր հայրերը շուլուխչի մարդիք են եղել», այսինքն՝ մինչ այդ նրա մոտ ձևավորված հայրերի կերպարը միանգամից փլուզվել է, և բոլորովին այլ՝ Աստծո կողմից մերժելի կերպար է ձևավորվել։ Եվ այս մարդը բնավ էլ «Հայ Առաքելական Եկեղեցուն նոր ծանոթացող մեկը» չէ։ Սա էլ այս գրքի Վարդանի պես մեծ հայտնություն է ունեցել, հանկարծ հասկանալով, որ Աստված. «պետք է, որ պար սիրեր, երգ սիրեր և խրախճանք կազմակերպեր իր և իր զավակների համար յուրաքանչյուր օր», այսինքն՝ պիտի ցանկանար «շուլուխչի զավակներ» ունենալ։ Ցավում եմ, որ այսօր շատերի ականջին հաճելի է լսել այնպիսի մեկնություներ, որնցում թևածում է զգացականը, մարմնավորը և այն ամենը, ինչը բնորոշ է լայն ճանապարհի համար. «Քանզի պիտի գա ժամանակ, երբ չպիտի անսան ողջամիտ վարդապետությանը, այլ, յուրաքանչյուրն, ըստ իր ցանկությունների, ուսուցանողներ պիտի հավաքի իր շուրջը՝ իր ականջներին հաճելի բաներ լսելու մարմաջով և նրանք ականջները պիտի դարձնեն ճշմարտությունից ու պիտի մոլորվեն գնան առասպելների հետևից» (Բ Տիմ. 4։3-4)։
Այո, այս գրքից բխում է աշխարհի ոգին, ինչը լրիվ հակառկ է հոգևորին. «Մի սիրեք աշխարհը, ոչ էլ ինչ որ աշխարհի մեջ է։ Եթե մեկը սիրում է աշխարհը, Հոր սերը նրա մեջ չկա, քանի որ այն ամենը, ինչ աշխարհի մեջ կա, մարմնի ցանկություն է, աչքերի ցանկություն և այս աշխարհի ամբարտանություն, որ Հորից չէ, այլ այս աշխարհից» (Ա Հովհ. 2 15–17)։ 
Տեր Հայր, շատ կցանկանայի, որ գոնե մի երկու բառով իմ կողմից մեջ բերած հատվածներում այդ Վարդանի կենցաղավարության «ալիգորիկ» փակագծերը բաց անեիք, որպեսզի ես էլ կարողանայի վերջապես հասկանալ, թե այդ ի՞նչ խորհրդավոր բարիքներ են թաքնված այդ տողերի ներքո, որ ոչ մի կերպ չեմ կարողանում հայտնաբերել։
Եվ ասեմ, որ ոչ միայն ես եմ այդ գրքի մասին նման կարծիքի, այլև ուրիշ սովորական հավատավոր մարդիկ և հոգևորականներ։

Այստեղ զետեղել  եմ քրքի հեղինակի մեկնաբանությունը։

Ձեր «Երկու Ուխտավոր» գրքում նկարագրում եք հերոս կերպարներ, որգեշնչվա՞ծ եք նրանցով, թե՞ այդպիսիների բացակայությունը լրացնելու միտում եք ունեցել:

Երկուսն էլ: Գիրքն ունի երկու մաս, որոնք իրարից տարբերվում են: Առաջին մասում  անդրադարձել եմ Հովհաննես Կոլոտ և Գրիգոր Շղթայակիր վարդապետների արմատներին: Վարդան Բաղիշեցի վարդապետը և Անանուն Սուրբը հրաշագործ ճգնավորներ են, որոնց մասին միայն գրքերում ենք կարդում և նրանց նմանները դժբախտաբար պակասում են մեր արդի եկեղեցական կյանքում: Ճգնավորներին ներկայացրել եմ որպես իդեալներ, որպեսզի նրանց օրինակը ոգևորի բոլորին: Երբ հաջողված մարդկանց ենք հանդիպում և կենտրոնանում նրանց կատարած գործերի վրա, չենք հիշում նրանց ուսուցիչներին: Հրաշագործ սրբեր թեև չկան մեր շրջապատում, այնուամենայնիվ նրանք մարդկանց ոգեշնչման աղբյուրն են:

Երկրորդ մասում ավելի ծանոթ եկեղեցական դեմքեր են՝ Կոլոտն ու Շղթայակիրը, որոնք իրենց տնտեսական, քաղաքական ու ազգային գործունեությամբ ավելի ընդօրինակելի են մեզ համար: Թեև մեր եկեղեցական ամենահաջողված գործիչներն անգամ Վարդանի, Կոլոտի և Գրիգորի նման մոլեռանդ կամ խստակրոն ճգնավորներ չեն եղել, սակայն նրանց կատարածն իդելականացնում ենք և ցանկանում նմանվել նրանց: Գրքի հիմնական գաղափարն այն է, որ անանուն սրբեր, ճգնավորներ, մեղավոր կամ նվիրյալ կրոնավորներ, ազնիվ քահանաներ և առատաձեռն հավատացյալներ միշտ կան, պարզապես պետք է որոշել, թե հավատի բազմաստիճան սանդուղքի ո՞ր աստիճանի վրա ենք կանգնելու: Իսկ աստիճաններով վերև բարձրանալու համար ավելի շատ նվիրում ու անձնուրացություն է պահանջվում: Հավատը նման է շուկա այցելելու, այնտեղ գնում ենք այն, ինչ ցանկանում ենք և որի համար պատրաստ ենք վճարել:   


Հավատը նման է շուկա այցելելու, այնտեղ գնում ենք այն, ինչ ցանկանում ենք և որի համար պատրաստ ենք վճարել:   ??? Հրաշագործ սրբեր թեև չկան մեր շրջապատում, այնուամենայնիվ նրանք մարդկանց ոգեշնչման աղբյուրն են: 9:)
ներողություն կտրուկ ձևակերպմանս համար.բայց այսպիսի հայացքների տեր մարդկանց գրվածքների վրա ես ժամանակ չեմ վատնի։

հարգելի Մանե,
բավական հետաքրքրությամբ ու անկեղծ ափսոսանքով կարդացի Ձեր դիտարկումները Սահակ Սրբազանի գրքի վ-յալ: Անկեղծ՝ ինձ զարմանք պատճառեց, որ Ձեր նման մեկը, որն ինչպես երեւում է, բավական քաձածանոթ է մեր եկեղեցական ավանդությանն ու հայրաբանական ժառանգությանը՝ նմանօրինակ եզրահանգումներ է անում՝ կարդալով «Երկու ուխտավորը»:

Գիրքն իրականում ո՛չ թե հաճոյապաշտություն, կամ բողոքական մակերեսայնություն է քարոզում, այլ, իսկական թարմ հայացք է քրիստոնեության մասին:
Բայց ավանդության մեջ ապրել՝ չի նշանակում ուտել այն ճաշերը, որոնք կերել են մեր հայրերը... Ավանդություն ամենեւին էլ չի նշանակում, թե ինչ ասաց ասյինչ Սուրբը ծիծաղելու մասին...
Ձեր բարձրացրած որոշ հարցեր, չափազանց հնաբույր են, խնդրում եմ, նկատի ունեցեք...

ցավում եմ նաեւ, որ հեգնում եք «Ճեմարանի տեսչին» ընդդիմադիր թերթի լրագրողական էժանագին մեթոդներով... ուղակի ցավում եմ: Կներեք, գրում եմ պարզամտորեն, այն, ինչ զգում եմ

Գրքում, իրականության մեջ, հեղինակը փորձ է արել այսօրվա իրականությունից հեռացած սրբերին նորից մոտեցնել ընթերցողներին: Թյուր է այն կարծիքը, թե սրբերը «մարդ» չեն եղել...
Ես շատերին եմ ճանաչում, ովքեր շատ հարցերի պատասխաններ են գտել հենց այս գրքի մեջ...
ես ձեզ չեմ հասկանում... Ձեր մեթոդով փարիսեցիները փորձում էին Հիսուսին.
Դուք Սրբազան Ավանդություն ասելով ճահիճ եք պատկերացնում. գրքի հեղինակկը Սրբազան Ավանդությունը ներկայացնում է որպես հոսող գետ, որից կարող է սնվել նաեւ արդի հավատացյալը...

Դուք կարծում եք, որ մեր սուրբ հայրերն ապրել են, որպեսզի մուրճով անընդհատ հարվածեն մեր գլխին 33:)
Այդպես չէ... գրքի հեղինակն ասում է, որ հայրերն ապրել են Տիրոջ իրական ներկայությունը, ասում է, որ մենք ել կարող ենք՝ նրանց օրինակին հետեւելով անցնել նույն ուխտի ճամփան..

գրքում ներկայացված բնապաշտությունը ոչ այլ ինչ է, քան «Երկինքը բատմում է Տիրոջ փառքի մասին...»

Կյանքը ոչ թե սեւի ու սպիտակի կռիվ է՝ այլ Աստցո հետ ներդաշնակ ապրելու մի ճանապարհ,,,

Խնդրում եմ, մի մգացրեք գույները, ամեն չորեքշաբթի այցելեք Մայր Աթոռ, երեկոյան ժամը 6-ին լսեք Սահակ Սրբազանի քարոզները, ճիշտ հասկացեք Ավանդությունը, այն գերեզմանոց չէ

առայժմ այսքանը, էլի բաներ եթե հիշեմ կգրեմ

Հարգելի սարկավագ
Ինչ ասեմ։ Ես էլ իմ կողմից շատ եմ ցավում, որ  Դուք այդ կարծիքին եք և ամենացավալին այն է, որ բնավ չեմ զարմանում դրա համար, քանի որ, ինչպես հասկացա, ամեն չորեքշաբթի Դուք նույն աղբյուրից եք ստանում Ձեր հոգևոր սնունդը, ինչի արդյունքն էլ հենց հանդիսանում է այդ գիրքը։
Զարմանալի է նաև, որ այսօր ժամանակավրեպ է համարվում եկեղեցու հայրերի  թողած ողջ ժառանգությունը և կարծես մի ինչ–որ անհասկանալի պայքար է մղվում նրանց խրատները մեր կենցաղում կիրառելու դեմ։ Կարծես թե մենք ինչ–որ վանականներ ու անապատականներ ունենք, որոնք անցել են ծայրահեղ ճգնությունների և ուզում ենք այդ ծայրահեղությունից նրանց ետ պահել։ Առանց այն էլ, իրականում մենք այնքան ենք հեռացել փրկարար նեղ ճանապարհի կարգ ու կանոնից, որ էլ ավելի հեռանալու համար ներդրված այս ջանքերը կարծես  պիտի որ անիմաստ լինեն, բայց միևնույնն է, մեծ աշխատանք է տարվում քրիստոնեությունը ներկայացնելու որպես մանկապարտեզային զվարճանք և ոչ՝ խաչի ճանապարհ։
Դուք ասում եք, իմ մոտեցումը  հնաբույր է, ես համաձայն եմ Ձեզ հետ, սակայն այդ հնաբույրը սուրբ հայրերի խնկաբույրն է, իսկ այդ գրքից, որը այդքան խանդավառություն է պատճառում Ձեզ, ընդհամենը ժամանակակից ֆրանսիական օծանելիքի հոտ է բուրում։
Իսկ ինչ վերաբերվում է «էժանագին մեթոդներին», ես ուրախությամբ նույն այդ գրքի չափ հակաճառություն կգրեի, ինչը, բնականաբար, չէր տպագրվի քարոզչական կենտրոնի կողմից, իսկ ինտերնետային էջում այն, ինչ որ զետեղվել է, դա էլ կարող է ծավալուն համարվել և այդ սեղմությունը, ցավոք, շատ ցանկացողի համար կարող է նման տպավորություն թողնել։ Ամեն դեպքում, ես ընդդիմադիր թերթի լրագրող չեմ և հոգևորից բացի որևէ այլ շահ չեմ հետապնդում և իմ նախանձախնդրությունը միայն եկեղեցու պայծառացումն է և ստիպված եմ նորից կրկնել այն, որ բազմաթիվ այլ եկեղեցիներ ունեն գործող վանքեր, իսկ ձեր հոգեվիճակով մենք երբեք էլ չենք հասնի նրան, որպեսզի գոնե մի գործող վանք ունենանք, ծայրահեղ դեպքում, եթե լինի էլ, այնտեղ կտիրի ոչ թե հայրերի, այսպես կոչված, հնաբույրը, այլ ժամանակակից խեղկատակություններ։
Ես կոնկրետ մեջբերումներ եմ արել այդ գրքից և ընդհանուր բաներ խոսելու փոխարեն լավ կլիներ Դուք հենց այդ հատվածները ըստ Ձեր կողմնորոշման մեկնաբանեիք, քանզի համարում եմ, որ այս քննարկումները չափազանց լուրջ են, քանզի Ձեր այսպես կոչված «հոսող գետ» – ից, որից, ցավոք, «կարող է սնվել նաեւ արդի հավատացյալը...» կարող են ծանր թունավորումներ առաջանալ։
Իսկ ինչ վերավերվում է փարիսեցիների, փորձելու և նման այլ բաներին, սրանք ավելի են հիշեցնում հենց Ձեր կողմից մեջ բերված «ընդդիմադիր թերթի լրագրողական էժանագին մեթոդ...»–ները։
Կներեք, բայց Ձեզ պատասխանում եմ միայն նրա համար, որպեսզի մյուս ընթերցողների վրա վերջնական տպավորություն չթողնի Ձեր կարծիքը։

Ողջույն 13:)
Վաղուց է ինչ լուսամուտի ֆորումի քննարկումներին չէի հետևել:
Ես չեմ ուզում երկար գրել իմ կարծիքը վերը ներկայցաված քննատադության մասին, բայց մի բան պարզ է` հեղինակը  ինչպես «Դոնքիշոթը» պայքարում է հողմաղացների ուրվակնների հետ:
Վերը նշված ավետրանական մեջբերումներն ու հայրերի վարքը ներկայցնելը, ոչ մի կերպ չի ստացվում հակադրել Սրբազանի գրվածին:
Մանե, հատուկ ձեզ համար մեջբերում եմ Անտոն Անպատականի խոսքերից.
  Հայր Անտոնիոսն ասաց.«Շատերը ճնշեցին իրենց մարմինը ճգնութիւններով եւ յետոյ հեռու յայտնուեցին Աստծուց, քանզի քննութեամբ չճանաչեցին [Աստծոյ] դատաստանները »

Մի որսորդ էր անապատում եւ, տեսնելով հայր Անտոնիոսին եղբայրների հետ կատակելի, գայթակղուեց նրանից այդ պատճառով:
Իսկ ծերը, այս իմանալով, կամեցավ նրա իտքը հաստատել. թե` պետք է երբեմն զիջել եղբայրներին: Ասաց նրան.«Դի՛ր քո նետը աղեղին եւ ձգի՛ր». եւ այնպես արեց: Ծերը դարձեալ ասաց` ձգի՛ր.եւ արեց: Ասաց երրորդ անգամ.«Առավե՛լ քան չափը ձգիր»: Այն այրն ասաց.«Եթե չափից աւելի ձգեմ, աղեղը կկործանուի»: Ծերն ասաց նրան.«Այդպես է նաեւ, եղբա՛յր, Աստծո գործը, եթե չափից աւելի նեղենք եղբայրներին, փոյթը կվերանայ: Այլ պետք է երբեմն զիջել նրանց»: Այս լսելովէ որսորդը շատ շահեց եւ գնաց իր տուն:Եղբայրները նոյնպես լցուեցին ուրախութեամբ եւ գհացան Աստծուց:

աղբյուն է «Գանձասար» Աստվածաբանական հանդեսի Այբ հատորը:

Quote from: mane on March 17, 2009, 06:16:37 PM
Կներեք, բայց Ձեզ պատասխանում եմ միայն նրա համար, որպեսզի մյուս ընթերցողների վրա վերջնական տպավորություն չթողնի Ձեր կարծիքը։

Մանե. էս վերջին նախադասությունդ.  լրիվ մահացու էր։ 39:)
ուղղակի միամտության հասնող անկեղծություն։ 37:) 12:) 32:)

Հարգարժան Մարդ
Այս գիրքը իսկապես ինչ–որ հիպնոզացնող զորություն ունի, որ շատերին այսպես ամուր գամել է իրեն։ Բայց ոչ թե նրանում ինչ–որ լավ բան կա, այլ ուղղակի այսօրվա հոգևոր դաշտն այնքան է խեղաթյուրվել, որ լրիվ համապատասխանում է այս գրքի հոգուն, դրա համար էլ զարմանք է առաջացնում, երբ դրա դեմ որևէ բան է ասվում։ Եթե փոքր ինչ խորը մտածեիք այն մասին, թե այսօր ինչ մեծ պայքար է գնում քրիստոնեական եկեղեցիների դեմ աշխարհում տիրող հակաքրիստոնեական ուժերի կողմից և ինչ միջոցներով են այդ պայքարը մղում և թե ինչ մեծ հաջողությունների են հասել իրենց չարաղետ գործերում, այդ դեպքում կարծում եմ, ավելի լավ կհասկանայիք, թե ինչ է բխում այդ գրքից։ Բայց դե ինչ ասեմ, գալիս եմ այն համոզման, որ հոգևոր դաշտում այդ քեֆչիական ոգին ոմանց ուղղակի շատ հոգեհարազատ է և ոչ ոքի ձեռնտու չէ դրանից հրաժարվելով հանձն առնել այն դժվարությունները, որ կան իրական քրիստոնեական կյանքում։
Հողմաղացների հետ կապված ասեմ, որ Դուք ուղղակի շատ դիպուկ կերպով են բնութագրել այդ գիրքը, դա իսկապես որ հողմաղաց է, այսինքն՝ ուղղակի քամի ծեծոցի, ինչի դեմ պետք է պայքարել, այլ ոչ թե տրվել դրա ընթացքին, քանզի, սըտ Առաքյալի, նման գրքերին հետևողները կարող են ուղղակի խոտան համարվել Տիրոջ օրը. «Ով մրցում է, ամեն ինչում ժուժկալ է լինում. նրանք, որպեսզի կորնչելի պսակն առնեն, իսկ մենք՝ անկորնչելի։ Արդ, ես ճիշտ այսպես եմ վազում, ոչ թե աննպատակ. այնպես չեմ կռփահարում, իբրև թե քամի ծեծեի, այլ ճնշելով ամրացնում եմ իմ մարմինը և հնազանդեցնում այն, որպեսզի գուցե ես ինքս խոտելի չլինեմ այն բանում, որ քարոզեցի ուրիշներին» ( Ա Կորնթ. 9։26-27)։
Իսկ ինչ վերաբերվում է հայր Անտոնին, այո, նրա վարքում իսկապես նման դրվագ կա և այն, որ որսորդը գայթակղվեց, դա խոսում է այն մասին, որ դա եզակի դեպք էր՝ հատուկ նպատակով թույլատրված, ինչի համար և հայր Անտոնը բացատրություն տվեց որսորդին և դա այնքան ակնհայտ է, որ Ձեր կողմից այն մեջ բերելը այս պարագայում բնավ հարիր չէ։

Եթե մեջ բերված հատվածների մասին ոչինչ չունեք ասելու, գոնե մի երկու բառով մեկնաբանեք, թե ինչ է նշանակում այդ գրքում ներկայացվող «սրբի», ավելի ճիշտ, այդ սրբի կերպարը ստեղծող հեղինակի այն արտահայտությունը՝ ուղղված Բաղիշեցուն, թե «քո տեսած բոլոր կանայք անասուններ են», կարծես այդ Վարդան կոչվածը ոչ իր մորն է տեսել, ոչ քրոջը, ոչ բարեպաշտ միանձնուհիների և այլն, այլ ապրել է միայն անբարո կանանց շրջապատում, քանզի նրա բոլոր տեսածները «անասուններ» են եղել։
Ասեմ, որ այդ լկտի արտահայտությունները վերոնշյալ «սուրբը» ասել է այն ժամանակ, երբ Վարդան Բաղիշեցու կերպարի մեջ մտածը Դրախտը կատարյալ տեսնելու համար ասում է, որ այնտեղ պակասում են «գեղեցիկ եվաներ», որից հետո այդ երկուսը սկսում են անբարտավանորեն հռհռալ և պարզ է, թե նման «սրբերի» համար ինչ է իրենից ներկայացնում կինը՝ «գեղեցիկ եվաները»՝ ընդամենը իրենց անասնական ցանկասիրությունը բավարարելու առարկա։

իր տեսակի մեջ շատ յուրահատուկ անգրագիտություն է գեղարվեստական ստեղծագործությանը նայել որպես դոգմատիկայի ձեռնարկի... խնդրում եմ ասածներս չընկալել Մանեի հասցեին ուղղված անձնական վիրավորանք, բայց ստացվում է, որ իսկապես Մանեն «Երկու ուխտավորը»  հավատամքի տեղ է ընդունել:

Եթե պատահաբար մի բանասեր կարդա Մանեյի մտքերը, վստահ եմ ուղղակի lusamut-ից իրեն ցած կնետի:

Ախր վեպը ընթերցողների մոտ գեղագիտական ճաշակ, մտածողություն ձեւավորելու համար է, այն չի կաչելի «հավատաքննության» ենթարկել, այն էլ այնքան սուղ մեթոդական միջոցներով:
Եւ ի գիտություն բոլոր նրանց, ովքեր չգիտեն. բոլորովին պարտադիր չէ, որ վեպի հերոսները 100 տոկոսով ներկայացնեն դրա հեղինակի տեսակետները...
Թե չէ այդ պարագայում Թումանյանին կարելի էր Բազազ Արտեմի հետ նույն մսաղացով աղալ 2:)

Մանեն Վեպի ամեն մի տող ընդունել է, որպես հավատքի վարդապետություն, ինչը մեղմ ասած ճիշտ ընկալում չէ...

Վահանը միամտություն է անում՝ կարծելով թե Մանեի կերպարը տիպիկ Հայ Եկեղեցու հավատացյալի իդեալական  կերպար է... Մեր հավատացյալները ավելի առողջ են մտածում ու ապրում են 21-րդ դարում

Հետո Վահանը պետք չի մտահոգվի, ես հո իրավունք չունեմ Մանեին հաղորդությունից զրկելու 14:)
Բացի այդ Վահանը եթե ժամանակ չունի վատնելու նման գրքերի վրա, էլ ինչու է տարօրինակ վարքագիծ ցուցաբերում, ինչու է ուզում քննարկել այդ գիրքը ???
նախ պետք է ամուր կանգնել սեփական խոսքերի հետեւում.

QuoteՀողմաղացների հետ կապված ասեմ, որ Դուք ուղղակի շատ դիպուկ կերպով են բնութագրել այդ գիրքը,

:o :o :o 41:)
Կխնդրեի գրածս չաղավաղել` ես գրել եմ այսպես`

QuoteԵս չեմ ուզում երկար գրել իմ կարծիքը վերը ներկայցաված քննատադության մասին, բայց մի բան պարզ է` հեղինակը  ինչպես «Դոնքիշոթը» պայքարում է հողմաղացների ուրվակնների հետ:

Հիշեցնեմ, որ «Դոնքիշոթ»-ին հողմաղացները չար դևեր էին երևում` որոնց հետ նա մենակ էր պայքարում:
Եվ ձեր կցկտուր մեջբերումները ծիծաղելի են. ոչ մի քննադատ գիրքը մեկնաբանելիս` լավ, թե վատ կողմերը , ոչ թե սկզբում ինչ-ինչ պռատ նախադասություններ է դուրս բերում ու ըստ իր էմոցիաների մեկնաբանում, այլ առաջինը, ուսումնասիրում է գրքի կառուցվածքը: Եթե քննադատում եք, ապա մասնագիտորեն արեք:
Այլևս այս թեմային չեմ անդրադառնա:

Հատուկ մեր եղբայր Վահանի համար

Հավատը նման է շուկա այցելելու, այնտեղ գնում ենք այն, ինչ ցանկանում ենք և որի համար պատրաստ ենք վճարել:

Իմ համեստ կարծիքով այնքան էլ բարձրագույն մաթեմատիկա չկա Սրբազանի այս խոսքի մեջ եւ հեգնանքի արժանի չէ...
Սրբազանի ասածը հետեւյալն է, որ ամեն ինչի համար անհրաժեշտ է ջանք թափել /իմա՝ վճարել/
օրինակ բերեմ, որ պարզ լինի... եթե ուզում ես Սուրբ Գիրք իմանաս՝ պիտի ջանք թափես ու կարդաս, եթե Ուզում ես Աստծուն մոտենաս՝ պիտի  
շատ կարդաս ու աղոթես, ապրես պատվիրանային կյանքով եւ այլն...
այստեղ ցավալին այն է, որ օրինակը շատ առօրեական է, ինչին շատ հավատացյալներ դեռ մինչեւ օրս պատրաստ չեն... Կա մարդկանց մի խումբ, ովքեր միջնադարյան օրինակներից դուրս ոչինչ չեն ընդունում՝ նեղացնելով աշխարհը սեփական ուղեղի չափով...
Նույնը չէ արդյոք. եթե շուկայում ուզես խնձոր գնես՝ պիտի ասենք 200 դրամ վճարես, իսկ եթե ասենք անանաս է սիրտդ ուզոււմ առնվազն 2000 դրամ պետք է ունենաս...

Հրաշագործ սրբեր թեև չկան մեր շրջապատում, այնուամենայնիվ նրանք մարդկանց ոգեշնչման աղբյուրն են:
եթե դու ճանաչում ես՝ ինձ ցույց տուր մեկին... մենակ չասես Դեյվիդ Կոպերֆիլդը 41:)
լուրջ եթե կա մեկը, ասա ես ել իմանամ

Quote from: Seyran sarkavag on March 20, 2009, 12:22:07 PM

Բացի այդ Վահանը եթե ժամանակ չունի վատնելու նման գրքերի վրա, էլ ինչու է տարօրինակ վարքագիծ ցուցաբերում, ինչու է ուզում քննարկել այդ գիրքը ???

Ասեմ հարգելի սարկավագ՝ես այստեղ քնարկում եմ Մանեի մեջբերումները։ու ցավոք  ձեր կողմից չտեսա  հակամեջբերումներ ի պաշտպանություն  վեպի. այլ միայն սեփական կրքերի  բորբոքում տեսա։
իմ ժամանակ վատնելը վերաբերվում էր վեպը կարդալուն. այլ ոչ թէ հակաաստվածային տողերը քննարկալուն։հիմնավորեմ ՙհակաաստվածային տողեր՚ արտահայտությունս։ ուրեմն. վերջերս  մի երաժիշտ ասում էրՙ քանի որ  խորհրդային ժամանակներում  արգելված էր  ռոքը. մենք էլ այն ներկայացնում էինք ծաղրի անվան տակ ու բավականին մասսա էր հավաքվում՚։
հիմա՝ այս վեպում ես կարդացի տողեր. որ իրոք իրենց մեջ թույն են պարունակում  և կապ չունի. թէ ում անունից է հեղինակը այն  ներկայացնում ։նշեցիք.որ սա չդիտարկենք որպես հոգևոր գրականություն այլ գեղարվեստական։Լավ. այդ դեպքում . երբ մի երերուն ու նորահավատ Քրիստոնյա կարդա այս տողերը՝ ինչ  պատկերացում կստանա՝

ՙՎարդանը հասկացավ, որ այս աստվածը կիսամութ վանքերի և տխուր վանականների հորինումն էր։ Գրքեր էին կարդում, իսկ բնությունը՝ ոչ։ Այնքան էին զբաղված մեղքի ու սրբության մտորումներով, որ մոռանում էին, անտեսում Եդեմի Աստծուն, որ հայտարարել էր. «ամեն ինչ բարի է, ամեն ինչ բարի»։՚

հիշեցնեմ. որ սատանան միշտ Աստծո խոսքով է փորձում գայթակղել մարդկանց ։
ՙամեն ինչ բարի է՚ Աստվածային խորհրդով. կարելի է միամիտներին համոզել. որ  ասենք գիշերային ակումբներն էլ են բարի։

Quote from: Seyran sarkavag on March 20, 2009, 12:22:07 PM


նախ պետք է ամուր կանգնել սեփական խոսքերի հետեւում.

հարգելի սարկավաք ՝ ես չեմ պնդում. որ անսխալական եմ և հնարավոր են որոշ  սայթաքումներ խոսքերիս մեջ։ սա ասում եմ  ի գիտություն՝ որ  ես չեմ պայքարում իմ սեփական եսը առաջ տանելու կամ փառավորելու  համար։որոշ ժամանակ առաջ ՝  տղայական պարզաբանումների ժամանակ. շատ էի հետամուտ լինում ՙխոսքերիս ետևում կանգնել՚։ բայց փառք Աստծուն. որ  ինձ նման մեծամտին ցույց է տվել անձուրացության ու եսի խոնարհումի ճանապարհը։

Ես իհարկե գեղարվեստական գրականությանը չեմ նայում որպես դոգմատիկ ձեռնարկի, եթե այն գրված է սովորական գրողի, կամ ստեղծագործողի կողմից և չի խեղաթյուրում մեր բազմադարյան վանականների ու վարդապետերի ճշմարիտ կենցաղավարությունը։ Մի մոռացեք, որ հեղինակը ճեմարանի տեսուչ է և նրա գրածը մեծ հետք է թողում սաների վրա և այդ գիրքը վաճառվում է միայն հոգևոր գրախանութներում և աշխահիկ մարդկանց համար չի նախատեսված։ Հոգևոր կյանքում պետք է մեծ զգուշավորություն ցուցաբերել, քանզի ամեն մի փոքր բան կարող է աղանդավորության, մեծ  շեղումների հիմք հանդիսանալ։
Թումանյանը նախ Բազազ Արտեմի կերպարը քննադատում է և հետևաբար, նրան պետք չէ նույնացնել Բազազ Արտեմի հետ, իսկ ինչ վերաբերվում է այս գրքի հեղինակին, ապա նա գովերգում է վարդապետների ամբարտավան վարքը և ներկայացնում որպես իրականություն։
Ես 21-րդ դարի քրիստոնյա եմ և չեմ ասում, որ պետք է այս դարում այնպես ապրել, որ ապրել են մեզանից մի քանի դար առաջ եղած վարդապետները՝ բազում ճգնություններ կրելով, որովհետև մեր ժամանակների համար դա հնարավոր չէ։ Ես ապրում են սովորական հասարկ քրիստոնյայի վարքով, բայց չեմ կարող հանգիստ նայել, թե ինչպես են մեր վարդապետների վարքը, մեր սրբազան ավանդությունները, ամբողջ հայրաբանական գրականության  գաղափարներն ու հիմքը խեղաթյուրած և աղավաղված ներկայացնում՝ ուղղակի գեղարվեստական անվան տակ դիմակավորելով, և որպես Հայ Առաքելական Եկեղեցու անդամ պարտավոր են պահել մեր սուրբ հայրերի անմար հիշատակը։
Ես հավաստի աղբյուրներից տեղեկացվել եմ, որ Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցու նույնպես այսպիսի գրքեր են ի հայտ եկել և Ռուս Եկեղեցու հեղինակավոր վարդապետներ մեծ պայքար են ծավալել այդ գրականությունների դեմ, իսկ մեր մոտ գոնե փորձում ենք ֆորումում ձայն բարձրացնել և տեսնում ենք, թե ինչ ընդդիմության է արժանանում։

Շնորհակալ եմ խոնարհության դասի համար Վահանից: Եթե այդքան խոնարհ եք, ապա օվ Վահան եւ Մանե, գիրքը կարդալով ու գայթակղվելով նախ ինչու չգնացիք հեղիկնակի մոտ անձամբ զրուցելու հետը, ձեր մեղադրանքներն իրեն ուղելու. մի գուցե ինքը ձեզ կարողանար բավարարել՞՞՞

Այդ ո՞ր հայրն է Ձեզ իրավունք տվել դատելու մեկին, առանց նրա տեսակետը լսելու՞՞՞ կամ միթե՞ չգիտեք, թե ինչ ասաց Քրիստոս այս մասին, որ եթե ընկերոջդ հետ խնդիր ունես, նախ պիտի գնաս ու նրա հետ պիտի փորձես հաշտվել... Ձեր արածց ոչ հայրերի եւ ոչ էլ առավել եւս Ավետարանի ոգուն համապատասխան չէ...
հարց.
-Ինչու գոնե հիմա չեք այցելում Սրբազանին անձամբ նրանից հաշիվ պահանջելու՞՞՞

դե եկեք, իր դուռը միշտ բաց է բոլորի համար, շատերն են գալիս նրա մոտ տարբեր հարցերով , դուք էլ ապացուցեք որ իրոք նախանձախնդիր եք ու ես համոզվեմ դրանում

«Եթե ընկերոջդ հետ խնդիր ունենաս», բայց սրբազանը ոչ իմ ընկերն է և ոչ էլ ես նրան ճանաչում եմ և, բնականաբար, ես նրա անձի դեմ որևէ բան չունեմ։Ես գտնում եմ, որ գիրքը հոգեվնաս է և դա եմ քննարկում ընթերցողների հետ և բարի եղեք իմ նշած հատվածները քննարկել և ձեր հակառակ տեսակետը հիմնավորել, այլ ոչ թե անձնականացնել։
Ես տարբերություն չեմ տեսնում քննարկման այս ձևի, թե անձամ իր հետ քննարկման միջև, եթե ցանկանում է, թող ինքը անձամբ միանա և քննարկի մեր հետ, ի վերջո մի մոռացեք, որ սա ֆորում է և հարցը քննարկվում է ֆորումի շրջանակներում։

Թանկագին Սեյրան սարկավագ, ֆորումի այս բաժինը գրքերի և հրատարակությունների մասին քննարկումն է։ Չեմ բացառում, Մանեն փոքր ինչ խիստ է գրել, բայց դա իր սուբյեկտիվ կարծիքն է և չեմ կարծում, թե պետք է բռնանանք այդ կարծիքի վրա։ Յուրաքանչյուրն իրավունք ունի իր ինքնուրույն եզրակացությունները կատարելու։
Կարծում եմ նաև "դուռը" գնալու կարիք չկա։ Շատ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ և եկեղեցականներ ինտերնետում իրենց էջն ունեն, և բոլորը շատ կուրախանան, եթե սրբազանն ինքը գրի այստեղ և իր կարծիքը արտահայտի։ Վստահ եմ շատերի մտահոգությունները կփարատվեն։
Եթե սրբազանի համաձայնությունը ստանաք և գրքի ֆայլը փոխանցեք, ապա պատրաստ ենք այն Լուսամուտի համապատասխան բաժնում տեղադրել, որ մյուսներն իմանան, թե ինչ գրքի մասին է քննարկումը՝ այդ գրքի մասին այստեղ արտահայտված մտքերով միայն չեզրակացնելու համար։

ինքը քո ընկերը չի, շատ լավ, Աստծո Օծյալին էս դատում... միթե առաքինություն է դատել մեծավորին... Խնդրեմ ծանոթացեք Սուրպ Պողոս առաքյալի Տիմոթեոսին գրված նամակին
Սուրբ Վարդան Այգեկցու խրատները գոնե կարդացեք ու , եթե Աստվածավախ եք ու հայրերի հանդեպ մեծարանք ունեք՝ մի դատեք...

իսկ որ ուզում ես սրբազանը գա ֆորումում քեզ պատասխաններ տա, ասեմ, որ դու իր հետ խնդիր ունես, դու պիտի գնաս բախես եւ կբացվի քո առաջ, ինչպես Սուրբ Գիրքն է հավաստում

Մեծ օծյալներ էին նաև Արիոսը, Եվտիքեսը, Նեստորը և այլոք, նարքն էլ վարդապետություններ գրեցին, բայց տեսաք, թե ինչ եղավ նրանց հետ, ես չեմ ուզում գրքի հեղինակին համեմատել նրանց հետ, բայց դա ասում եմ, որ հասկանաք, թե միանշանակ չի կարելի ասել, թե նա օծյալ է և նրա  գրածը ընդհանրապես չպիտի քննադատել, այսինքն՝ այստեղ անձեռնմխելիության սկզբունքը չի գործում։ Ես նորից ու նորից շեշտում եմ, որ նրա հետ անձնական որևէ խնդիր չունեմ և և ընդամենը արտահայտում եմ գրքի մասին իմ կարծիքը։ Եվ դուք էլ, ինչքան հասկացա, երևի ընդհանրապես չեք կարդացել գիրքը, այլ միայն խոսում եք՝ ելնելով սրբազանի հանդեպ ունեցած սիրուց։ Եթե բան ունեք ասելու, ասեք միայն գրքի մասին՝ մի կողմ թողնելով սրբազանի անձը։

Բարև: Ես ուշի ուշով հետևում եմ Ֆորումի այս էջի քննարկում-քննադատումներին: Ինձ զարմացնում է այն, թե ինչպես կարող է քրիստոնյան (գոնե այդպես իրեն համարող անձը) ատելությամբ ու անհանդուրժողությամբ վերաբերվի իր նման քրիստոնյայի կամ իր դիմացինի հետ ???: Անկեղծ ասած, ինձ դուր չեկան որոշ անզուսպ և անպատշաճ արտահայտություններ, որոնք նետվեցին իրար վրա: Միթե Հայրերը չեն սովորեցրել ներողամտության ու փոխհասկացողության ոգով առաջնորդվել` պահպանելով սեփական հոգու խաղաղությունը 9:): Թե չէ իրար վրա ցեխ շպրտելով, այն էլ Մեծ Պահքի այս զղջական օրերին, ինքներս մեզ ենք վնասում. հոգեշահ որևէ գրքում նման խրախուսանքի, վստահեցնում եմ, չենք հանդիպի: Հետո այս կծիկը մի օր վերջ պիտի ունենա, թե չէ?
Ինչ վերաբերում է խնդրո առարկա գրքին, ապա ասեմ, որ երևի ամբողջ այս ըմբոստության պատճառն այն է, որ վարքագրական բնույթի երկի հիման վրա փորձ է արվել ստեղծել դրա գեղարվեստականացված տարբերակը: Հավատացյալ ընթերցողը թերևս այլ սպասելիքներ ուներ գիրքը տեսնելով և այն ընթերցել ցանկանալով: Բայց երբ "բախվում" է հեղինակի ստեղծած գեղարվեստական աշխարհի հետ, ապա իր մեջ շատ հարցականներ են ծնվում գրքի "հերոսների" վերաբերյալ: Իմ համեստ կարծիքով, ճիշտ կլիներ այն ոչ թե վերածել գեղարվեստական գրքի, այլ բոլորովին այլ սյուժեով, բայց, անշուշտ, հոգևոր բովանդակությամբ ստեղծել մի նոր երկ, որն էլ այսքա~ն աղմուկ ու աղաղակ չէր բարձրացնի: Թե չե մեր սիրելի Սրբազանը, կարծում եմ, ամենևին էլ դիտավորություն չի ունեցել նսեմացնելու մեր Եկեղեցու սուրբերին, պարզապես պետք էր ցուցաբերել առավել զգուշավորություն այսօրինակ վեպ գրելուց առաջ:
Հիմա մի հարց տամ գրքի (բայց ոչ թե Մաշալյան Սրբազանի) ջատագովներին. կարելի է արդյոք, հեղինակի մոտեցումը որդեգրելով, գեղարվեստականացնել Աստվածաշունչ մատյանը կամ նրա առանձին գրքերը ...  42:) միայն թե ինձ էլ Սահակ եպիսկոպոսի կամ Մանեի նման խաչելության սյունին չգամեք, ես ընդամենը ճշմարտությունն եմ ուզում երևա... 23:)       

Բարեւ Դիակոն
Սիրով համաձայնվում եմ քեզ հետ, իսկապես մեզ պետք է այդ խախաղությունը...
Ես կարծում եմ, որ ինչու չէ, կարելի է՝ ուսուցողական դիտակտիկ նպատակներով Սուրբ Գիրքը ներկայացնել ընթերցողներին, մանուկներին՝ «Մանուկների Աստվածաշունչ» դարձրած. չէ որ դա մեր բոլորի պարտքն է...
Ֆիլմեր կան Սուրբ Գրքի հիման վրա նկարահանված...

Համաձայն եմ Ձեր դիտարկման հետ, որ Սրբազանը փորձել է սրբերի կյանքին վերաբերող որոշ դրվագներ ներկայացնել գեղարվեստական ձեւի մեջ,

եւ հետաքրքիրն այն է, որ բոլորը գոհ են այդ գրքից. գայթակղվել է մի հոգի
Անկեղծ ասեմ ես իսկապես զայրանում եմ, որ կոնտեքստից կտրված հատվածներ են մեջբերում եւ դրանց շուրջ զարգացնում թյուր տեսակետներ.

Ես անդրադարձել էի Մանեի մի տեսակետին, որով նա մերժում էր ծիծաղը՝ այն համարելով սատանայական, նույնիսկ այն հիմնավորում սակայն անձնականացնելու համար Ադմինը ջնջել է իմ գրությունը.
ես առաջիկայում կանդրադառնամ այդ եւ մի շարք այլ հարցերի

առայժմ

Ինչ վերաբերվում է ծիծաղին ես ներկայացրել եմ մեր հայրերի կարծիքը այդ մասին, և կխնդրեի, ևս մեկ անգամ այն ընթերցեիք, իսկ ընթերցելուց հետո այն համեմատեիք այդ գրքում ներկայացված «սրբերի», վարքի հետ, և կարծում եմ, որ միայն շատ ցանկանալու դեպքում կարելի է ծիծաղի հետ կապված նրանց մեջ որևե ընդհանուր բաներ տեսնել։ Իսկ ինչ վերաբերվում է ինձ, կողմ եմ ծիծաղին թե ոչ, դա բացարձակ կապ չունի թեմայի հետ, ես հայր չեմ և ինձ չեմ համեմատում այդ գրքի կերպարների հետ, այլ ընդամենը՝ մեր հայրերին և տեսնում եմ բացարձակ անհամապատասխանություն, վերջ ի վերջո այդ գրքում կոնկրետ անձաց մասին է խոսքը գնում և ոչ հորինված կերպարների։
Իսկ ինչ վերաբերվում է այդ գիրքի ընդամենը գեղարվեստորեն ներկայացրած լինելուն կասեմ, որ դա էլ վերջին տարիներում քրիստոնեությունն աղավաղված ներկայացնելու համար շատ գործուն միջոց է դարձել, ինչպես որ այն տխրահռչակ ֆիլմերը «Հիսուսի վերջին փորձությունը» և «Դավինչիի կոդը», երբ ցուցադրումից հետո դժգոհության մեծ ալիք բարձրացավ, այդ ֆիլմերի ետևում կանգնածները զարմացած դեմք ընդունելով ասում էին «ինչի՞ համար է այդ աղմուկը, չէ որ սա ընդամենը ֆիլմ է, մշակույթ և միտում չունի դավանաբանական հարցեր առաջ քաշել»։ Դուրս է գալիս, որ ֆիլմերի դեպքում չի կարելի բողոքել, երբ գեղարվեստորեն մեր Տիրոջն են հայհոյում, այս գրքի հետ էլ կապված չի կարելի ձայն բարձացնել, քանզի մեր հայրերի կերպար ընդամենը գեղարվեստորեն է աղավաղված։ Եվ ամենավատն այն է, որ այդքան բողոքներից հետո էլ մեզ մոտ՝ Հայաստանում՝ առաջինը քրիստոնեությունն ընդունած երկրում, առոք–փառոք կինոթատրոններում ցուցադրեցին Դավինչիի կոդը, և ըստ իմ տեղեկության, շուտով այս գրքի հաջորդ հատորն է տպագրվելու, դե ինչ, հուսանք, որ գոնե այս անգամ, այն այդքան էլ գեղարվեստորեն գրված չի լինի։ 
Իսկ այն, որ դուք շատերին գիտեք, որ հավանել են այդ գիրքը, ես չեմ կասկածում, բայց զարմանում եմ, որ այդպես հաստատ համոզում ունեք, որ ընդամենը մեկ հոգու այդ դուր չի եկել։ Ես էլ գիտեմ ոմանց, որ իմ կարծիքին են և ոմանց էլ, որ այս քննարկումներից հետո են ավելի լուրջ վերաբերվել այդ գրքին և փոխել իրենց կարծիքը։

Quote from: Seyran sarkavag on March 20, 2009, 04:42:28 PM
ինչու չէ, կարելի է՝ ուսուցողական դիտակտիկ նպատակներով Սուրբ Գիրքը ներկայացնել ընթերցողներին, մանուկներին՝ «Մանուկների Աստվածաշունչ» դարձրած. չէ որ դա մեր բոլորի պարտքն է...

Հարցադրումս Աստվածաշունչը մանուկներին պարզեցված կամ նկարազարդված ներկայացնելու մասին չէր, այլ վերաբերում էր առհասարակ Սուրբ Գիրքը գեղարվեստական դարձնելուն, այսինքն` աստվածաշնչական համատեքստում գրողի երևակայությամբ ու «ժամանակակից հագուստներով» Աստվածաշունչ մատյանի յուրօրինակ մատուցմանը: Խոսքս մատչելի դարձնելու համար բերեմ մտացածին մի օրինակ. «...Այդ անախորժ միջադեպից շատ չանցած` Պողոսը /իմա՛առաքյալը/ խոժոռված դուրս եկավ սրճարանից, շտապեց դեպի իր մեքենան և վառելով հաջորդ գլանակը` սկսեց ակնդետ նայել երկնքի լազուրին. ասես փորձում էր ծխի մեջ խեղդել ողջ դառնությունն իր տառապած հոգու...» ...  

Quote from: Seyran sarkavag on March 20, 2009, 04:42:28 PM
Ֆիլմեր կան Սուրբ Գրքի հիման վրա նկարահանված...

...ինչպես Կոդ դա Վինչիի կամ Մել Գիբսոնի կողմից նկարահանվածները՞՞՞

Quote from: Seyran sarkavag on March 20, 2009, 04:42:28 PM
եւ հետաքրքիրն այն է, որ բոլորը գոհ են այդ գրքից. գայթակղվել է մի հոգի

Արդյոք մի՞ հոգի է գայթակղվել. թերևս միայն երկուսի մասին գիտենք ֆորումի այս քննարկումներից: Առաքյալը նույնիսկ լավ է համարում «չուտել միս և չխմել գինի, ոչ էլ անել մի բան, որով քո եղբայրը գայթակղվում է կամ սայթաքում կամ տկարանում» (Հռոմ. ԺԴ 21):
Հստակ է մի բան. ոչ ոք գեղարվեստի միջոցով չի կարող ընթերցողին անաղարտ կերպով փոխանցել սուրբգրային կամ հայրախոսական ոգեկանություն կամ գեղարվեստից ստանալ աստվածային հայտնություններ և իմանալ հավիտենական ճշմարտություններ: Ինչո՞ւ – շատ պարզ պատճառով, որովհետև արվեստն ունի իր կանոնները, իսկ հավատքը` իր:
Ու հիմա ո՞վ գիտե, երևի մեզ քաջ ծանոթ «գինովցած» սուրբերն այս պահին քա՛հ-քա՛հ ծիծաղում են մեզ վրա` հարվածելով իրենց ծնկներին, և «երգ ու պար սիրող» Աստվածն էլ գուցե ծիծաղում է նրա՞նց վրա (մեղա՜ Աստծո)` հայտարարելով «ամեն ինչ բարի՜ է, ամեն ինչ բարի՜»... 38:)

Դիակոն,
վերջից կգամ, ես չեմ կարծում, թե ֆորումում 2 հոգի «գայթակղված» կա... ուղղակի «շահերի» համընկնում է տեղի ունեցել

Թյուր տեսակետ է, թե Կոդ դա Վինչին Աստվածաշնչի հիման վրա է նկարահանվել... Եթե այդպիսի արմատական մոտեցում ցուցաբերենք՝ ուրեմն կստացվի, որ ամեն ինչ Աստվածաշնչի հիման վրա է ստեղծվել, նույնիսկ Մորմոնի գիրքը, համաձայն չեք՞՞՞

Փաստ է, որ միջնադարում փիլիսոփայությունն է ծառայել աստվածաբանությանը, առհասարակ գրեթե ամեն ինչ ծառայել է քրիստոնեության տարածմանը /այդ թվում եւ արվեստը/
Արվեստի լեզվով Սուրբ Գիրքը ներկայացնելը կարծում եմ անհրաժեշտություն է նաեւ այսօր...

Պողոս Առաքյալը գլանակ վառեց եւ այլն, վատ չէր երեւակայված 30:)

Միայն մի կարեւոր տարբերություն կա քո հորինած տեքստի եւ  «Երկու ուխտավորի» միջեւ: Գրքի հերոսները ջինս ու բոթասով չեն. ժամանակի եւ առհասարակ պատմականության սկզբունքը գրքում խախտված չէ...

Մանեի հարուցած խնդիրն, ըստ իս, վերաբերում է ոչ թե նրան, թե ինչու է սրբազանը հայրը սրբերի կյանքը ներկայացրել գեղարվեստական ձեւի մեջ, այլ ինչու է նրանց կերպարը «աղավաղված», ինչի հետ ես համաձայն չեմ...

Նախ պետք է ասել, որ գրքում Տիրոջ տված բարիքները վայելելը մեղք չի դիտարկվում. իրականում էլ այդպես է: Փաստ  է նաեւ, որ Սուրբ հայրերից շատերն իրենց ծայրահեղ ասկետիկ հայացքնենի պատճառով Տիրոջ տված բարիքներից հրաժարվելը նույնացրել են ապաշխարության հետ. Մանեն նույնպես ապաշխարությունն ու Աստծո ստեղծած բարիքները վայելելը համարում է անհամատեղելի. հակառակ բեւեռներ, ինչն այդպես չէ:
Ըստ իս, անհամատեղելի է «աշխարհի բարիքների» վայելումը եւ ապաշխարությունը... այլապես... մի՞թե Հիսուս մեղավորների հետ սեղան չեր նստում... եթե նստում էր, միթե՞ ծոմ էր պահում: Միթե մեղք է ուտելը... Մի՞թե Քրիստոս զզվելով էր սեղան նստում... քավ լիցի:
Միթե Նոյը գինի չխմեց... դա խանգարո՞ւմ է, որ մենք եկեղեցական տոնացույցում ունենանք նաեւ նրա հիշատակը. բնա՛վ:
Փաստ է, որ շատ հավատացյալներ երբեմն այս կամ այն հիմնավորմամբ քրիստոնեության կենդանի, կյանքային ընկալումը դարձրել են սեւի ու սպիտակի պայքար, մարմնի դեմ փորձում են պայքարել  «ինքնասպանության» աստիճան /նկատի ունեմ այն, որ մոռացել են, որ մարմինն էլ է Աստված ստեղծել/: (Աստծունը՝ Աստծուն, կայսրինը՝ կայսրին... խոսքս ոչ թե մարմնապաշտության, այլ չափավորության մասին է. Ճիշտ է Քրիստոս ասաց, ոչ միայն հացիւ, սակայն չի նշանակում, որ հետո ինքը էլ հաց կերավ... )
Սուրբ Հայրերը հորդորում են. Աստծուն գտնելու սեփական արահետը որոնել ընդհանուր քրիստոնեական ճանապարհի մեջ. մեկի փորձառությունը պարտադիր չէ մյուսի համար:
Եկեղեցին երբեք չի հորդորել կուրորեն հետեւել  հայրերին, ընդհակառակը, Եկեղեցին հորդորել է զգուշորեն կարդալ հայրերի գրվածքները՝ չկտրվելու համար իրականությունից՝ միեւնույն ժամանակ աներկբայորեն ընդունելով հայրերի անփոխարինելի դերը Եկեղեցու ամրապնդման գործում...

Կուզեք ես ավելին կասեմ. օրինակ Մանդակունին ասում է, որ թատրոնը սատանայի արվեստ է... եթե կուրորեն ընդունենք այս միտքը՝ ուրեմն պիտի ընդունենք նաեւ, որ դանակը միմիայն մարդ սպանելու համար է, էլ չեմ խոսում մարդու ատամների մասին
Սա մեզ կտանի կյանքի դուալիստական ընկալման, վերը նշված սեւի ու սպիտալի պայքարի, որտեղ չարը սուբստանցիա է, առանձին սկիզբ, ինչը սխալ է...
Քրիստոս երբեք դուալիզմ մեզ չսովորեցրեց... Արվեստն էլ կարող է ծառայել բարիքի, դանակն էլ, առավել եւս մեր ատամները ;D

Մրբազանը գրքի հերոսներին չի իդեալականացրել, ինչպես սովորաբար անում էին միջնադարի մեր վարքագիրները՝ հատուկ նպատակ ունենալով սրբերի կյանքը օրինակ դարձնել իրենց ժամանակի հավատացյալների համար: Հայտնի է, որ սրբոց վարքերին հաճախ «հրաշապատում» բովանդակություն է հաղորդվել կամ դրանք համեմվել են չափազանցություններով՝ ըստ ժամանակի թելադրած պահանջների:

Սրբազանը եւս իր կերպարներին չի կտրել իրական կյանքի կոնտեքստից, նաեւ չի կտրել պատմական ժամանակից: Նա պարզապես գրքի հասցեատեր է դարձրել  այսօրվա մարդուն: Համաձայն եմ, որ շատ վիճելի հարցեր են ծագում, քանի որ իսկապես գիրքն իր հորինվածքով շատ ինքնատիպ ու նոր մտածողություն է, բայց այնտեղ ներկայացված ոչ պարը, ոչ գինի խմելը սրբերի մեղավոր լինելու մասին չեն աղաղակում:
Այսպիսի ընկալման պատճառն, ըստ իս , դեսից-դենից լսած  հայրերի այս կամ այն տեսակետը որդեգրելն է. միայն առաջնորդվել «խրատանի ապաշխարության» գրքերով ու այդ բազայի վրա տեսակետներ զարգացնել մի գրքի մասին, որը ոչ մի կերպ չի տեղավորվում միջնադարյան մտածողության տիրույթներում՝ մեղմ ասած սխալ է:
Ահա իմ ամբողջ կռիվը ;D

Մի երկու խոսք պարելու մասին...
Գրքում կերպարները պարել են... ախր կներեք էլի, այնքան ճղճիմ արգումենտ է սա՝ սեւացնելու համար գրքի  դրական կերպարները:

Հիմա մի օրինակ բերեմ. Եթովպիայի առաքելական եկեղեցու պաշտամունքի անբաժան մասն է պարը դեռ վաղ միջնադարից. մի՞թե Եթովպական Առաքելական եկեղեցին սատանային է պաշտում...
Աֆրիկայի կաթոլի եկեղեցում Պատարագի ժամանակ պարելով կանայք են խորանին մոտեցնում հացն ու գինին. մի՞թե սատանիստներ են...
Մենք եթե անտեղյակ ենք, եթե քիչ բան գիտենք, կարծում եմ, դեռ չի նշանակում, որ իրավունք ունենք շեքսպիրյան հերոսի նման «սովորական ընկույզի մեջ ինքներս մեզ ողջ տիեզերքի թագավորը համարել»:
Պիտի իմանանք, որ հիշյալ երեւույթները կապված են պարզապես տեղական ավանդույթների հետ եւ ամենեւին էլ սատանիստական չեն: Եւ պարելն էլ, ծիծաղելու նման մարդկային կատեգորիա է, ու ա՛յո, Աստված երգ ու պար սիրող Աստված է նաեւ, մի՞թե Քրիստոս Կանայում շրջելիս հարցնում էր, թե որտեղ թաղում կա, որ գնար... ո՛չ, Հարսանիք էր գնացել չէ՞,  ճիշտ է,  երեւի չի պարել, համենայն դեպս իմ կարծիքն է, որ չի պարել Քրիստոս, բայց հո չվանը չառավ ու չհալածեց բոլոր հարսանքավորներին... Առավել եւս հարսի ու փեսայի «տանգոն» չհարամեց կարծում եմ

Միթե Դավիթը չպարեց Տիրոջ առաջ, արդյոք ծանոթ չեք այդ պատմությանը, մի՞թե Աստված դա մեղք համարեց...
Եթե այդ մոտեցմամբ նայենք՝ ուրեմն Սուրբ Գիրքն էլ է թունավորում մեզ????

Սուրբ Գրքում մենք ունենք հստակ օրինակը. Միթե Սուրբ չէ սաղմոսների հեղինակը.... Եթե այդպես է, ուրեմն «Երգ Երգոց»-ն ավելո՞րդ է Աստվածաշնչի մեջ. չէ որ նրանում ավելի շատ բաց տեսարաններ կան, քան Սահակ Սրբազանի գրքում...

Ես ինձ համար այս թեման փակված եմ համարում, բայց փակված չեմ համարում այն թեման, որ մեր որոշ հավատացյալներ իսկապես շատ խիստ հայացքներ ունեն կյանքի վ-յալ...
Չէ որ Աստծո հետ երջանիկ ապրել պիտի սկսենք հենց այս կյանքից...

ԲԱՐԵՎներ բոլորին: Բավական երկար ժամանակ չեմ եղել ֆորումում և հանկարծակիի եկա, երբ տեսա Ձեր հոդված-քննադատությունը, Մանե, որ վերաբերում էր <Երկու ուխտավորը> գրքին:
Բնականաբար ինչ-որ կերպ պետք է արտահայտել կարծիքը, տպավորությունը, ուղղակի մտածածը: Ռուսսոն էլ դեռ շատ վաղուց ասում էր, որ <Չնայած ես հարյուր տոկոսով դեմ եմ քո կարծիքին, բայց կյանքս կտամ, որպեսզի կարծիք արտահայտելու իրավունք ունենաս>: Բայց բոլորովին այլ բան է, թե ինչպես եք արտահայտում Ձեր կարծիքը: Հասկանալ փորձելով Ձեր մտածումները, զգացածը, ամեն դեպքում ուզում եմ ինձ համար պարզել, թե ինչու եք գրել այդ հոդված-քննադատականը. Եկեղեցու նկատմամբ սրտցավությունից, թե ինչ-որ այլ կոնկրետ նպատակ կա: Չգիտեմ, դուք ինչ եք մտածել գրելիս, բայց տպավորությունս այն է, որ ուղղակի հատուկ ուզեցել եք վիրավորել հեղինակին, թերևս չանդրադառնալով` բայց նաև ճեմարանականներին ու ընդհանրապես Մեր Եկեղեցու հոգևորականներին` ինքնաբերաբար արդարացնելով հենց նույն Եկեղեցին  լքած հոգևորականներին: Ուզում եմ իսկապես հավատալ, որ այդ միտումը չեք ունեցել: Բայց նույն գիծը Ձեր ամբողջ հոդվածում զգացվում է: Միանգամից ասեմ, որ նպատակս Ձեզ վիրավորելը չէ, ուղղակի ուզում եմ հասկանալ Ձեզ:
Գիրքը բավական ժամանակ է, որ ասպարեզում է, իսկ Ձեր հոդվածը, եթե նույնիսկ <սթափության կոչ> է, արդյոք ուշացած չէ?
Գրքի ջատագովությունը չէ, որ ուզում եմ անել, այլ, ի տարբերություն Ձեզ, ուրիշ սթափության կոչ եմ ուզում անել: Նույն Հայրերը, որոնցից մեջբերումներ էիք արել, նույն առատությամբ խրատական հորդորներ են անում հոգևորականներին չդատելու վերաբերյալ: Գուցե Դուք իսկապես ուզում եք ինչ-որ բան ուղղել, բայց արդյոք ճիշտ չեք գտնում նախապես ճշտելը: Ես կարդացի նաև մյուսների կարծիքները: Ինչքան էլ <դուռը գնալ>  կամ այլ որակումներ տրվեն, ամենաճիշտը թերևս հեղինակի մոտ գնալն ու գրված-չգրված նկատողությունները ճշտելն է: Դուք ասում եք, որ հեղինակը Ձեր ընկերը չէ: Եթե Ձեր ընկերը,եղբայրը չէ ի Քրիստոս, բա էլ ինչն է: Ուրեմն, ում համար եք մտահոգված այդքան ծավալուն գրելով?` չէ որ հենց ի Քրիստոս Ձեր եղբայրների ու քույրերի համար: Ես կասեի ավելին. հեղինակը ոչ միայն Ձեր եղբայրն է, այլև օծյալ հոգևորական: Տիմոթեոսին գրված նամակում Պողոս առաքյալը պատվիրում է կրկնակի պատվել երեցներին: Այդ նույն մեր Սուրբ Հայրերը հեզության, խոնարհության ու հնազանդության բազմաթիվ դասեր ունեն: Իսկ Պողոս առաքյալը պատվիրում է անգամ . <Եվ ես թույլ չեմ տալիս, որ կին արարածը ուսուցանի կամ էլ խոսքով իշխի տղամարդու վրա, այլ թող լուռ մնա. որովհետև նախ Ադամը ստեղծվեց և ապա` Եվան:> (Ա Տիմ. 2: 12-13): Հիմա շատ են կրկնում, որ ժամանակները փոխվել են: Բնականաբար մեթոդներն էլ են փոխվել: Այժմ Ս. Գիրքը մեկնաբանելու համար կենցաղային օրինակներն էլ ավելի ժամանակակից են, ինչպես, ասենք, Շնորհք պատրիարքի ավետարանական առակների մեկնություններում: Դուք, ինչպես հասկացա, չեք ընդունում Սրբազանի համեմատաբար տարբերվող մեկնողական մեթոդները: Ուրեմն, նույն խստապահանջությամբ պետք է մոտենաք ավետարանական հորդորներին, որոնց մեջ, ինչպես վերևինը, կանանց վերաբերող հատվածներին:
Չէի ուզում շատ երկար գրել: Ուղղակի ամփոփելու համար Ձեզ մի քանի հարց` ուղղակի մտածելու, քննելու համար:
Դուք անձամբ ճանաչում եք հեղինակին? (Եթե չեք ճանաչում, ուղղակի գնացեք էջմիածին  ու փորձեք անձամբ ճշտել եղածը)
Հոգևորականի սխալ թվացող կարծիքը փորձել եք որևէ ուրիշ հոգևորականի հետ քննարկել, եթե այո, ուրեմն հարցը բարձրացնողը Դուք չպետք է լինեք, այլ Ձեր կարծիքը կիսող հոգևորականը, որը, վստահ եմ, միանգամից հրապարակ չէր հանի իր կարծիքը, այլ նախ կզրուցեր հեղինակի հետ:
Դուք Ձեզ իրավունք եք վերապահում բավական կոպիտ և վիրավորական քննադատել մի հոգևորականի, ում քննադատելու համար Դուք առնվազը պետք է կրթական, հոգևոր-փորձառության երկարամյա ճանապարհ անցած լինեք: Գրքից զատ , ընդհանուր առմամբ տեղյակ եք Սահակ Սրբազանի հոգևոր, քարոզչական, մանկավարժական գործունեությունից:? Արդյոք մարդուն դատելու համար պետք չէ մի քիչ ավելի իմանալ մարդու մասին?

Վերջում ուզում եմ կրկնել, որ նպատակս չէ վիրավորել Ձեզ, Մանե: Այլ ուղղակի ավելի ուշադիր լինել, որպեսզի Ձեր սուբյեկտիվ կարծիքը իսկապես օբյեկտիվ դառնա և հանկարծ ու հանկարծ գայթակղության քար չդառնա շատերի համար: Հաջողություն եմ մաղթում Ձեզ: Աստված մեզ բոլորիս շատ ավելի Իմաստություն տա:

Հ.Գ. Գիրքը ես կարդացել եմ, ընդհանուրի մեջ այն պետք է նայել: Միայն այդքանը:

Գիտեք ինձ թվում է, որ կամ ես չեմ կարողանում լավ ներկայացնել այն,  ինչ ուզում եմ ասել, կամ էլ դուք ուղղակի ուզում եք ամեն գնով հակառակվել։ Լավ, միթե Դավթի պարը կարելի է նույնացնել այդ գրքի հերոսների, թռչկոտումների հետ, դա նույնիսկ համեմատելի չէ «Ճշմարտության եկեղեցի» կոչվող ծայրահեղկանների ռոք պաշտանմունքի հետ և ոչ էլ մօլօկանների «պրիգուներ» կոչվող խմբի թռիչքների հետ, և ոչ էլ այդ աֆրիկյան կաթոլիկների, շատ հստակ պարզ է, որ այդ գրքի կերպարների զվարճանքները որևէ ընդհանուր բան չունեն հոգևորի հետ, դա ուղղակի աշխարհային քեֆչիություն է և ուրիշ ոչինչ, անհարիր վանականների համար, իսկ այդ բանը ընթերցողների մոտ  կարող է նման թյուր հգեվիճակ ստեղծել։ Իսկ ինչ վերաբերվում է Աստծո տված բարիքներին, ապա որկրամոլությամբ հարսանիքի ամբողջ կերակուրը խժռելը, դրախտում եվաներ փնտրելը, գռեհիկ ձևով հռհռալը Աստծո տված բարիքներ համարվել չեն կարող, միթ՞ե դա ակնհայտ չէ։
Ով է ասում, որ պետք չէ ուտել, կամ գինի խմել, միթ՞ե ես նման բան եմ ասել։
Այո ես իսկապես ցավ եմ քաշում մեր եկեղեցու համար և շատ եմ տխրում, որ իչպես վերն ասվեց, ոմանք թողնելով մեր եկեղեցին հարում են ուղղափառներին, ես ասացի, որ դրա պատճառը համարում եմ այն, որ այսօր այդ գրքի ոգին է թևածում և իրական հոգևոր կյանք փնտրողներին վանում մեր եկեղեցուց, բայց եթե սխալվում եմ, բարի եղեք ինքներդ դրա բացատրությունը տվեք։
Ով գիտե, միգուցէ հեղինակը այդ գիրքը գրել է այլաբանորեն, նկատի ունենալով, թե այսօր ինչ բարքեր են մեզ մոտ տիրում, և այդ կերպարների վարքը ի ցույց  դնելով ջանում է ապաշխարության կոչ անել, եթե պարզվի, որ դա այդպես է, ես ի սրտե ներեղություն կխնդրեմ և կդառնամ այդ գրքի ջատագովը։
Իսկ թե ես ինչ գրքերից եմ օգտվում, ասեմ, որ ամենատարբեր, և շատ եմ հավանում քարոզչական կենտրոնի հայրաբանական գրքերը, ինչպիսին են Մակար Մեծ, հայր Անտոնը, Եփրեմ Ասորին և այլն, և չեմ կարծում որ նրանցում որև դրական բան կգտնեք «երկու ուխտավորի» օգտին։

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
ես չեմ կարծում, թե ֆորումում 2 հոգի «գայթակղված» կա...

Համենայն դեպս, կարդալով ֆորումի այս քննարկումները, ընդհանուր տպավորությունը դա էր:

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Փաստ է, որ միջնադարում փիլիսոփայությունն է ծառայել աստվածաբանությանը, առհասարակ գրեթե ամեն ինչ ծառայել է քրիստոնեության տարածմանը /այդ թվում եւ արվեստը/
Արվեստի լեզվով Սուրբ Գիրքը ներկայացնելը կարծում եմ անհրաժեշտություն է նաեւ այսօր...

Կներեք, բայց Դուք ինքներդ Ձեզ հակասում եք: Ճիշտ եք նկատել, որ նախկինում թե՛ իմաստասիրությունը, թե՛ արվեստը և թե՛ առհասարակ ամեն ինչ ծառայեցվել է քրիստոնեության տարածման համար, իսկ Ձեր տված «գույնզգույն» բացատրությունները ճիշտ և ճիշտ հակառակն են ապացուցում. ստացվում է` արվեստը ոչ թե ծառայում է Աստվածաշնչին, այլ Սուրբ Գիրքն է ծառայում արվեստին կամ էլ, ասենք, այլ եկեղեցիների ավանդություններին (և այն էլ ինչպե՜ս է ծառայում):

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Պողոս Առաքյալը գլանակ վառեց եւ այլն, վատ չէր երեւակայված 30:)

...տեսնում եք, չէ՞, թե որքան գայթակղիչ է... 9:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Միայն մի կարեւոր տարբերություն կա քո հորինած տեքստի եւ  «Երկու ուխտավորի» միջեւ: Գրքի հերոսները ջինս ու բոթասով չեն.

Պարզ է, «ժամանակակից հագուստներ»-ը ուղիղ իմաստով եք հասկացել: Լավ, ընդունենք, թե այդպես է, իսկ որտեղի՞ց երևաց, որ գրքի հերոսները ջինս ու բոթասով չէին, թե՞ արդեն համարձակվում եք մեկնել «Երկու ուխտավոր»-ը. չէ՞ որ այնքա՜ն պարզ է գրված, այնքա՜ն մատչելի և այնքա՜ն պատկերավոր (միայն ափսոս, որ լուսանկարներ չկան. մի քիչ գեղագիտական ճաշակ կզարգացնեինք), համ էլ` ի՞նչ վատ բան կա ջինս ու բոթաս հագնելու մեջ – չէ՛, չէ՛, այդ մասին «Եթովպիայի առաքելական եկեղեցու» կամ էլ «Աֆրիկայի կաթոլիկ եկեղեցու» ավանդությունները ոչինչ չեն ասում, այդպես չէ՞: Իսկ գուցե մեր «գինեսեր սուրբերի» ձեռքներին վառված գլանա՞կ էլ կար: – Հա ի՞նչ կա որ, հո ծխելը մե՞ղք չի, մանավանդ որ այդ մասին Աստվածաշնչում չկա գրված (հետաքրքիր է, տեսնես եթովպական ծեսում պարերը գլանակի ծխո՞վ են համեմված, թե ծխացող գլանակն առանձին բաղկացուցիչ է իրենց ծեսում):

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Սուրբ Հայրերը հորդորում են. Աստծուն գտնելու սեփական արահետը որոնել ընդհանուր քրիստոնեական ճանապարհի մեջ. մեկի փորձառությունը պարտադիր չէ մյուսի համար:

Անկեղծ ասած` այս ամենից բողոքականության, ավելի ճիշտ` տաճատականության հոտ է գալիս... 4:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Եկեղեցին երբեք չի հորդորել կուրորեն հետեւել  հայրերին, ընդհակառակը, Եկեղեցին հորդորել է զգուշորեն կարդալ հայրերի գրվածքները՝ չկտրվելու համար իրականությունից

...ո՞ր` մեղքի՞ իրականությունից... Աստվա՜ծ իմ, հիմա էլ հայրերի՞ն եք իրար դեմ հանում. Եկեղեցին հայրերով է ճանաչվում ու մատուցվում, իսկ նրանց հետևելով` պայծառանում է մարդու միտքը, և անէանում են խավար մտածումները, իսկ Դուք արդեն սկսել եք Եկեղեցու անունից անպատասխանատու հայտարարություններ անել:  

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Մանդակունին ասում է, որ թատրոնը սատանայի արվեստ է... եթե կուրորեն ընդունենք այս միտքը՝ ուրեմն պիտի ընդունենք նաեւ, որ դանակը միմիայն մարդ սպանելու համար է

...շատ ներողություն, ոչ թե այս միտքը կուրորեն ընդունվեց, այլ այս մտքից կույր հետևություն արվեց... ???

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Սա մեզ կտանի կյանքի դուալիստական ընկալման, վերը նշված սեւի ու սպիտալի պայքարի, որտեղ չարը սուբստանցիա է, առանձին սկիզբ, ինչը սխալ է...

Բրավո՜, Սրբազանի մտքերը լավ եք յուրացրել... 39:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Մրբազանը գրքի հերոսներին չի իդեալականացրել, ինչպես սովորաբար անում էին միջնադարի մեր վարքագիրները՝ հատուկ նպատակ ունենալով սրբերի կյանքը օրինակ դարձնել իրենց ժամանակի հավատացյալների համար:

...ուզում եք ասել, որ վարքերում նկարագրված կերպարները արհեստականորեն սրբացվել են վարքագրի՞ կողմից (ա՛յ քեզ սրբապղծություն)... 34:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Հայտնի է, որ սրբոց վարքերին հաճախ «հրաշապատում» բովանդակություն է հաղորդվել կամ դրանք համեմվել են չափազանցություններով՝ ըստ ժամանակի թելադրած պահանջների:

Ակամայից հիշեցի, որ տարիներ առաջ այսպիսի խայտառակ բնութագրման էի հանդիպել բողոքականների կողմից հրատարակված մի գրքում, ուր «վերապատվելի» հեղինակը կրքոտ մոլեռանդությամբ փորձում էր հերքել Եկեղեցու վարքագրական ողջ ավանդույթը`  առասպելականացնելով սուրբերի «հրաշապատում» վարքերը...

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 01:52:33 PM
Այսպիսի ընկալման պատճառն, ըստ իս , դեսից-դենից լսած  հայրերի այս կամ այն տեսակետը որդեգրելն է. միայն առաջնորդվել «խրատանի ապաշխարության» գրքերով ու այդ բազայի վրա տեսակետներ զարգացնել

...գոնե գիտեք, թե ինչ է «Խրատանի ապաշխարություն»-ը կամ երբևէ անդրադարձել եք այդ շարքին ... դե իհա՛րկե, «Երկու ուխտավոր»-ին չի հասնի, քանի որ «Խրատանի»-ում չկան գեղարվեստական զեղումներ, բայդ դե էլի ուրախալի է, որ ամեն դեպքում առիթ ունեցաք թեկուզ մեկ անգամ թերթելու այն: :)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Եթովպիայի առաքելական եկեղեցու պաշտամունքի անբաժան մասն է պարը դեռ վաղ միջնադարից. մի՞թե Եթովպական Առաքելական եկեղեցին սատանային է պաշտում...
Աֆրիկայի կաթոլի եկեղեցում Պատարագի ժամանակ պարելով կանայք են խորանին մոտեցնում հացն ու գինին. մի՞թե սատանիստներ են...

Ախր ինչո՞ւ կիսատ թողեցիք, մի քիչ կլուսավորվեինք` իմանալով, թե է՞լ ինչ են անում ուրիշ եկեղեցիներում: Լա՛վ, Ձեր թույլտվությամբ` ես կշարունակեմ: – Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցում Պատարագի ժամանակ գինուն ջուր են խառնում. մի՞թե սատանային են պատարագում: Եվ կամ Անգլիկան եկեղեցում քահանայացնում են նաև կանանց, իսկ ավելի առաջադեմները` անգամ խտրություն չեն դնում համասեռականների միջև և մինչև իսկ անասուններին են ծեսի մեջ ներգրավում... ի՞նչ է, Աստված չի՞ ընդունում նրանց պաշտամունքը. բայց չէ՞ որ Նա «երգ ու պար սիրող» և «խրախճանքներ («փիքնիքներ») կազմակերպող» Աստված է... Ի՜նչ հիանալի դասեր կարելի է քաղել օտարներից, պարզապես գլուխդ պտտվում է:
Այն, որ հայերն օտարամոլ են, այդ մասին բոլորը գիտեն, իսկ որ արդեն որոշ հայ եկեղեցականներ են օտարի ետևից գնում, իսկապես որ զարմանք, բայց ավելի` ցավ է պատճառում: 6:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Մենք եթե անտեղյակ ենք, եթե քիչ բան գիտենք, կարծում եմ, դեռ չի նշանակում, որ իրավունք ունենք շեքսպիրյան հերոսի նման «սովորական ընկույզի մեջ ինքներս մեզ ողջ տիեզերքի թագավորը համարել»:

Որքա՜ն համամիտ եմ Ձեզ հետ, սիրելի սարկավագ, սակայն ես կավելացնեի. «Ոչ միայն անտեղյակ ենք, այլև չենք էլ ուզում իմանալ»: Բացի այդ` օտարներն արդեն մեզ հրամցնում են, էլ ինչո՞ւ չարչարվել, ջանք թափել, մի երկու ձեռագիր ավել բացել կամ էլ երկար ճանապարհ կտրել ու գնալ Հայրերի «դուռը»... Կներեք, բայց ծիծաղելին այն է, որ Դուք ինքներդ եք հայտնվել Ձեր մատնանշած շեքսպիրյան հերոսի կարգավիճակում, ու հիմա էլ «սովորական ընկույզի միջից»  դուրս գալու ելքեր եք փնտրում: 14:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Պիտի իմանանք, որ հիշյալ երեւույթները կապված են պարզապես տեղական ավանդույթների հետ

Հարգելի Սեյրան սարկավագ, այս առչությամբ, կարծում եմ, արժեր իմանալ նաև Հայ Առաքելական Եկեղեցու «տեղական ավանդույթը»: 27:)

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
ճիշտ է,  երեւի չի պարել, համենայն դեպս իմ կարծիքն է, որ չի պարել Քրիստոս, բայց հո չվանը չառավ ու չհալածեց բոլոր հարսանքավորներին... Առավել եւս հարսի ու փեսայի «տանգոն» չհարամեց կարծում եմ

...իսկ գուցե պարե՞լ է կամ շաբաշ տվել հարս ու փեսային, մինչ նրանք իրենց հարսանեկան «տանգոն» էին պարում. այդ մասին օտար եկեղեցիներն ի՞նչ են ասում, մի՞թե չգիտեք... Ապշում եմ պարզապես, թե Ավետարանի որքա՜ն խեղճ ու պարզունակ ընկալում մարդ կարող է երբևէ ունենալ: :-[

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Միթե Դավիթը չպարեց Տիրոջ առաջ, արդյոք ծանոթ չեք այդ պատմությանը, մի՞թե Աստված դա մեղք համարեց...

Դավիթը նաև մարդ սպանեց ու շնացավ... ուրեմն` ի՞նչ... մեղք չհամարենք սպանությունն ու շնությո՞ւնն էլ... «Իսկ այն ով է, որ մաքուր է աղտից. ոչ ոք. թեկուզ և կյանքը երկրի վրա մեկօրյա լինի» (Հոբ ԺԴ 4):

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Եթե այդ մոտեցմամբ նայենք՝ ուրեմն Սուրբ Գիրքն էլ է թունավորում մեզ????

Եթե կուզեք, այո՛, - Դուք ասացիք, – բայց մեղքի դեմ: Բժիշկները խորհուրդ են տալիս թունավորվածներին իբրև հակաթույն խմեցնել օձի թույն:

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Եթե այդպես է, ուրեմն «Երգ Երգոց»-ն ավելո՞րդ է Աստվածաշնչի մեջ

«Երգ Երգոց»-ը բոլորովին ուրիշ ժանրի է պատկանում և ամբողջովին այլաբանական նշանակություն ունի. այս երկու գրքերը պետք չէ շփոթել:

Quote from: Seyran sarkavag on March 23, 2009, 02:04:28 PM
Չէ որ Աստծո հետ երջանիկ ապրել պիտի սկսենք հենց այս կյանքից...

23:)

Quote from: mane on March 23, 2009, 11:41:26 PM
Ով գիտե, միգուցէ հեղինակը այդ գիրքը գրել է այլաբանորեն, նկատի ունենալով,թե այսօր ինչ բարքեր են մեզ մոտ տիրում, և այդ կերպարների վարքը ի ցույց  դնելով ջանում է ապաշխարության կոչ անել,եթե պարզվի, որ դա այդպես է, ես ի սրտե ներեղություն կխնդրեմ և կդառնամ այդ գրքի ջատագովը։

Մանե, այս խոսքդ իսկապես ցնցող էր: 21:)

Quote from: mane on March 23, 2009, 11:41:26 PM
շատ եմ հավանում քարոզչական կենտրոնի հայրաբանական գրքերը, ինչպիսին են Մակար Մեծ, հայր Անտոնը, Եփրեմ Ասորին և այլն

Եթե թույլ կտաս մի ուղղում անեմ. ո՛չ վերը թվարկածդ գրքերը և ո՛չ էլ «Երկու ուխտավոր»-ը Քարոզչական կենտրոնը չի հրատարակել, այլ` Հրատարակչական կենտրոնը, լա՞վ:

Դիակոնը գնա՜ց-հասավ Դիարբեքիր... 18:)

Գնահատելով հանդերձ բոլոր ճիգերը՝ խնդրում եմ իմ համեստ մտքերի հիման վրա հոգեշահ «տրակտատներ» չհորինել...

Ստիպված կրկնում եմ, որ այս թեման ինձ համար փակված է, իմ ասելիքներն ասել եմ. եթե կարողացա որեւէ մեկին օգտակար լինել՝ ուրախ եմ.

Խաղաղություն եմ մաղթում ամենքիդ 23:)

Ձեզ եմ ներկայացնում իմ կարծիքը. այն համակարգչային 22 էջերից է բաղկացած, որոնք տեղադրում եմ հատվածաբար` 8 մասերով:

Երկու ուխտավոր գիրքը իրականում երկու աստվածաբանությունների թվացյալ հակամարություն է` վարդապետական և հովական աստվածաբանությունների կոնֆլիկտ: Այստես հեշտ է մոլորվել և կորցնել սեփական աստվածաբանությունը, եթե այն կաղում է հոգևոր փորձառության տեսանկյունից:
Երբեմն կարելի է  հերետիկոսությունների մեջ ընկնել այն դեպքում, երբ անձնական  հավատքը հիմնված է լինում միայն  կաղապարների վրա: Կուրորեն հավատալով անձնական հավատքի` միայն ավետարանական ու հայրաբանական հենքերի վրա հենված լինելու  ոչ սխալ պնդմանը` կարելի է  կառուցել հավատքի սեփականությունը, սակայն դա  հնացած տիկի նման կլինի, որն անկարող է նոր գինին  ընդունել իր մեջ:
Ճշմարիտ դատողությունները բերում են հավատքը պաշտպանելու  բնազդի արթնացմանը, իսկ ավելի համարձակ ջանքերը կարող են տանել այս գրքի որոշ հատվածների գաղափարական  ոչնչացմանը, որպեսզի արդարացվի դոգմատիկ աստվածաբանությունը, սակայն  այդ դեպքում հարկ կլինի փարիսեցիների նման վարվել:
Միշտ չէ, որ մարդիկ որևէ գիրքը կարդում են իմաստը հասկանալով, ու դրա պատճառը... քիչ կարդացած լինելն է: Ուզում եմ ասել` որակյալ գրքեր քիչ կարդացած լինելը: Գիրք կարդալու համար  հարկավոր է գրքի հեղինակի հասցեատերը լինել: Դա ենթադրում է տարիքային և փորձառութենական հանգամանքներ:
-Այլաբանական մոտեցումներ կիրառելով` հեղինակը գրքի հերոսների բերանով  խոսում է մե՜րթ հավատացյալի, մե՜րթ  վարդապետի, մե՜րթ  կասկածամիտի  ամբիոններից: Ուղիղ ճանապարհը ընտրել կարողանալու համար հարկավոր է տարբերակել մի նրբություն. միշտ  դերերը փոխվում են: Հեշտությամբ կողմնորոշվելու համար պետք է ոչ թե ընթերցող լինել, այլ ... գրքի իրադարձությունների մասնակից:
Գիրքը հրաշքների նկարագրություններ ունի: Հենց այստեղից ընթերցողը պետք է կառչի` անտեսելով մնացած ամեն ինչ: Եթե  հրաշքների կողքին տեսնում ենք վարդապետական սխալներ, ապա միայն դա մեզ իրավունք չի տալիս կարծել, թե հեղինակը այս կամ այն իրողությունը վատ կամ սխալ է ներկայացրել.  հեղինակը պարզապես  ապակենտրոնացման մեթոդն է կիրառել (երբ թիրախ իրողությունը դառնում  է երկրորդական կամ երրորդական, իսկ  սպասարկու իրողությունները  պարզապես աչք են ծակում):

Գրքում տեսարան-թակարդներ կան, որոնք մեր հավատքը փորձելու համար են: Երբ ցանկանում ենք տեսնել վատը, տեսնում ենք, սակայն դա բոլորովին իրավունք չի տալիս խոսելու միայն վատի մասին, մանավանդ որ  գիրքը հոգեշահ իրողությունների մասին է, հավատքը  ամրացնելու, և ոչ թե հակառակը` թուլացնելու:
Հարկ է ազնվորեն բերել հատվածական մեջբերումները: Մեջբերումը պետք է կուլմինացիան և լուծումը  արտացոլի: Միայն կարդալով, օրինակ, այս հատվածը` սխալ տպավորություն կստանանք.

<<Վարդանն ուրախացավ: Մարդը օժտված էր նաև հումորի ջիղով: Ոտքի կանգնեց անմիջապես և ցանկացավ համբուրել նրա ձեռքը: Բաց մարդը իր ցուպով Վարդանի գլխին հարվածեց: Գետին տապալվեց խեղճ վարդապետը,
որ ջանում էր հասկանալ, թե ինչ է պատահել: Մի կողմից գլուխն էր բռնել, մյուս կողմից` ջանում էր ոտքի կանգնել: Բայց վստահ չէր` կկարողանա՞ արդյոք: Այս սուրբը զորավոր ծեծող է նաև>>:

Նորից կարդանք`

<<Այս սուրբը զորավոր ծեծող է նաև>>

Մինչդեռ անմիջապես հաջորդում է լուծումը`

– Այս լեռան վրա ձեռք համբուրելն արգելված է, – կրկին ժպտաց ծերունին, – կա միայն ձեռք երկարել և բռնել եղբայրաբար, հավասարը հավասարի հետ:

Նորից կարդանք`

<<հավասարը հավասարի հետ>>

Սա հաստատվում է հերոսի հարցով նաև.

– Բայց ես ո՞վ եմ, որ ձեր հավասարը լինեմ, ես չափս գիտեմ:


Եվ երրորդ անգամ է հաստատվում` հատուկ այն ընթերցողների համար, ովքեր պատահաբար կամ միամտաբար կկարծեն, թե հատվածը ծեծելու մասին է.

<<Քրիստոսի անձի մեջ մենք բոլորս էլ ճյուղեր ենք, ի՜ր ճյուղերը, հասկացա՞ր>>:

<<...Հասկացա՞ր...>> հարցն այստեղ ընթերցողին է տրվում, և ոչ բնավ` հերոսին:

Գիրքը Եկեղեցու տիեզերականության մասին է, այն մասին է, որ Քրիստոս փրկում է ողջ տիեզերքը, փրկում չարից, փրկում չարն ընտրող մարդուն ինքն իրենից: Գրքում ամեն ինչ այնքան պարզ է ներկայացված, որ նույնիսկ երկրորդ անգամ կարդալու հարկ չկա:
Գիրքը պարզապես մատնում է այն իրողությունը, որ հեղինակը գիտի բոլոր հարցերը, որոնցով հետաքրքրվում է հավատացյալը: Մատնում է նաև այն, որ հեղինակը փորձառու մեկն է և  հավատացյալների հետ չափազանց շատ է շփվել: Նա ընթերցողին իր հետ տանում է մոլորվելու, սակայն շտապ ճանապարհն է գտնում և  ընթերցողին իրենից շուտ փրկվել տալիս. հեղինակն իր առաքելությունը կատարել է:

Ինչպես որ Աստված չընդունեց Հին Ուխտի ձևականությունները` քահանայական ծեսերի միայն մեքենայական կատարումը, այնպես էլ Վարդանի զրուցակիցն է բացառում Եկեղեցու` միայն արարողակարգային գոյությունը. Տիեզերական փրկության գաղափարն է հեղինակը ցանկացել վեր հանել: Հեշտ չէ քննադատել  այս վարդապետությանը.


– Քո իմացած եկեղեցին մի քիչ մոմի լույս, մի քիչ խունկի հոտ է, պճնված եկեղեցականների և դատարկագլուխ բազմությունների ժամանցի մի հավաքույթ լոկ, ձեռակերտ փոքրիկ տների մեջ կատարվող վտիտ արարողություններ` առանց որոտի ու կայծակի: Եթե ձեղունը աստղեր չեն քամված, թռչուններ չեն ճռվողում նրա կամարների ներքո, ամպերը չեն թրջում մեր մազերը և մեր ոտքերի տակ փռված գորգերը ձյուն չեն, իսկ սյուները` կաղնիներ, ուրեմն ո՞ւմ է պետք այդպիսի մի եկեղեցի: Քրիստոսը կպարփակվի՞ քո այդ եկեղեցի կոչվածիդ մեջ: Մարդկա՜նց համար անգամ նեղ է այն: Պա՜հ առաջ այնտեղից փախչել են ցանկանում` իրենց մոմը վառելուց հետո: Միայն մի փշրանք է քո եկեղեցի կարծածդ ճշմարիտ Եկեղեցու համեմատ, որ է` տիեզերական մարմինը Քրիստոսի:

Ուշադի՜ր կարդացեք այս կտորը` <<....փախչել են ցանկանում` իրենց մոմը վառելուց հետո>>: Գիրքը հոգևոր հսկայական հարցեր է լուծում, այլ ոչ թե դրանք առաջադրում է, ինչպես որ թվում է, թույլ տվեք ասել, անգրագետ հավատացյալին:

Եթե ընթերցողը մկրտված մեկն է և ոչինչ այլևս չունի անելու` ըստ իր հեղինակավոր կարծիքի, ապա հենց իր համար է այս տողը. <<Մկրտությունը միայն առաջին կամուրջն անցնելն է` այդ գանձը գտնելու համար, և երկգլխանի վիշապը անցնողի հոտն առնում է անմիջապես, շտապում կանխել նրա անցումը>>:
Ուշադիր եղեք, որ չմոլորվեք, սիրելի ընդդիմախոսներ, քանզի հեշտ է ընտրել հպարտ ընդդիմախոսությունը, քան  համեստ լռությունը, քանի որ  գիրքը հարվածում է մեր մեջ եղած առանց այն էլ խարխուլ հավատքը: Եվ այդ հարվածն այնքան գայթակղիչ է, որ մեր հավատքն անմիջապես քարուքանդ է լինում.... Բայց հեղինակը նորովի կառուցելու համար է քանդում, ոչ թե  պարզապես խարխլելու:

Բոլորովին էլ ուտելու մասին չէ այն հատվածը, որտեղ Աստված ներկայացվում է /ավելի ճիշտ` Վարդանի կողմից կարծվում է/ որպես խրախճանքներ և այլն սիրող Աստված.
<<Զարմացավ, թե ինչո՞ւ վաղօրոք չէր նշմարել, թե այսպիսի բնություն ստեղծող Աստված, պետք է որ, պար սիրեր, երգ սիրեր և խրախճանք կազմակերպեր իր և իր զավակների համար յուրաքանյուր օր>>:

Խոսքը ուտելու, ուտելու և նորից ուտելու մասին չէ, ինչպես որ ներկայացնում են ընդդիմախոս հավատացյալները, որովհետև չեն հասկանում գրվածի իմաստը: Խոսքը հոգևոր ուրախության և հոգևոր խրախճանքի մասին է` միայն երբեմն համեմված մարմնավոր ուտելիքներով ու հարակից բաներով:

Մեր` մարդկանցս շրջանում ընդունված է  յուրաքանչյուր արարողություն նույնացնել ուտելու և խժռելու հետ: Ո՛հ, հատկապես հայերիս շրջանում: Մկրտության խորհուրդը դեռ չավարտած` խորովածների ու անմարդկայնորեն ճոխ սեղաններ պատրաստելու մասին ենք մտածում, իսկ սուրբ պսակի խորհուրդն արդեն ավանդաբար, թող թույլ տրվի ինձ օգտագործել այդ գռեհիկ բառը, լափելու առիթի հետ է նույնացվում: Մարդիկ վախենում են մեռնելուց, որովհետև ընտանիքը չի կարող կազմակերպել պատշաճ հյուրասիրություն` լի յուղոտ ու զզվելի կերկուրներով.... Իսկ  որ մատաղը միայն  այն մատուցող ընտանիքն է ուտում` վաղուց արդեն կանոն է, այն էլ անխախտ:

Իրավունք ունեն գրքի քննադատները մտածելու, որ Վարդանը սխալ է ասում այստեղ`  <<....պար սիրեր, երգ սիրեր և խրախճանք կազմակերպեր....>>, քանի որ իրենց մտածողությունն այս բառերի մեջ անպայման տեսնում են  <<խորովածային>> տրամադրություններ: Բայց սա խոսում է այն մասին, որ իմաստը չեն հասկացել. նաև` իրենց հոգևոր անկատարության և ոչ ամենևին գրքի հասցեատերը լինելու մասին: Հարկավո՞ր է շատ մտածել` հասկանալու համար  առհասարակ երգ, պար, խրախճանք բառերի իմաստները: Չեմ կարծում: Նայած մարդու տրամադրվածությանը:

Հարկավոր է նաև ճիշտ ընկալել հերոսների նուրբ հումորը: Սա թույլ կտա ավելի իրական մոտեցում ունենալ հումորի մեջ ներկայացված իրողությունների հանդեպ: Ցավոք, սխալվում են` ասելով, թե <<ամենակարևոր հատվածներն են մեջբերել>>, քանի որ ամենակարևոր մասերը ոչ միայն չեն մեջբերվել, այլև չեն հասկացվել, որ մեջբերվեն:
Ուշադրություն  դարձրե՛ք, թե ինչի մասին է հետևյալը

–Ի՞նչ է պակասում քո դրախտում ...
–Երկու գեղեցիկ Եվս, – պատասխանեց Վարդանը քմծիծաղով։
Ծերունին իր պառկած տեղից վեր ցատկեց, քահ–քահ սկսեց ծիծաղել և հրճվագին ծնկներին հարվածել։
–Տեղին ու շատ լավ կատակ էր...։

Սա կատակ էր, մինչդեռ ներկայացվում է որպես լուրջ պնդում: Այն էլ այն դեպքում, երբ կատակ անողները հասկացել են դրա իմաստը, իսկ Մանեն` որպես ընթերցող` ոչ:
Կատակի նպատակը կին գաղափարի վերհանումն էր, այն էլ  ընթերցողը չի զգում, որ կնոջ կերպարը փոխվում է  կատարյալ կնոջ կերպարի:
Գրքի հեղինակն առհասարակ մի գաղափար վերհանելու համար դիմում է տարատեսակ գրական հնարների: Դրանցից մեկը աստիճանական զարգացումն է: Գրքի ընթերցողին հումորի միջոցով պետք է ներկայացնել  լրջմիտ մի դատողություն. Հեղինակին հաջողվում է ընթերցողին մոլորեցնել:

...Բայց նա հաջորդ տողերում տալիս է բանալի գաղափարն ու կրկնում, որ ընթերցողները հասկանան  դատողությունը:
Նախ հայտարարվում է կատակի մասին մի քանի անգամ.
<<Տեղին ու շատ լավ կատակ էր...>> , <<Երկար  ժամանակ էր, ինչ այսպես չէի ծիծաղել>>, <<Կինն էր եղել, հա՛, հա՛, հա՛>>:
Ապա այդ ամենը սրբագրվում <եղբայրական ուրախության> գաղափարով. <<Եղբայրական ուրախությունը, գինին ու կատակները վաղուց ավլել էին տխրությունը՝ արտաքսելով վանքի պատերից դուրս>>:
Ապա գալիս է գլխավոր գաղափարը, որը մի կողմից թաքնված է, մյուս կողմից բոլորովին անենթադրելի` նման իրավիճակից ելնելով:

Գլխավոր գաղափարը Աստվածածնին ներկայացնելն է, սիրելի հավատացյալներ,- և այս գաղափարը ոչ միայն չի տեսնվել քննադատողների կողմից, այլև խնամքով թաքցվել է:

Կարդանք սա

<<Դու Աստվածածինը պիտի տեսնես և այնուհետև կիմանաս, թե ով է կինը>>:
Մի անգամ էլ կարդանք հետևյալ կտորը`

<<կիմանաս, թե ով է կինը>>

Կարդանք նաև հետևյալը` որպես հարցապնդման լուծում` ի տես բոլորիս: Մի՞թե կարելի է գայթակղվել ստահոդ քննադատությամբ.

Տեսավ Քրիստոսին, որ իր պատկերացրած Քրիստոսը չէր, տեսավ Աստվածածնին, որ իր պատկերացրած աստվածածինը չէր: 

Այսքանից հետո ի՞նչ պետք է ասել. Միայն  կարելի է ցավել  կամայական քննադատություններ անողների համար:

Քիչ մնաց մոռանայի.

Այստեղ մի կարևոր պահի այն միտքն է արտահայտվում, թե Վարդանի տեսած <բոլոր կանայք գեղեցիկ  անասուններ են>:
Այն կարծիքը, թե խոսքը բոլոր կանանց է վերաբերում, սխալ է, քանի որ անասնական կրքերով տառապողների մասին է խոսքը` այն կանանց, ովքեր ցանկասիրությամբ են տառապում, և որոնց, ըստ մեր Հայրերի ճշմարիտ պնդման, <Քրիստոս չի համբուրելու>: Սրանք պոռնկոթյան դևով կապվածներն են, և որոնց դիմաց կան տղամարդիկ էլ, որոնք նույն ախտով են տառապում: Հենց ծերն ինքը նշում է, որ  Վարդանի <անասունը տենչում էր միայն նրանց մարմնին>:
Այստեղ խոսքը մարմնավորի և հոգևորի պատերազմի ու պայքարի մասին է, ոչ թե ուրիշ բաների:
Ամբողջությամբ մեջբերեմ խնդրո առարկա հատվածը.

– Ի՛նչ հետաքրքիր է, չէ՞: Մեր ողջ կյանքի ընթացքում խուսափած ամեն բան մեր առջև է հառնում անակնկալ, ճիշտ այն պահին, երբ կարծում ենք, թե փրկվեցինք նրանից, – մտերմաբար Վարդանի ուսին հարվածելով` շարուն
ակեց նա իր խոսքը:– Կնոջ ես կարոտում, անշուշտ, գիտե°մ, բայց հոգ մի արա, կնոջը կտեսնես այստե°ղ: Դու մինչև այժմ կին չես տեսել աշխարհի վրա, քո տեսածները լոկ գեղեցիկ անասուններ էին միայն, և քո անասունը տենչում
էր միայն նրանց մարմնին: Դու Աստվածածինը պիտի տեսնես և այնուհետև կիմանաս, թե ով է կինը:
– Ե՞րբ պիտի տեսնեմ, – հարցրեց Վարդանը, – ե՞րբ պիտի գտնեմ, ե՞րբ պիտի ծնվեմ Աստծուց, ե՞րբ պիտի Սուրբ Հոգու հովը խլի ինձ ու տանի Երրորդ Երկինք:

Նույն անասունը կամ անասնական կիրքը հավասարապես ունեն տղամարդիկ էլ, հետևաբար Անանունն ասում է` <...քո անասունը տենչում էր...>:
Իսկ Վարդանի հարցը  վկայում է այն մասին, որ  ողջ խոսքը մարմնավորից հրաժարվելու  ձգտման մասին էր:
Բոլորովին սխալ է  համադրել այս գիրքը <Վարք սրբոց>, <Հարանց վարք> և նման սրբախոսական գրքերի հետ: Դրանք անհամադրելի են և անհամեմատելի: Դրանք տարբեր խնդիրներ լուծելու համար են:
Այս գրքում հավատացյալին մի քանի տասնյակ անգամ դարձի գալու (հավատքը նորոգելու) կոչ է արվում: Առատորեն կան փրկվելու, աստվածատեսության և նման գաղափարներ: Հեռու չգնանք. հենց մի քանի տող հետո ասվում է, որ Վարդանն Աստուծո հետ է.
<<Այժմ Աստծուն էր հագել իբրև մարմին. Իր աչքը նրա աչքն էր, նրա Հոգով ազատորեն փչում էր ամեն տեղ տիեզերքում, պարում էր Նրա բոլոր պարերը և հավաքում էր բոլոր աղոթքները` իբրև փառաբանություն ուղղված Նրան>>:   

Եթե հերոսներն ընդունում են խրաճխանքի աշխարհական տեսակը, եթե ընդունում են ցոփությունը, շվայտությունն ու որկրամոլությունը, ապա, սիրելի քննադատներ, ո՞ւր կդնեք հետևյալ հատվածը /խնդրում եմ, ուշադիր կարդացեք մասնակի մեջբերումները/.

Եվ Սատանան իր սև, մետաքսյա սքեմի կուրծքը բացեց: Նրա սրտից թռչող արարածներ դուրս ելան` անթիվ–անհամար մարախների նման, երամներով ուղղվեցին դեպի աշխարհ, լցվեցին քաղաքներն ու գյուղերը, որտեղ որ մարդն ապրում էր: Նստում էին մարդկանց վզերին և երկու գլուխներով անդադար բաներ փսփսում նրանց ականջներին: Վարդանը նկատեց, որ գլուխներից մեկը սարսափելի տգեղ էր, սպառնագին ու դաժան, իր մեջ պարունակում էր վախի բոլոր երանգները և քաջ գիտեր, թե ինչպես ազդել մարդկանց սրտերից ներս: Կարող էր մտահոգությունների, հոռետեսությունների և կասկածների պատճառ դառնալ մարդկանց հոգիներում, կարող էր ակնթարթորեն աշխարհի բոլոր չարագուշակությունների, տարաբախտությունների թույնը ներարկել մարդկանց դողդոջ սրտերում, մղձավանջների մի դժոխք ցույց տալ նրանց արթուն լինելու պահերին անգամ....:

Նա  (սատանան) գիտեր լավագույն երգերը և պարերը: Մարդկանց առջև ճոխ սեղաններ էր բաց անում` անուշահամ խմիչքներով և ջերմագին պորտապարերով: Գիտեր գինու բոլոր տեսակները և դյուրությամբ կարող էր Էրոսի կրակը բոցավառել չափազանց զուսպ կարծված անձանց մեջ անգամ: Օրական քսանչորս ժամ շարունակ կապույտ ու վարդագույն երազների, հարստության և հաջողության հեքիաթների գույնզգույն հավաքածու էր անվճար ցուցադրում մարդկանց և մեծագույն վարպետությամբ բոլոր աչքերից ծածկում գերեզմանը իր շքեղ վարագույրով: Համայն մարդկության քաղաքակրթությունը տեղաշարժում էր դեպի իր հեշտության տեսիլքները: Սողոմեի պարն էր այն Հերովդեսի առջև, որի համար մարդիկ պատրաստ էին զոհելու աստվածային ամեն ինչ` հմայված սին ու անիմաստ տեսիլքից:
Վարդանը հասկացավ, թե վիշապն ինչպես էր աշխատում հավատացյալների մտքի վրա` կուրացնելով նրանց աչքերը: Մարդիկ անկարող էին նրանց թելադրանքի զորությանը դիմակայել: Եթե մեկից փրկվում էին, ապա մյուսի
կողմից, անշուշտ, կալանվում....:
....Հաճույք չտենչացող ինչ–ինչ հոգևորականներ, վանականներ միմյանցից վախենում էին և կամ աթոռների սիրույն և նախանձից տարված, ամեն առաքինություն կարող էին ոտնակոխ անել: Մինչև գերեզման այս պիղծ հոգիները հետևում էին մարդկանց, և երբ մահը հասներ, հավատացյալը հասկանում էր միայն այդ պահին երկգլխանի վիշապի խաղացած խաղը, որ ստվերներով վախեցրել և կամ հրապուրել էր նրանց այս աշխարհում, միայն ստվերներով:

Հիմա ուշադի՛ր լսեցեք. գրքում նույնիսկ ամենահեռավոր ակնարկ անգամ չկա այն մասին, որ  իբր թե գլխավոր հերոսները կամ նրանցից գեթ մեկը գայթակղվում են կամ գայթակղվել են ցանկանում: Եթե այդպես լինիեր, ուրեմն Վարդանը կհրավիրվեր մասնակցելու /և կգնար/` համաձայն վերը նկարագրվածի /նորից կարդանք/.

<<Նա գիտեր լավագույն երգերը և պարերը: Մարդկանց առջև ճոխ սեղաններ էր բաց անում` անուշահամ խմիչքներով և ջերմագին պորտապարերով>>:

Չէ՞ որ կարելի էր պարզապես գնալ պորտապար նայելու, ի՞նչ կասեք: 

Ներքոբերվող հատվածի համար նկատեցի բոլորովին աղավաղված, նույնիսկ այլանդակված մեկնաբանություն: Առանց հաշվի առնելու այդ դեպքից առաջ կատարված իրադարձությունները` Մանեն տեսել է այստեղ ոչ ավել, ոչ պակաս, մուլտֆիլմացախավելակախարդային պատկեր: Բոլորովին կամայական մոտեցում:
Չէ՞ որ թռչել ցանկանալու պատկերից առաջ Վարդանի մարմինը տկար էր ու ծանրացած, ինչը պայմանավորված էր իր հայտնութենական տեսիլքով:
Մյուս կողմից, զրուցակից ծերը խրախուսում է մարմնի եթերային վիճակը` պնդելով, որ Վարդանն ավելին ցանկանա, քան ոտքի կանգնելն էր, քան վազելը, քան ցատկելը:

Դիտենք այդ հատվածը.
Շտկվեց Վարդանը, թարմ էներգիայով պրկվեց նրա ողջ մարմինը, և մկանները լարվեցին աղեղների մի պիրկ զսպումով:
-Ոտքի կանգնե՛լ եմ ցանկանում, – ասաց և ուժգնորեն վեր ցատկեց տեղից: Վազե՛լ եմ ցանկանում այծյամների նման` սարերի վրա ազատ–համարձակ:
– Ավելի՛ն ցանկացիր, ավելի՛ն, – գոռաց ծերունին, – ամեն ոք կարող է այդ անել, ավելի՛ն ցանկացիր:
-Թռչել եմ ցանկանում, – ասաց Վարդանը և հանկարծ նույն պահին երկու մետր բարձրացավ տեղից ու օդի մեջ շվարած առկախվեց:

Այնուամենայնիվ, <<Երկու ուխտավոր>> գիրքը հավատքին վերաբերող խնդիրներն ավելի շուտ լուծում է, քան թողնում առկախ, ինչպես որ կարող  է թվալ առաջին հայացքից: Պարզապես հարկավոր է քիչ ավելի ուշադիր կարդալ վեպը:
Գիրքը երկու ուխտավորի մասին է, որոնք փնտրտուքների մեջ են: Այս փնտրտուքները, կարելի է ասել, բոլոր հավատացյալների հոգևոր փնտրտուքներն են, քանի որ ես այդ գրքում տեսնում եմ այնպիսի հարցերի լուծումներ, որոնք հուզում են հավասարապես և՜ հոգևորականներին, և՜ պարզ հավատացյալներին:
Գրքի առաջին էջերից իսկ  ընթերցողը տեղեկանում  է հերոսների բարոյական կերպարներին, որպեսզի նա իր  ընթերցանություն-ճամփորդություն-ուխտ ճանապարհին նրանց դիտի հենց  այդ տեղեկության հիման վրա:
Հեղինակը տեղեկացնում է, որ այդ երկուսը  պարզապես փախել էին իրենց միաբանությունից` փնտրելու ավելի խաղաղ, բարոյական ու իրենց հոգուն հարմար ճգնարան:
Ուշադիր կարդանք հետևյալ հատվածը.

<<Իրենց վանահոր` Վարդան վարդապետի մահից հետո, նոր վանահոր ընտրության ընթացքում պատահած անհաճո պայքարներից սրտնեղած, իրենց վանքը թողած, հեռացել էին խաղաղության այս որդիները>>:

Հեղինակն այստեղ անուղղակիորեն փաստում է, որ նույնիսկ հոգևորականների նեղ շրջապատում միաբանները զերծ չեն մնում մարդկային թուլությունների այնպիսի  երևույթներից, ինչպիսիք են նախանձը, բամբասանքը, զրպարտություններն ու պառակտումները:
Հեղինակը` եկեղեցական ասպարեզին երկար տարիներ ծանոթ մի վարդապետ, քաջ գիտակցում է, որ այս ուղևորության ընթացքը նաև ընթերցող հավատացյալին է  հաճո, որովհետև գրքի հերոսները, մնալով  այդպիսի խժդժությունների մեջ ընկած միաբանության  մեջ, չէին կարողանալու հավատացյալին մատուցել իրական ապաշխարողի  և Աստծուն նվիրվածի կերպարը, որքան էլ ջանային: Մյուս կողմից, եթե նրանք մնային իրենց նախկին միաբանության մեջ, ապա ողջ գիրքը լեցուն կլիներ պայքարի ոգով:
Գրքի հեղինակն այնքան էլ  անփորձ չէ, եթե կարելի է <անփորձ> բառն այստեղ գործածել. Հաստատ պետք է իմանալ, որ նա այս գրքով ավելին է ցանկացել մատուցել, քան պարզապես կցանկանար մատուցել  միաբանական կյանքի խնդիրներն ու դրանց լուծումները առաջարկող վիպագիր:
Մենք գրքում տեսնում ենք պայքար բարձրի ու ավելի բարձրի, սուրբի ու սրբազանի միջև, հետևաբար մենք` ընթերցողներս, պետք է ավելի ուշադիր լինենք,  որպեսզի  գրքի էջերից չքաղենք  միայն այն սրբության աստիճանը, որը թերի է: Նկատեմ, որ որոշ ընթերցողներ միամտաբար վերցնում են այն արժեքները, որոնք գրքի հեղինակը պարզապես դեն է նետում ապա ցույց է տալիս ճշմարիտը, լավն ու բարին: Մինչդեռ որոշներ մոլորված  են  ու տեսնում են միայն վատը:
Տեսե՜ք. կարդալով հետևյալ հատվածը, կարելի է եզրակացնել, որ միաբանների մեջ ծագած վեճերի մասին է  այն, սակայն առավել ուշադիր ընթերցողը կնկատի, որ այստեղ շեշտվում է երկու այդ ուխտավորի  հոգևոր մաքրության և խաղաղասիրության  իրողությունը.
<<Այդ իսկ պատճառով, չլսելու համար եղբայրների կծու բամբասանքները, և հակառակ դրան, իրենց օրհնյալ վարդապետի հիշատակը և իրենց մանկության ու երիտասարդության քաղցր հուշերը` վանքի հետ կապված, միշտ պայծառ ու ջերմ պահելու համար թողեցին ու հեռացան այդ նվիրական վայրից>>:

Տեսնո՞ւմ եք, որ ասվում է <չլսելու համար>: Դա կարելի է նաև հասկանալ նաև որպես <դրանց դեմ  պայքարելու համար>:
Ինչպես  ասվում է, նրանք <անգիր գիտեին բոլոր սաղմոսները...>, մի բան, որ փաստում է  նրանց ընթերցանության ու աշխատասիրության մասին:
Կտեսնենք, որ նրանք, լինելով Վարդանի աշակերտները, նրա միջոցով Սուրբ Հոգուց բժշկելու շնորհ էին ստացել.

Հարության մի շարական երգեցին և <Հայր մեր>–ով ավարտեցին իրենց աղոթքը: Մանուկը հանկարծ շունչ քաշեց` լսելի բոլոր ներկաներին: Բայց հետզհետե կրկին նվաղեց շունչը: Բերանը բացված էր: Մնացած օրհնված ջրից
մի շիթ կաթեցրին նրա բերանի մեջ: Արարողությունն ավարտելուց հետո հավաքեցին ու ծալեցին սրբազան պարագաները և կրկին զետեղեցին իրենց տոպրակներում: Հիվանդի մոտ միայն մայրը մնաց, մյուսները գնացին այլ սենյակ, որտեղ պտուղներով սեղան էր գցված: Զովացուցիչ թան հրամցրին վարդապետներին: Լուռ էին բոլորը: Մարդիկ իրենց անելիքը արել և ասելիքը ասել էին արդեն: Այժմ Աստված պետք է կատարեր իր անելիքը: Անատոլուի բոլոր մարդիկ քաջ գիտեին, ո°ր կրոնի էլ պատականեին, ինչպես Աստծո կամքին հանձնվել լռելյայն, ամենից տառապալի և ցավագին պարագաներում անգամ:
Լռությունը նշանակում էր` <Եղիցի կամք քո>: Բոլորին հասկանալի էր այս լռության լեզուն:
Սակայն մի սուր ճիչ ընդհատեց պրկված լռությունը: Սարսափեցին բոլորը և գամված մնացին` երկյուղով պատած: Շեյխի աչքերում նշմարելի էր վախի զգացումը: Մեծ աղաղակով հիվանդասենյակից դուրս եկավ մայրը: Բղավում էր խենթի նման, բայց դեմքը ուրախ էր:
– Աչքերը բացե¯ց, աչքերը բացե¯ց, <Մայրիկ, ջուր տուր> ասաց:
Բոլորովին պարզ է, որ  այս հերոսները շնորհներ ունեին իրենց մեջ:
Իսկ երբ մանկան բերանով հնչում է իրեն այն աշխարհից  հետ ուղարկող սուրբի անունը` Վարդան, ակնհայտ է դառնում, որ հեղինակն ընթերցողին է ցանկացել մատուցել մեծանուն սուրբի  մեծանուն աշակերտների պատմությունը` լի նմանօրինակ հրաշքներով.

- Ո՞վ է Վարդանը:
– Մեր հանգուցյալ ուսուցիչը, – նույն պահին ասացին երկու վարդապետները, – մի սուրբ ու հրաշագործ վարդապետ էր:
– Էվլիան է եղել, – ասացին սեղանակիցները. նրանք իրենց սրբերին այդպես էին կոչում:
– Այն խաչը, որ գործածեցինք, նրա խաչն էր, և օրհնված ջուրը նրա ջրամանից տվեցինք Ջեմալի բերանը:


Իսկ Վարդանը, որ իր հոգևոր փնտրտուքների ճանապարհին մի Անանուն Սուրբի էր գտել ու աշակերտել, մարմնացումն է  միաժամանակ և՜ հրաշագործ հոգևոր ուսուցչի, և՜ հարցասեր ու  քննադատող աշակերտի, որն իր ուսուցչին հանգիստ չի տալիս` հրաշքների սպասելով: Նա նաև այդ Անանունին խոստովանեցնողն էր, ում միջոցով գրքի հեղինակն իրոք  իր ընթերցողին մատուցում է սրբության  վերին աստիճանների մասին եզակի մի գիտելիք:
Սրա միջոցով ընթերցողը բացառիկ հնարավորություն է ստանում պատկերացնել հոգևոր հափշտակության տեսարանը հենց հափշտակվողի աչքերով, ճգնության սրբությունը հենց ճգնողի միջոցով ու  ամենակարևորը` խոստովանության գաղափարը, որպեսզի ԸՆԴՕՐԻՆԱԿԻ դրանք:
Ահա Սուրբի խոսքը, որտեղ երևում է հոգևոր ինքնաքննադատության մի  հատված, որպեսզի ընթեցողը  նկատի   կատարելության մի աստիճան.

– Երբ վարդապետ էի, մեր աշակերտներին սովորեցնում էի ապաշխարության կանոնները: Անապատի հայրերը պոռնկության մեղքի համար տասը տարի ապաշխարություն էին սահմանել: Իսկ ես երեք մահացու մեղք էի գործել. պոռնկություն և մահ` անմեղ մի աղջկա և անծին երեխայի: Բայց այժմ հասկանում եմ, որ նույնիսկ երեսուն տարիներն էլ քիչ էին: Տասը տարի ևս պետք էր, որ ապաշխարեի` այդ ազնիվ քահանայի վստահությունը չարաչար դավաճանած լինելուս համար:

Ահա սա է գրքի գաղափարական հենքը, որ պարզապես խոստովանության տեսարան չէ. այն ծանր մեղքի համար ծանր ապաշխարության  գաղափարն է առաջ քաշում:
Այս հրաշագործ Սուրբին  աշակերտած Վարդանը, որ իր ուսուցչի նման սրբակյաց մեկն է, դարձյալ աչքի է ընկնում  դևերին հալածելով, օրինակ` դերվիշի հետ հանդիպման տեսարանում.


Վարդան վարդապետը մոտեցավ սեղանին, իր տոպրակը դրեց ցած և նստեց դերվիշի ազատ աթոռին: Դերվիշը նայեց Վարդան վարդապետի երեսին և ասաց.
– Դու ո՞վ ես:
–Դու չես ճանաչում, բայց քո մեջ բույն դրած սատանաները շատ լավ ճանաչում են ինձ, թե ով եմ ես` Քրիստոսի ծառան:
Երբ դերվիշը Քրիստոսի անունը լսեց Վարդան վարդապետի բերանից, ուժգին ցնցվեց. քիթը, բերանը և երեսը սկսեցին անկանոն շարժվել:
– Հանդարտվի՛ր, – ասաց Վարդան վարդապետը նրան,– և շարունակիր անել այն, ինչ որ անում էիր:

Ավելի ուշ հանդիպում է հայտնության  և դիվահալած տեսարանը.

– Ո՞վ է սատանայի ծառան և ո՞վ Աստծո, այժմ հայտնի կդառնա, – բղավեց վհուկը և զայրացած`ձախ ձեռքով իր փորը բռնեց, իսկ աջով շամփուրի նման ասեղը բռնած, անհասկանալի բառեր մրմնջաց և ամբողջ ուժով փորը խրեց
այն: Հորդառատ արյուն դուրս ժայթքեց, սաստիկ ուժգնությամբ մղոններով լսվելիք ճիչեր արձակեց, ահավոր ցավից գետին գլորվեց, և բերանից անասելի հայհոյանքներ թափվեցին: Մյուս գյուղերից եկած մի քանի մարդիկ նրան
օգնության հասան, ասեղը դուրս հանեցին և անմիջապես հեռացան գյուղից:
Այդ օրը մեծ փրկություն եղավ գյուղի համար, և մենք ապրեցինք մեր կյանքի ամենից փառավոր օրը, որն եթե յուրաքանչյուր ոք իր ողջ կյանքի ընթացքում մեկ անգամ այդպիսի պահ ապրի, աշխարհի ամենաբախտավոր մարդը
կհամարի իրեն: Գյուղացիները երկյուղով լցվեցին: Նրանք խուռներամ գալիս էին` համբուրելու Վարդան վարդապետի ձեռքը, բայց վարդապետը թույլ չէր տալիս: Այնուհետև իր շուրջը հավաքեց ժողովրդին և նրանց այնպիսի¯ մի
քարոզ խոսեց, որ բոլորիս աչքերից արցունք հոսեց: Ողջ գյուղը ծունկի իջավ և ապաշխարեց իր մեղքերն ու փառք տվեց Աստծուն, որ հավատուրացության մեղքից ազատեց իրենց:

Մի կարևոր հատված նորից կարդանք.
<<Նրանք խուռներամ գալիս էին` համբուրելու Վարդան վարդապետի ձեռքը, բայց վարդապետը թույլ չէր տալիս>:
Նա այդ համեստությունը սովորել էր <ծեծող սուրբից>, հիշո՞ւմ եք:

Հեղինակը նաև զգուշորեն  ներկայացնում է մի տեսարան, որ հավատքը խարխլող փորձ է, և որի մասի սկզբում խոսեցի.

Անշուշտ, մենք քաջ գիտեինք, որ այս վարվելակերպը կարող է դիմակ լինել` վարդապետի կողմից միտումնավոր գործված, որպեսզի իր հանդեպ եղած հիացումը պաշտամունքի չվերածվի, և ինքն էլ հպարտության չմատնվի: Երբ
ես այսպես էի մտածում, նա կարծես թե կռահեց մտածումներս, դարձավ դեպի ինձ ու հարցրեց.
– Կարապե՛տ եղբայր, երբ Հիսուսը, մեղավորների հետ ընկերացած, ուտում, խմում և զվարճանում էր, արդյոք հաճո՞ւյք էր ստանում թե՞ տանջվելով էր մասնակցում նրանց սեղաններին: Օրինակ` Կանայի հարսանիքի ուրախությանը, ոտքերը մի կերպ քարշ տալո՞վ, գնաց և տառապանքո՞վ դիտեց նրանց պարերն ու լսեց նրանց երգերը, թե՞ այդ պահին նրանց էր ախորժում:
Իմ իմացած միակ պատասխանը տվեցի և ասացի, որ նա, իհարկե, հաճույք չէր ստանում, բայց դա առիթ էր` այլոց հետ հանդիպելու և նրանց ավետարանելու: Նայեց աչքերիս խորքը և հարց տվեց:
– Ուրեմն, դու նույնպե՞ս այժմ հաճույք չես ստանում այստեղ գտնվելու համար և միայն ուրիշներին գոհացում տալու համա՞ր նստեցիր սեղան:
Ես վախեցա սուտ խոսելու համար այս` ամեն ինչ իմացող խորհրդավոր մարդու առջև և ասացի, որ <հաճույք եմ ստանում, իհարկե, բայց ինձ սովորեցրածի համաձայն` պետք չէ, որ հաճույք առնեմ և խուսափեմ այսպիսի աշխարհիկ ժամանցներից>:
Իսկ նա չպատասխանեց: Ու երբ գյուղացիներից ոմանք երգել ու պարել սկսեցին, հրաշագործը ծափ զարկեց և երգեց նրանց հետ: Երբ կրկին հանդարտվեց մթնոլորտը, մի գավաթ գինի ըմպելուց հետո, դատարկ գավաթը ցույց տվեց ինձ ու ասաց.
– Եթե Հիսուսը գինին խմելու ժամանակ հաճույք չէր ստանում, բայց հաճույք ստացածի նման էր ձևացնում, ու եթե երգերին ծափ տված ժամանակ տանջվում էր, բայց ուրախացողի կերպարանք էր ընդունում, մի ստախոս չէ՞ր
լինի նա, սիրելի հայր սուրբ ջան: Իմ պաշտած Տերը, որ ճշմարտությունն է, կեղծիք խաղալու կարիք չուներ: Ուրախ էր երևում, որովհետև ինքն էլ ուրախ էր: Տխուր եղած ժամանակ էլ չէր թաքցնում և ասում էր. <Հոգիս մեռնելու աստիճան տրտմած է>: Եթե մեղավորների հետ սեղան նստող մի <ուտող–խմող մարդ> էր` նրանց փրկելու համար, ապա առիթը բաց չէր թողնի` չափից ավելի ուրախանալու այդ վայրկյանին:

Այս հատվածը մասնագիտական տեսակետից  հետաքրքրական նմուշ է, որովհետև այն իրականում մի համոզիչ պատասխան է երևութապաշտների  համար, որոնք ասում էին, թե Քրիստոս երևութականորեն չարչարվեց, թաղվեց և այլն: Իհարկե, նման տեսարանները հասցեագրված չեն պարզ և միամիտ հավատացյալին, դրա համար էլ կարող է սա գայթակղության առիթ դառնալ և սխալ ուղղությամբ տանել նրան` կարծելու, թե տեսարանը պարզապես ագահ և խժռող հոգևորականի մասին է: Քա՛վ լիցի:
Սովորության համաձայն` նորից կարդանք առանցքային հատվածներից մեկը.
<<....որպեսզի իր հանդեպ եղած հիացումը պաշտամունքի չվերածվի, և ինքն էլ հպարտության չմատնվի....>>:
Առհասարակ, երբ մասնագետներն անդրադառնում են այս կամ այն հեղինակի գործին` լինի նկարիչի, գրողի, դերասանի, ռեժիսորի և այլոց, անդրադառնում են` առանց հաշվի առնելու նրա պաշտոնեական գործունեությունները կամ հանձնառությունները, որովհետև ստեղծագործող մարդու համար ամբողջությամբ ուրիշ աշխարհ է բացվում, նա ամբողջությամբ դառնում է  այդ ստեղծագործող  արվեստագետը, և ոչ թե պաշտոնյա է մնում, ինչ աստիճան էլ նա զբաղեցրած լինի հասարակության կյանքում: Երբ հարկ է լինում խոսել գրքի հեղինակի մասին, մի կողմ պետք է թողնել ստեղծագործական էությունից դուրս ամեն բան (այլ հարց է, թե նա ինչ է տեսնում կամ ինչ խնդիրների է առնչվում պաշտոնեական գործունեության ընթացքում):
Հետևաբար բոլորովին սխալ է այն պնդումը, որ ճեմարանի տեսուչի գործերն ուսանողները կկարդան այն և միայն այն պատճառով, որովհետև գրողն իրենց տեսուչն է: Հուսկ`  այդ կարծիքը կամ դրան հարող ցանկացած բան ավելորդ է:
Ավելին ասեմ: Բոլորովին հարկ չկա նախկին Հայր Սուրբի` այժմ Սրբազանի մոտ գնալ, խոսել կամ բացատրություն պահանջել, որովհետև  դրանով գնացողները ցույց կտան, թե իրենց խնդիրները պետք է լուծի բոլորովին այլ անձնավորություն` իբրև գրքի հեղինակ թե ճեմարանի տեսուչ:  Միանգամայն ո՛չ: Այլև կերևա, թե  ընթերցողները չեն հասկացել գրվածի իմաստը, մինչդեռ այդպես չէ: Հաստատ այդպես չէ, որովհետև հեղինակն այնպես  պարզ է գրել, որ նույնիսկ հոգևոր քիչ կրթություն ունեցողները, անգամ նորադարձները կկարողանան քիչ թե շատ գլուխ հանել գրքի բարձրացրած խնդիրներից: Անշուշտ, դժվար հատվածներ էլ կան, որոնք քիչ ավելի աստվածաբանական կրթություն ու հասկանալու հմտություն են պահանջում, սակայն  դրանք  պարզապես աննշան քանակությամբ են:
Ասեմ, որ գրքում չտեսա ոչ մի հեռացում մեր Հայ Եկեղեցու հայրերի ավանդությունից, առաքելական  կանոնականությունից կամ կանոնական մեկնություններից. ամենը չափից դուրս հարազատ է սրբազան ավանդությանը:  Այստեղ նույնիսկ  հնաբույր (և անուշաբույր) մեկնությունների առատություն տեսա: Մի բան ասեմ ընթերցողին. հարկավոր է մի փոքր ուշադիր կարդալ գիրքը, թերևս կարելի է մի օրում վերջացնել, բայց հատվածաբար կարդացեք` մի քանի օրերի ընթացքում, հաճախ հետ դառնալով ու նորից կարդալով  նախորդ գլուխը::
Իբրև վերջաբան` ասեմ, որ գիրքը երեք մասերից է բաղկացած, իսկ մենք ձեռքի տակ ունենք միայն առաջին և երկրորդ մասերը, այնպես որ թերի է քննադատությունը  այն գրքի, որի սյուժեի լուծումը դեռ չկա: Ջատագովությունն էլ սխալ կլինի, այնպես որ...
....................................................................
....................................................................

Quote from: Masnaget on March 25, 2009, 02:02:00 AM
Ասեմ, որ գրքում չտեսա ոչ մի հեռացում մեր Հայ Եկեղեցու հայրերի ավանդությունից, առաքելական  կանոնականությունից կամ կանոնական մեկնություններից. ամենը չափից դուրս հարազատ է սրբազան ավանդությանը: 

Երանի՜ թե նման մասնագետներ մի քիչ շատ լինեին. Հայ Եկեղեցում ամեն հարց իր լուծումը կստանար: 18:)

Quote from: Masnaget on March 25, 2009, 02:02:00 AM
Իբրև վերջաբան` ասեմ, որ գիրքը երեք մասերից է բաղկացած, իսկ մենք ձեռքի տակ ունենք միայն առաջին և երկրորդ մասերը, այնպես որ թերի է քննադատությունը  այն գրքի, որի սյուժեի լուծումը դեռ չկա: Ջատագովությունն էլ սխալ կլինի

Հարգարժան ֆորումցիներ (երևի Մասնագետն էլ կհամաձայնի), կարծում եմ, հարկ է խնդրել Սահակ Սրբազանին` վեպի երրորդ մասը հրատարակելուց առաջ գրել «Երկու ուխտավոր»-ի լիակատար մեկնությունը, որպեսզի իսպառ փարատվեն գրքի շուրջ ծագած բոլոր տարակույսները` միաժամանակ տեղիք չտալով «մասնագիտական» ինքնահնար մեկնությունների: 30:)

Հարգելի Մասնագետ,

շնորհակալ եմ գրքի շատ կարեւոր ու հետաքրքիր վերլուծության համար. անձամբ ինձ համար այն օգտակար էր: Հուսամ բոլորին էլ կօգնի գիրքը գնահատելու եւ արժեւորելու համար:

Ողջույն ձեզ հարգելի Ֆորումի մասնակիցներ։
Այնպիսի տպավորությն է ստեղծվում, որ Աստծո մասին խոսելով, հաճախ նույն բառերը օգտագործելով, այնուամենայնիվ, խոսում եք տարբեր լեզուներով։ Այս ո՞նց եղավ որ այժմ նոր պիտի որոշենք, թե որ ճանապարհն է տանում դեպի Աստված, մե՞կ ճանապարհ գոյություն ո՞ւնի, թե մի քա՞նի։ Ի՞նչ որ նոր բան է ասվում այդ գրքում, թե առաջարկվում է արևմուտքի քրիստոնյանների ընտրած ուղին տեղայնացված ձևով։
Կյանքում կողնորոշվելու համար մարդիկ օգտագործում են տարբեր չափանիշներ և դրա շնորիվ է, որ մարդկությունը զարգացում է ապրում։ Սուրբ հայրերի կյանքը, ճգնությունը և կրած տանջանքները ստեղծեցին չապանիշներ և որպես ժառանգորթյուն հանձվեցին մեզ՝ ժամանակակից քրիստոնյաններին՝ հոգևոր կյանքի ուղին քննելու համար։ Միայն հիմնվելով այդ ժառանգորթյան հիման վրա կարող ենք հասկանալ, թե նեղ ճանապարհի վրա ենք գտնվում, թե շեղվել ենք։ Արևմուտքի քրիստոնյանները, հրաժարվելով սուրբ հայրերից, ընտրեցին ցանկություները բավարարելու ուղին՝ երգելով, պարելով և ուտել–խմելով։ Իրանք պաշտոնապես չեն հրաժարվել սուրբ հայրերից, ուղղակի մոռացության են մատնել, և ասւմ են, թե մենք հավատում ենք Աստծուն, և քանի որ Նա խաչվելով մեր մեղքերը վերցրեց, ուրեմն մենք մեղքեր արդեն չունենք, եկեք ուրախ կյանք վարենք, հաճույք ստանանք։
Ոչ մի նոր բան այսօր հնարավոր չի հնարել մեր հոգևոր կյանքում, երբ ինչ որ «Նոր բան» է առաջարկվում, անհրաժեշտ է այն քննել մեր չափանիշների՝ սուրբ հայրերի աշխատությունների հիման վրա և այն, ինչ որ չի համապատասխանում՝ դուրս գցել, այլ դեպքում մեծ վնասներ կկրենք։ Առաջարկում եմ նրանց, ովքեր փորձում են հասարակացնել հարցը, խորհել երկհազարամյա եկեղեցու փորձի մասին և համապատասխան եզրակացության գալով վերաբեռնավորում (restart) անել, ներողամիտ եղեք ժամանակակից բառի օգտագործման համար։ Որդին կամ թոռնիկը նա չի որ ասում է – սա իմ հայրն է, կամ պապը, այլ նա, ով շարունակում է նրանց հիմնած գործը, այդպես և մեր հայրերի աշխատություներով առաջնորդվելն է մեզ եկեղեցու իրական անդամ դարձնում, ինչպես որ մեր Տերն էլ ասաց, որ նա է սիրում Իրեն ով կատարում է Նրա պատվիրանները։
Աստված ողորմի մեզ։
:)

Quote from: Deacon on March 25, 2009, 11:30:10 AM
Հարգարժան ֆորումցիներ (երևի Մասնագետն էլ կհամաձայնի)............

Իհարկե ո՜չ

Իսկապես, որ շատ ճարտար «մասնագետ» եք, և այդ ճարտարությամբ կարող եք մեկնաբանել նույնիսկ ղուրանը, այնպես որ դրա դեմ հակաճառողներն ընդունեն այն որպես հոգեշահ։ Եվ պետք է, որ այդ ընդունեն ձեր հեղինակությունից ազդված, ինչպես որ դուք եք ձեզ մեծարում, «լավ գրքերի շատ ընթերցող», «հավատքի մեջ զորեղ», «մկրտությունից հետո բազում զարմանահրաշ պտուղներով զարդարված» և այլն, իսկապես հազվագյուտ ռեզյումե է և շատ հարկավոր «մասնագետ» անունը բարձր պահելու համար։ Կարծում եմ, որ նմանատիպ գրքեր տպվելուց այլևս կարող ենք վախ չունենալ, եթե ամեն մի գրքին կցեն նման մի «մասնագետի»՝ սայլը ցեխից հանելու համար։
Դե ինչ, եթե ձեր նպատակը միայն ձեր մասնագիտակ ունակություններն ի ցույց դնելն էր, կարծում եմ գոնե դուք պիտի որ բավարարված լինեք։ Միայն ցավում եմ, որ ըստ ձեզ, ձեր արդեն իսկ խարխլված հավատքը, այդ գրքի ընթերցմամբ իսպառ փլուզվեց, եթե իմանայի, որ նման ծանր հետևանքներով կվերջանար այդ գիրքը, չէի ուղարկի ձեզ։ Իսկ այդ գրքի համար ներկայացված ձեր մեկնությունը կցանկանայի մեկնել, սակայն մի բառով կասեմ, որ Հարանց վարքն ու Վարք սրբոցը մի կողմ դրված լինելու փաստ ուղղակի շեշտում է ձեր միայն անվամբ «մասնագետ» լինելը, քանզի «շնորհ» հասկացողությունը ուղղակի խորթ է ձեր համար, ինչը ցույց է տալիս ձեր «մեկնությունը»։ Դուք հոգևորին մոտենում եք միայն ձեր մտքի ճարտարության վրա հիմնվելով։
Միայն մի բանով միգուցէ համամիտ լինեմ ձեզ հետ, այն որ սպասենք մինչ այդ երկրորդ հատորի լույս տեսնելը և հուսանք, որ այդ կլինի Սուրբ Զատիկից հետո։

Quote from: mane on March 26, 2009, 12:16:15 AM
Իսկապես, որ շատ ճարտար «մասնագետ» եք, և այդ ճարտարությամբ կարող եք մեկնաբանել նույնիսկ ղուրանը, այնպես որ դրա դեմ հակաճառողներն ընդունեն այն որպես հոգեշահ։ Եվ պետք է, որ այդ ընդունեն ձեր հեղինակությունից ազդված, ինչպես որ դուք եք ձեզ մեծարում, «լավ գրքերի շատ ընթերցող», «հավատքի մեջ զորեղ», «մկրտությունից հետո բազում զարմանահրաշ պտուղներով զարդարված» և այլն, իսկապես հազվագյուտ ռեզյումե է և շատ հարկավոր «մասնագետ» անունը բարձր պահելու համար։ Կարծում եմ, որ նմանատիպ գրքեր տպվելուց այլևս կարող ենք վախ չունենալ, եթե ամեն մի գրքին կցեն նման մի «մասնագետի»՝ սայլը ցեխից հանելու համար։
Դե ինչ, եթե ձեր նպատակը միայն ձեր մասնագիտակ ունակություններն ի ցույց դնելն էր, կարծում եմ գոնե դուք պիտի որ բավարարված լինեք։ Միայն ցավում եմ, որ ըստ ձեզ, ձեր արդեն իսկ խարխլված հավատքը, այդ գրքի ընթերցմամբ իսպառ փլուզվեց, եթե իմանայի, որ նման ծանր հետևանքներով կվերջանար այդ գիրքը, չէի ուղարկի ձեզ։ Իսկ այդ գրքի համար ներկայացված ձեր մեկնությունը կցանկանայի մեկնել, սակայն մի բառով կասեմ, որ Հարանց վարքն ու Վարք սրբոցը մի կողմ դրված լինելու փաստ ուղղակի շեշտում է ձեր միայն անվամբ «մասնագետ» լինելը, քանզի «շնորհ» հասկացողությունը ուղղակի խորթ է ձեր համար, ինչը ցույց է տալիս ձեր «մեկնությունը»։ Դուք հոգևորին մոտենում եք միայն ձեր մտքի ճարտարության վրա հիմնվելով։
Միայն մի բանով միգուցէ համամիտ լինեմ ձեզ հետ, այն որ սպասենք մինչ այդ երկրորդ հատորի լույս տեսնելը և հուսանք, որ այդ կլինի Սուրբ Զատիկից հետո։

Ճիշտն ասած, մի միտք պետք է տեղադրեի վերլուծությանս 8-րդ մասի վերջում, բայց դրանով չէի կարող ստուգել Ձեր  ներողամտության աստիճանը:
Այժմ ասում եմ դա, որովհետև արդեն ստուգեցի այդ աստիճանը.
<հարկավոր է սպասել մի քանի օր, մինչ կպատրաստվի որևէ մեկի պատասխանը իմ վերլուծության վերաբերյալ>:
Չգիտեմ, թե ի՛նչ ասեմ, որովհետև զարմացած եմ Ձեր բարկանալու վրա: Ինչո՞ւ եք բարկանում:
Ասեմ, որ ամենևին ճարտար կամ շնորհազարդ չեմ, այլ սովորական մեկը, որ բոլորի նման եմ, նույնիսկ ավելի տկար մեկն եմ:
Յուրաքանչյուր գիրք չի կարող հոգեշահ լինել, հետևաբար այստեղ չեմ կարող չհամաձայնել Ձեզ հետ: 
Բայց խնդրեմ, համաձայնեցեք, որ Ձեր սեփական կարծիքը հիմնված էր հատվածական մեջբերումների ոչ ամբողջական պատկերների վրա:
Ղուրանն ինչո՞ւ պետք է մեկնաբանեմ, կամ դա ի՞նչ  համեմատելու բան է, որ...: 


Իմ կարծիքով, Դուք քրիստոնեության ջատագով պետք է որ լինեք, և Ձեր հարուցած առաջին հարցերը նույնպես քրիստոնեության ջատագովական խոսքեր էին:

Իմ հավատքը Դուք մի՛ չափեք, որովհետև խլում եք Քրիստոսի` Արդար Դատավորի աթոռը. չգիտե՞ք, որ դա մեղք է:
Լավ կլիներ, որ իրար չքննադատեինք` առաջին հերթին ոչ ես` Ձեզ, ոչ Դուք` ինձ: Լա՞վ:   


Անձամբ ինձ վրա լավ ազդեցություն թողեց գիրքը, որի համար անկեղծորեն շնորհակալ եմ Ձեզ, քանի որ Դուք առաջինն ուղարկեցիք ինձ այդ գիրքը:

Եկեք դարձյալ խոսենք գրքի մասին, քանի որ թիրախը ոչ թե մարդիկ են, այլ գիրքն է, իսկ Լուսամուտի այս բաժինը հենց նման բաներ քննարկելու համար է, այլ ոչ թե իրար:

Շատ գրքեր կային, որոնցից մեջբերումներ էի արել, սակայն դա արդեն չափազանց մեծածավալ բան կլիներ, դրա համար էլ մշակել եմ նախնական տարբերակն ու տեղադրել` նույնիսկ առանց Աստվածաշնչի մեջբերումները թողնելու: Չգիտեմ` ներողությո՞ւն պետք է խնդրեմ Ձեր անձից բացթողումների համար, սակայն թույլ տվեք չտեղադրել նույն վերլուծության արդեն 40 էջի հասնող ծավալուն տարբերակը, որը Ձեր վերլուծությունները ավելի է դարձնում կասկածելի: 

Դարձյալ` արդեն ոչ ուշացած, պետք է ասեմ, որ հարկավոր է սպասել ժամանակի ընթացքին, այլ ոչ թե անմիջապես պատասխանել  բարձրացված հարցերին:
Փորձելու համար կարող եք որևէ տեղ արձանագրել այն պատասխանը, ինչը կտայիք հենց հիմա` այս տողերը կարդալուց հետո, իսկ մի երկու օրից հետո, բոլորովին մոռանալով առաջին պատասխանը, գրառեք Ձեր պատասխանի մի երկրորդ` այլընտրանքային տարբերակ: Կտեսնեք, որ դրանք տարբեր են լինելու: Եթե ուշադիր լինեք, կտեսնեք, որ երկրորդ պատասխանն ավելի ճիշտ կհամարեք, քան առաջինը, հետևաբար այստեղ  տեղադրեք այն: Դա կարող է Ձեզ մի քանի շահեկան դիրքերի վրա դնել: 

Մի քանի նկատառումներ էլ ես եմ ցանկանում այստեղ գրել։
Նախ կարծում եմ ուրախալի երևույթ է, որ քննարկվում և տարատեսակ կարծիքներ են հնչում։ Եթե մարդու գլուխը ցավում է, ուրեմն այն դեռ առողջ է։ Սակայն նկատում եմ որոշակի լարում, որը շեղում է առողջ քննադատությունից։
Ցանկանում եմ անդրադառնալ նախ հարգարժան Deacon–ի պատասխանին Սեյրան սարկավագին։ Դուք պարզապես բզկտել էիք վերջինիս գրածները, պատառ–պատառ էիք արել, ընդ որում Ձեր խոսքը համեմված էր կատակախառն երանգներով։ Հավատացնում եմ Ձեզ, որ նույն հաջողությամբ Ձեր գրածները և որևէ մեկի, ինչպես նաև իմ այս գրածը կարելի է այդպես պատառոտել, եթե ցանկություն լինի, սակայն որքանո՞վ է դա ճիշտ։ Դիմացինի մտածելակերպը կամ կարծիքը հարգելը վեհանձն արարք է, ուստի կարելի էր նրա արտահայտած տողերն առանց ոչնչացնելու, լուրջ և հարգանքով ձևակերպել հակառատ տեսակետը։
Մանե ջան, ես երբ կարդացի Ձեր պատասխանը Մասնագետին, ապա կարող եմ ասել, որ Ձեր պատասխանը խիստ անձնականացված է։ Դուք թողել եք թեման և Մասնագետին եք վերլուծել–քննադատել։ Ասեմ, որ Մասնագետի գրածը կարդացողը երբ հետո Ձեր պատասխանը կարդա, ապա վստահ եմ, որ դրանից Ձեր տեսակետը ավելի թույլ կընկալվի, մանավանդ որ վստահ եմ Մասնագետը նման սրությամբ Ձեզ չի քննադատի։

Quote from: mane on March 23, 2009, 11:41:26 PM
Ով գիտե, միգուցէ հեղինակը այդ գիրքը գրել է այլաբանորեն, նկատի ունենալով, թե այսօր ինչ բարքեր են մեզ մոտ տիրում, և այդ կերպարների վարքը ի ցույց  դնելով ջանում է ապաշխարության կոչ անել, եթե պարզվի, որ դա այդպես է, ես ի սրտե ներեղություն կխնդրեմ և կդառնամ այդ գրքի ջատագովը։

Ես չեմ կարդացել գիրքը, բայց Ձեր գրածը ինձ թույլ է տալիս մտածել, որ Դուք լավ չեք ըմբռնել այն, երբ ասում եք՝ «միգուցե, եթե պարզվի»։

Միշտ չէ, որ մարդիկ որևէ գիրքը կարդում են իմաստը հասկանալով, ու դրա պատճառը... քիչ կարդացած լինելն է: Ուզում եմ ասել` որակյալ գրքեր քիչ կարդացած լինելը: Գիրք կարդալու համար  հարկավոր է գրքի հեղինակի հասցեատերը լինել: Դա ենթադրում է տարիքային և փորձառութենական հանգամանքներ:
Գրքում ամեն ինչ այնքան պարզ է ներկայացված, որ նույնիսկ երկրորդ անգամ կարդալու հարկ չկա:
Գիրքը հոգևոր հսկայական հարցեր է լուծում, այլ ոչ թե դրանք առաջադրում է, ինչպես որ թվում է, թույլ տվեք ասել, անգրագետ հավատացյալին:
Ուշադիր եղեք, որ չմոլորվեք, սիրելի ընդդիմախոսներ, քանզի հեշտ է ընտրել հպարտ ընդդիմախոսությունը, քան  համեստ լռությունը, քանի որ  գիրքը հարվածում է մեր մեջ եղած առանց այն էլ խարխուլ հավատքը: Եվ այդ հարվածն այնքան գայթակղիչ է, որ մեր հավատքն անմիջապես քարուքանդ է լինում....



Նախ ասեմ, որ Ձեր մեկնաբանությունը ամբողջովին ներծծված էր մեր հանդեպ ունեցած վիրավորական խոսքերով, եթե մենք չենք հասկացել գիրքը, Դուք մեկնաբանելով այն, ցույց եք տալիս, որ Դուք հասկացողն եք, իսկ մենք, ըստ Ձեզ, անգրագետ հավատացյալներ, անփորձ, քիչ կարդացած, այն էլ` որակյալ գրքեր, մանավանդ որ ես նախորդ անգամ շեշտեցի իմ կարդացած գրքերից` Մակար Մեծ, հայր Անտոն, Եփրեմ Ասորի և այլն, եթե Դուք սրանք որակով գրքեր չեք համարում, ապա ինձ համար բացարձակ զարմանալի չէ, որ Դուք այս գիրքն եք համարում որակյալ:  Նաև ասեմ, որ հիմալ էլ Ձեր կեցվածքը արդեն որպես տկար հավատացյալի` անկեղծ չէ, քանզի վերը նշած այս ամենի հետ այն չի համապատասխանում: Ես մի բան կուզեի ասել, որ սառը, մաթեմատիկական հաշվարկներով չի կարելի հոգևոր գրքերը քննել, գրված է, որ Աստված Հոգի է և Նրան պետք է պաշտել հոգիով և ճշմարտությամբ: Եթե Դուք հոգևորը մի կողմ եք թողնում և միայն մտավոր կերպով եք ուզում ճշմարտությունը փնտրել, բնական է, որ դա կլինի միակողմանի և հեռու ճշմարտությունից: Դրա վառ օրինակն է այն, որ Դրախտը ներկայացվող այդ դրվագում ինչքան էլ որ ծածուկ, խորիմաստ բաներ լինեն, ըստ Ձեզ, միևնույնն է, դա չի կարող Դրախտի իրական պատկերը ներկայացնել այն առւմով, որ, ըստ սուրբ Գրքի և սուրբ հայրերի, Դրախտը հոգևոր է, այսինքն` այնտեղ տիրում է Աստծո խաղաղությունը, սերը և մեծ անդորր: Եթե ամբողջ աշխարհն էլ Դրախտում ջանա ինչ-որ մեկին ծիծաղացնել, միևնույնն է, դա նրան չի հաջողվի, որովհետև հոգևոր` երկնային ուրախությունը չափազանց և անհամեմատ վեր է զգացական զվարճանքներից: Նույնիսկ Պողոս Առաքյալը հափշտակվեց Դրախտ և ոչ մի կերպ չկարողացավ ներկայացնել այն, ինչ որ այնտեղ տեսել և զգացել է, քանզի երկնային այդ երանությունները այստեղի ոչ մի բանի հետ չեն համեմատվի: Եվ այն, ինչ չկարողացավ անել Պողոս Առաքյալը, տեսնում ենք, որ հեշտությամբ արվել է այս գրքում և հոգևոր խնդության փոխարեն ի ցույց է դրված գռեհիկ ծիծաղ և այլն: Եկեղեցու հայրերը հասնելով այն բարձր հոգևոր վիճակին, Դրախտն արդեն իրենց հոգիների մեջ էին կրում, ըստ Տերունական խոսքի, թե երկնքի արքայությունը այսկաղմ այնկողմ մի փնտրեք, այլ` Ձեր մեջ և դրա համար է, որ նրանք սովորական ծիծաղկոտությունից շատ  վեր էին կանգնած` համարելով այն հոգեվնաս: Ես նորից եմ կրկնում, եթե այդ գրքում խոսքը գնում է եկեղեցու հայրերի մասին, ես էլ խոսում եմ նույն հայրերի մասին և համեմատությունը ուզում եմ բերել նրանց մեջ, իսկ դուք` հակառակ կողմը, իսկույն ուզում եք մեզ համեմատության մեջ դնել հայրերի հետ: Եթե դուք սա ծայրահեղություն եք համարում, ապա ծայրահեղություն եք համարում 2000 տարվա քրիստոնեական ողջ գրականությունը: Ինչ խոսք, այստեղ կոչ չկա, որ մենք մի մեծ քայլ անելով հեռանանք այս աշխարհից և կանգնենք մեր սուրբ հայրերի կողքին: Բայց որպես ճշմարտության չափանիշ պարտավոր ենք նայել նրանց և աշխատել հնարավորինս շտկել մեր կյանքը, ըստ նրանց պատգամների: Դուք շեշտում եք, որ այս հռհռոցի տակ պետք է դրախտային խնդություն հասկանալ, գավազանով վարդապետի գլուխը կոտրելը ներկայացնել որպես հեզաբարո հայրերի խրատական միջոց և այլն, ինքստինքյան դա զուտ Ձեր նեղ անձնական կարծիքն է, ինչը մեծ ոգևորությամբ ցանկանում եք որպես հոգևորի տեղ ներկայացնել: Մի խոսքով, Ձեր ամբողջ մեկնությունների մեջ բացակայում է հոգևորը, ինչն էլ այն դարձնում է լրիվ անարժեք:

Quote from: Admin on March 26, 2009, 01:14:00 AM

Quote from: mane on March 23, 2009, 11:41:26 PM
Ով գիտե, միգուցէ հեղինակը այդ գիրքը գրել է այլաբանորեն, նկատի ունենալով, թե այսօր ինչ բարքեր են մեզ մոտ տիրում, և այդ կերպարների վարքը ի ցույց  դնելով ջանում է ապաշխարության կոչ անել, եթե պարզվի, որ դա այդպես է, ես ի սրտե ներեղություն կխնդրեմ և կդառնամ այդ գրքի ջատագովը։

Ես չեմ կարդացել գիրքը, բայց Ձեր գրածը ինձ թույլ է տալիս մտածել, որ Դուք լավ չեք ըմբռնել այն, երբ ասում եք՝ «միգուցե, եթե պարզվի»։

Հարգելի Ադմին, կներեք, բայց դա ասել եմ  ընդամենը հեգնական տոնով։

Բարեւ բոլորին

Կարծում եմ Մանեն ճիշտ եւ տեղին է արել նկատողությունները: Ենթադրում եմ նաեւ, որ Մանեն գրում է երեւույթի դեմ, եւ ոչ թէ՝ հեղինակի: Իսկ երեւույթը իսկապես՝ մեկ խոսքով կարելի է ներկայացնել, որպես «կրոնական արկայծային ֆանտաստիկա», որն այսօր տարածված է արեւմուտքում: Ինչպես օրինակ՝ Ռիչարդ Բախի «Ջոնատան Լեւինգստոն սպիտակ ճայը»: Իհարկե «Ճայը» մեծ արվեստով է գրված, եւ իր ժանրում հավասարը չունի, սակայն այստեղ խոսքը վերաբերվում է, ոչ թե հասնել եւ անցնել «Ճային», այլ թույլատրելի է արդյոք նման գրականությունը Հայ Եկեղեցու իրականության մեջ, եւ Ըեդհանրական Եկեղեցում՝ առհասարակ: Պետք են արդյո՞ք այսօր Հայ Եկեղեցում՝ Հարի Փոթերներ, Բուլգակովներ, նորաթուխ «Ավեստաներ», թե՝ ոչ:
Եկեք սա դարձնենք մեր քննարկման նյութը:

Հարգանքներով՝ Արամ:

Չնայած շա՜տ է հնացել թեման, բայց ես էլ արտահայտվեմ:

Մանեն թող ինձ ների: Ես առարկում եմ այն փաստը, որ գիրքը հոգեշահ չէ: Նախ գիրքը կիսամիստիկ է, այսինքն ամբողջովին իրականությամբ պարփակված չէ, բայց այնքան հմտորեն է գրված, որ կոնկրետ ինձ նման խնդրի առաջ չի կանգնացրել: Եթե նկատած լինեք այնտեղ Վարդանը մի խջույքի ժամանակ այնքան է ագահավարի ուտում, որ տանուտորն այլևս նրա առաջ ոչինչ չի դնում: Չէ՞ որ սա էլ է հակավարդապետական: Բայց այս երրույթն էլ է ուսուցողական:
Ինձ մեծ օգուտ է բերել ԳԻՐՔը:

Մարդ պետք է ողբա մեղքերի համար ու մաքրվի դրանցից և երբ Աստծո շնորհով մաքրվում է ցնծում է հոգին: Ահա թե ինչ եմ հասկացել Վարդանի խոսքերից ու իր կերպարից: Նա մկրտված էր կրակով: Նրան կենդանիներն էին ենթարկվում: Նա սուրբ էր: Նրա մահից հետո մասունքները անուշ բուրում էին: Նրա մասունքներով հրաշքներ էին գործում: Եւ ի վերջո, նա ճգնավոր էր և, ինչպես շատ ճգնավորներ, այնպես էլ Վարդանը, դուրս էր ցանկացած կանոններից ու օրենքներից, նրա կանոնն ու օրենքն Աստվածային Սերն էր, որ ուներ իր մեջ լիուլի:

Եթե ճիշտ հասկանանք կերպարին, ապա նրա ասույթներն էլ ճիշտ կընկալենք:

Հարգելի Պետրոս, դուք ձեր ասածին հակասում եք, մեկ բերում եք խնջույքի ժամանակ Վարդանի ագահորեն ուտելու օրինակը, մեկ էլ ասում եք, որ նա սուրբ ճգնավոր է Աստծո սիրով լեցուն։
Աստծո սիրով լցվելը ճգնության հետևանք է և որկրամոլության կրքով բռնվածը չի կարող իր մեջ կրել Աստվածային մեծագույն պարգևը՝ Երկնային սերը, ինչպես որ հայր Անտոնը երկար ժամանակ անամապտում ճգնելուց հետո ասաց. «Ես այլևս չեմ վախենում Աստծուց, քանի որ արդեն սիրում եմ նրան»։
Եթե ուշադիր եք կարդացել, ես գրել էի, որ նա կարող էր այլ անծանոթ կերպարներ իր համար ընտրել և գեղարվեստական գիրք գրել, բայց ոչ թե մեր սուրբ ճգնավորների անունները վերցնելով նրանց բարի վարքն աղավաղված ներկայացնել, որովհետև ոչ մի սրբի վարքում որկրամոլության մասին խոսք անգամ լինել չի կարող, այլ ընդհակառակաը, բոլոր սրբերը գովաբանվում են հենց իրենց պահեցողությամբ և քչակերությամբ։

թեև իրոք հնացել եր այս թեմա ու կարծեմ թե սպառվել, բայց քանի որ նոր կարծիքներ առաջացան, ես սիրով կմիջամտեմ ձեզ.
մի բան փաստ է, որ գիրքը կարդացողները կարող են երկու տարբեր տեսանկյուններից ընկալել նույն հատվածը՝ կապված նրանից, թե ինչպիս են ուզում հասկանալ այդ հատվածը. սրա վառ օրինակն է Պետրոսի ու Մանեի մեկնաբանությունները:
Հարգելի Մանե, դուք անշուշտ շատ Ճիշտ եք, որ հայրաբանական գրականությունը միմիայն մատնանշում է չափավորություն ու քչակերություն, բայց միթե Վարդանի կերպարը մեզ սովորեցնում է որկրամոլություն ... միթե պարզ չէ, որ այդ կերպարն այն աստիճանի սրբության է հասել, որ բնավ շատ ուտելն իր համար որկրամոլություն չէ, շատ թե քիչ, ուտել թե չուտել, Վարդանի համար չկա տարբերություն, նա ցույց է տալիս իր լիակատար անտարբերությունն ուտելիքի և աշխարհայինի հանդեպ, նա հաղթել է այդ ամենը....
Հարգելի Մանե, ես կարծում եմ որ այս գաղափարը շատ պարզ է մատուցված այս գրքում, ուղղակի պետք է դա տեսնել, շատ պարզունակ կլիներ գիրքը, եթե ձեր ընկալումով այն կարդայինք

Մանե ջան, ամենայն հարգանքով պետք է նկատեմ, որ "Երկու ուխտավոր" գիրքը դուք ճիշտ չեք հասկացել: Ես դիտմամբ մեջբերեցի հենց այդ "հակասական" երևույթը, որպեսզի ինձ հասկանալի լինի, արդյո՞ք ճիշտ ձևով եք նայել բոլոր ներկայացվածին:
Միայն հիշեցնեմ, որ ագահավարի ուտելուն մեկտեղ ասվում է, որ այն երազի պես էր Վարդանի համար: Այսինքն ճգնավորը բոլորովին չեր ընկնի չարի որոգայթները հետագայում: Տեր Տաթևն ավելի լավ ասեց վերջինիս մասին: Խնդրանքս է, որ մի անգամ էլ կարդաք ու չմոռանաք նախաբանն էլ կարդաք:

Ինչպես նշում եք, իսկապես կարող են տարբեր հակասական կարծիքներ լինել և այդ հակասական կարծիքները ոմանց կարող են գայթակղության կամ սխալ ընկալման մեջ գցել, ինչպես Հովհան Ոսկեբերանն է ասում, թե բոլոր աղանդներն առաջանում են Սուրբ Գրքի սխալ ընկալումից, և եթե Սուրբ Գիրքը, որ կատարելություն է, կարող են կարդալ և սխալ ընկալմամբ շեղվել փրկության ճանապարհից, ապա առավել ևս որքան զգուշորեն է պետք վերաբերվել այն գրքերին, որոնք վերաբերվում են հոգևոր ոլորտին և գրված են մարդկանց կողմից։ Ես դա վստահորեն եմ ասում, որովհետև շատերին գիտեմ, որ այդ գիրքը կարդալուց հետո նրանց մոտ սխալ ընկալում է ձևավորվել մեր սուրբ հայրերի մասին։ Օրինակ ոմանց մոտ տպավորություն  է ստեղծվել, որ մեր ճգնավոր հայրերը կատակասեր և քեֆչի մարդիկ են եղել, ինչը ինձ համար լսլեն անգամ շատ ցավալի է և կարծում եմ, որ հեղինակը պետք է նախորոք մտածեր նման հետևանքների մասին, որ ժողովրդի մոտ թյու կարծիք չձևավորվեր։ Եթե դուք այդ ամենին նայում եք որպես այլաբանություն և համարում եք, որ դրա տակ կատարյալ ուղղափառություն է, ապա դա միանշանակ չի կարելի վերագրել նաև բազմաթիվ այլ մադկանց, հակառակ դեպքում այս թեման չէր բարձրացվի։ Իսկ այն, որ բազում նման այսպես կոչված «այլաբանություններ» կան այդ գրքի մեջ, ինձ թվում է արդեն դրա մասին բավական խոսվել է։

չեմ առարկում 13:)

Մանե ջան, ովքեր սխալ կարծիք են կազմում ճգնավորների մասին, նշանակում է, որ դա իրենց առաջին ընթերցումն է ճգնավորության մասին: Դու էլ օգտագործի առիթը և առաջարկի նրանց կարդան ճգնավորների մասին, որպեսզի կազմեն դոկումենտալ և ո՛չ գեղարվեստական պատկերացումներ, չԷ՞:
Պիտի ամեն առիթ օգտագործենք ի շահ Աստծո և մարդկանց, Մանե ջան: Գիրքն իսկապես շատ լավն է: Այն ինձ համար դավանաբանական գիրք չէ, այլ պարզունակ դրվագներով հեղեղված մի թեթև պատմություն, բայցևայնպես շաաաաաատ ուսուցուղական:

Մայր Աթոռի Հրատարակչական բաժինը պատրաստել և արդեն հրատարակել է "Երկու ուխտավորի" հաջորդ հատորը: Կարող եք ձեռք բերել Մայր Աթոռի գրատնից: