Լուսամուտ երկխոսության

Ճիշտն ասած չէի ուղենա այս խնդրի մեջ խորանալ, ուղակի ասեմ որ հարցը բուն եկեղեցական ժամերգության մասին էր... Գիտեք ինչն է ցավալի. Տիեզերական Ժողովների կանոնները արգիլում են, որ Եպիսկոպոսից, եւ նրա թույլտվությամբ քահանայից զատ ուրիշ անձինք զբաղվեն եկեղեցու Տնտեսությամբ: Մեր եկեղեցին իր դժվար պատմությունից ելնելով իր աշխարհիկ զաւակներին բավականին բարձր է պաշտել թույլ տալով նրանց ատենապետ եւ եկեղեցու վարչական դառնալ: Սակայն չգիտես ինրու այդ զաւակները իրենց չափն ու սահմանը շատ շատ հաճախ մոռանում են... օրինակ բերեմ ձեզ Բուլգարիան: Սոֆիայում քահանան եկեղեցական վարչության ժողովին "իրավունք չուներ" մասնակցելու, եթե անգամ թույլ էին տալիս որ ժողովին ներկա գտնուի ապա խոսքի իրավունք չուներ... Գարեգին Սրբազանը պատմում է, որ իր երիտասարդ օրերին Ֆրանսյաի Մարսել քաղաքի եկեղեցական վարչությունը իրեն չեր ցանկանում թույլ տալ մասնակցելու վարչության ժողովներին... եւ վերցնենք հիմա գերմանահայ համայնքները... ըստ կանոնադրության առանձ հոգեւորականի ժողովները միայն բացառության կարգով կարող են տեղի ունենալ, սակայն շատ հաճախ ժողովներ են լինում եւ հոգեւորականները հետո են իմանում ժողովի կայացման եւ արդյունքների մասին....ՑԱՎԱԼԻ Է

Ես տեղյակ չեմ, բայց եթե այդպես է, ապա իրապես, շատ ցավալի է։
Եկեղեցականը միշտ նախագահել է, որովհետև նա է օրհնել ընդունված որոշումը։ Առանց այդ օրհնության ... անհասկանալի է։

Այո Հայր Սուրբ հենց դրանում է հարցը, որ մանավանդ արեւմտյան երկրներում մեր հայորդիք օրհնությանը արդեն նշանակություն չեն տալիս, քահանան երբ ընթերիով համայնք է գնում ասում են գոռոզ է, ուզում է իրեն ցուցադրել պատկերացնում եք ??? Եկեղեցական վարչության ատենապետուհին ասում է թէ ինք քրիստոսի հարությանը չի հաւատում այլ եկեղեցական վարչության ատենապետուհի լինելով միայն իր ազգին է ծառայում, եւ քանի որ քրիստոս հայ է եղել հավատում է ընդհանրապես քրիստոսին... եւ շատ անքամ քահանան մենակ լինելով վարչության մեջ մյուս տաս անդամներին չի կարողանում համոզել, որ հայ եկեղեցու տոները միայն Զատիկն ու Սբ. Ծնունդը չեն այլ բազում այլ տոներ կան...  28:)

Ձեր ասածը ինձ մտածել տվեց երեք ուղղությամբ.
ժամերգության համար կռիվներ...Երգեցոզության համար... Կանայք կռվում են ընդհանրապես իրենց երեխաներին ստանալիք դաստիարակության համար.. Հայ քահանայի օրհնությունը հարկավոր է: Բայց երբ Հայ քահանան չի՞ հասկանում դաստիարակության անհրաժեշտությունը: Ծուլության պատճառով, պարզապես՝ հեռու են ընտանեկան և դաստիարակչական մտահոգություններից:
Ձեզ միայն ասեմ, թե անզիջող եմ եղել իմ հոգուց ավելի սիրածս երեխայիս համար: Ու քահանան ինձ ինչքան է լացրել հենց եկեղեցո'ւմ: Դա իր իրավունքն էր՝ նա է տերը եկեղեցուն: Իմս՝ լռելյայն լալն էր: Բայց անզիջողաբար. երեխայիս թողել եմ, հորդորել եմ, որ վարվի ԻՄ ԸՆՏՐԱԾ ՁԵՎՈՎ, որը մայրական բնազդով ու հավատի ուժով զգում էի, որ ճիշտ էր: Եթե հակառակը պարտադրեի, երեխաս կհեռանար եկեղեցուց:
Ձեզ ասեմ, որ հրաշքով, իսկական հրաշքով մը, քահանան հասկացել է, որ արածս ճիշտ էր: Ու հիմա, բոլորի արտոնությամբ ու օրհնությամբ իմ երեխաս մասնակցում է պատարագի երգեցողությանը:
Ինձ մնում է՝ համառությամբ նույն հոգը տանել մյուս երեխաների համար - որոնք հիմա բացակա են եկեղեցում:
Մեծ վտանգ կա մանավանդ սփյուռքում, երբ եկեղեցական հոգևոր խորհրդի վրա ազդեցություն ունենալը նշանակում է ազդեցություն ունենալ գաղութի վրա, որովհետև եկեղեցին գաղութի միավորման, հավաքման ամենեն հարմար - ու միակ - տեղն է: Բնականաբար, զանազան կուցակցությունների մեջ մրցակցություն է առաջանում հենց իշխանության համար եկեղեցում, որ կնպաստի իրենց քաղաքական իշխանությանը գաղութի վրա ընդհանրապես: Ու տեսեք, որ բարի հավատացյալը, այն մարդը, որ ցանկանում է օգտակար լինել իր ժողուրդին ու կատարել քրիստոնեական իր պարտադրանքները չի կարողանում ուրիշ բան անել, քան ծառայել սույն կուսակցության: Եթե իր երիտասարդական տարիներին չէ անցկացրել սույն կուսակցության շարքերում - այնպիսի քահանաներ կան, որոնք բնական են համարում իրենց կուսակցության գործելակերպը -, քահանաներին  մնում է միայն շվարած կարտարել հոգևորականի իրենց ծառայությունը, ու փորձել բոլորին համախմբել հավատի շուրջ: Բայց դա դժվար է, պարզապես դրա համար, որ եկեղեցին դարձել է մշակությաին կենդրոն, ու կուսակցական համախմբման վայր: Եկեղեցին լցվում է մեծ տոներին, քաղաքական բոլոր առիթներին ներկա է իր վարչության անդամներով, բայց գրեթե մեռած է հավատով ու բարի գործերով:
Ուրիշ արձագանք ձեր խոսքի փոխանակման...
Սփյուռքում գործնականապես կուսակցությունն է որոշում ու ընտրում վարչովթյան անդամները - և բնականաբար՝ ոչ հավատի չափանիշի վրա: Դա շատ վատ ազդեցություն ունի եկեղեցու հոգևոր կյանքի վրա:
Իսկ այստեղ, իմ այսօրվա համայնքում, հայրենիքում, երկու քահանաները իրենց համաձայնությունը պիտի տան, որպեսզի աշխարհականներից մեկի թեկնածությունը առաջարկվի: Եվ նրանց կողմից ընդունվելուց հետո, մնացածը՝ պաշտոնեական արարք է: Քահանա որոշում է ամեն ինչ, իսկապես լրտեսում է եկեղեցում ամբողջ անցուդարձի վրա, ու տիրում է ամեն ինչի վրա: Քեզ մնում է միայն աղոթել, որպեսզի իքնիրեն հասկանա հավատացյալի քո մտահոգությունները, երկրորդական չհամարի -օրինակ- երեխաներին տրվելիք հոգևոր դաստիարակությունը, և քո բոլոր արդար սպասումները:
Անհնարի՞ն է երևակայել փոխադարձ հարգանքի վրա հիմնված գաղափարների եղբայրական ու քաղաքավար փոխանակումներ, Հիսուս Քրիստոսի միասնական հավատի լույսի տակ:

Հենց այն պարագան, որ սփյուրքում եկեղեցին դարձել է մշակությաին կենդրոն եւ տարբեր կուսակցություններ իրենց քաղաքականության համար են զայն օգտագործում ամենա մեծ դժբաղտությունն է հավատացյալի համար: Փառք Տիրոջ Գերմանիայում եկեղեցական վարչության անդամները ընտրվում են ժողովրդի եւ ոչ թէ կուսակցությունների կողմից: Եւ հավատացեք Գերմանիայում դեռ չեմ տեսել, որ որեւե մեկ հոգեւորական չզբաղվի  երիտասարդների եւ կամ ընդհանուր համայնքի հոգեւոր դաստիարակությամբ, բայց ժողովուրդն այստեղ այլեւս ավտորիտետի կարիք չունի, անքամ եէե այդ եպիսկոպոս կամ քահանա է: Ճիշտ է, որ այստեղ հոգեւորականներն ել իրենց մեղքն ունեն, բայց...
Գիտեք մեր զրույցը վստահաբար հեռու չի տանի եթե միայն նստենք եւ բողոքենք... կարծում եմ, որ հարկ է ընդհանուր առմամբ մեր եկեղեցու եպիսկոպոսները եւ գիտուն քահանաները, սարկավագները եւ աստուածաբանները ժողովի հավաքվեն եւ վերանայեն եկեղեցու առօրյան թէ հայաստանում եւ թէ սփյուրքում: Եկեղեցական կարգ ու կանոնով եթե քննեա ապա շատ բաներ կան, որոնք դատապարտելի են, սակայն չկան հստակ եկեղեցական որոշումներ եւ ամեն մեկը փորձում է այն անել ինչ ինք անձամբ ճիշտ է համարում:Դժվարություններ կան ամենահասարակ հոգեւորականի առորյաից սկսած մինչեւ Սբ. Խորհուրդների հետ կապնուած եւ հաճախ դավանաբանականօրեն սխալ արարքների հետ...ցուցակը բավականին մեծ է, սակայն մնանք համայնքային կազմի եւ այստեղ կանանց իրավունքի հարցի սահմաններում.

Կարծում են, որ լավ կլիներ որ քահանան նշանակվեր Եպիսկոպոսի կողմից համայնքի հոգեւոր հովիվ եւ այդպիսով համայնքի ատենապետ եւ ոչ թէ ուղակի պատվո նապագահ:Նախագահությունը միշտ Եպիսկոպոսինն է: Համայնքի վարչությունը լիներ հինգից տասնմեկ անձերից կազմված հոգեւոր հովվի հետ միասին: Քահանային օգնական լինեին համայնքում ծառայող քահանաներ, սարկավագներ (սարկավագի դերը մեր եկեղեցում նույն պես պետք է վերանայել: Մեզ հարկավոր են ուսյալ խելացի սարկավագներ եւ ոչ թէ պողոսն ու Պետրոսը որոնք լավ ձայն ունեն...) եւ օրինակ դպիրներ: Համայնքի ժողովրդից ընտրուեն անձինք որոնք ոչ թէ ընտրության օրը իրենց թեկնածությունը բարձացնեն այլ ընտրություններից մեկ ամիս առաջ առաջարկվեն հոգեւոր հովվին, որը վերանայե իրենց կենսագրությունը եւ ապա ներկայացնե այս անձանց կենսագրությունը իր անձնական կարծիքով տվյալ անձի վերաբերյալ Առաջնորդին: Միայն Առաջնորդի թույնտվությունից հետո թէկնածուներն իրավունք ստանան  թեկնածուական ցուցակում իրենց անունը դնելու: Այսպիսով արդեն թեկնածուների շարքը կազմուավ կլինի արժանի անձերից: Ժողովուրդը այս թեկնածուներից կնտրի արդեն վարչության անդամներին: Անդամների ցուցակը կրկին անգամ կհաստատվի Առաջնորդի կողմից եւ կներկայացվի թեմական խորհուրդին ԱՌ Ի ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ: Վարչականները երկու վարչական շրջան ծառայելուց հետո չեն կարող երրորդ անգամ ընտրվել:

Թեկնածուներից հարկ է պահանջել, որ սրանք Հավատո Հանգանակի տակ իրենց ստորագրությունը դնեն վկայելու համար որ հավատում են նրան, ինչին որ հավատում է մեր եկեղեցին: Բացի դրանից նրանք պետկ է չլինեն դատապարտուած, լավ անուն ունենան համայնքում, եկեղեցական կյանկքով ապրեն եւ մասնակցած լինեն Քրիստոնեական Դասընթացներին (Այսպիսի դասընթացներ պետք է լինեն յուրաքանչյուր համայնքում եւ մասնակիցները ամբողջ կուրսը անցնելուց հետո վկայագիր ստանան):

Ընտրվոելուց հետո պետք է կազմակերպել միքանի օր տեվող դասընթացներ, որի մեջ վարչականները ծանոթանան իրենց իրավունքների եւ պարտականությունների հետ եւ ընդհանուր գաղափար ստանան, թէ ով ինչ հանձնարարություններ ունի:

Կանանց եւ տղամարդկանց մեջ ոչ մի տարբերություն չպետք է դրվի համայնքային կամ թեմական վարչական անդամակցության պարագայում:

Այստեղից դուրս կանանց դերը Եկեղեցում բարելավելու համար հարկաոր է որ վանական կառուցվածքը իբր այդպիսին վերանորոգվի...մենք այսօր միայն միքանի մայրապետուհիներ ունենք, բայց վստահ եմ որ ավելի շատ փափագողներ կան եւ եթե սրանց խելացիօրեն կազմակերպել, ապա կարելի է վանքերում վերանորոգել նայեվ սարկավագուհու աստիճանը:

Զոնարա ջան, համամիտ եմ Ձեզ հետ, բացի մի կետից: Ես չեմ կարող ընկալել կնոջը վանկան կառուցվածքի մեջ:
Մի անգամ հեռուստացույցով խոսեցնում էին մի մայրապետուհու: Հարցնում էիր, թե ինչով էր զբաղվում "աշխարհիկ" կյանքում: Պարզվեց, որ Հայոց Լեզվի ևԳրականության ուսուցիչ էր: Եւ իրենց հարցին, թե հիմա ինչով է զբաղվում, եղավ պատասխան` մոմ է վաճառում: Այնքան զայրացա այդ հանգամանքի վրա: Համոզված եմ, որ մնալով ուսւցիչ ինքը Տիրոջը և իր ազգին ավելի շատ օգտակար ծառայություն կաներ:
Եկենք հիշենք Պողոս առաքյալի խոսքերը կնոջ սրբանալու մասին, որբ ինքը զավակ է ծնում: Ես այստեվ նաև կավելացնեմ` նաև դաստիարակում: Ոչինչ, երբև չի համեմատվի դրա հետ:

Մայրապետուհու այս պատասխանը շատ սխալ էր եւ խոսում է նրա մասին, որ թէ ինք չի ըմբռնում իր արաքինութիւնը եւ թէ մենք մոռացել ենք վանական կյանքի նշանակությունը եւ նրանից ժողովրդին եկող օգնութիւնը:

Մայրապետը ինչպես նաեւ յուրաքանչյուր վանական ամենա առաջին հերթին ոչ թէ մոմ է վաճառում այլ աղօթում է իր անձի համար եւ միունոյն ատեն բոլոր անոնց համար, որ հանրաւորութիւնը չունեն ամենօրեա աղօթքի: Մի թէ սա աւելի կարեւոր չէ միայն ուսուցիչ լինելուց?

Բացի դրանից, մոմ վաճառելու մեջ ամոթ բան չկա, մանավանդ որ դրանով վանականներն իրենց առօրյա հացի մեկ մասն են վաստակում: Բայց. Նայեցեք օրինակ ռուսաստանում ինչ աշխատանք են տանում մայրապետուհիները, նայեցեք ինչ աշխատանք են տանում կաթոլիկ եկեղեցու մայրապետները: Եկեղեցու սոցիալ ծառայությունը այսօր նոր նշանակություն պետք է ստանա մեր եկեղեցում, հակառակ դեպքում մենք միայն եկեղեցի կդառնանք խոսքերի վրա: Նոյն այդ ուսուցիչ մայրապետը կարող է օգտակար լինել սփյուրքում ցրված մեր հայորդեաց համար: Եթե գոյություն ունենա վանք, ուր սփյուրքից երիտասարդուհիներ կարող են գալ ամառվա ընթացքում եւ գոնե միքիչ հայերեն սովորել, արդեն նա կատարեց աննկարագրելի մի մեծ ծառայություն թէ Աստծուն եւ թէ հայ ժողովրդին: Հայաստանում մենք ունենք այդքան որբեր, մի թէ նրանք կարիք չունեն մայրական գուրգուրանքի եւ սիրո, եւ մի թէ լավ կրթություն ստացած մայրապետներ, որոնք աստուածաբանության կից ուսանել են սոցիալ պեդագոգիկա չեն կարող օգտակար լինել? Հավատացեք թէ կին եւ թէ այր վանականների կարիքը մեր եկեղեցում այսօր շատ շատ մեծ է

QuoteՄայրապետը ինչպես նաեւ յուրաքանչյուր վանական ամենա առաջին հերթին ոչ թէ մոմ է վաճառում այլ աղօթում է իր անձի համար եւ միունոյն ատեն բոլոր անոնց համար, որ հանրաւորութիւնը չունեն ամենօրեա աղօթքի: Մի թէ սա աւելի կարեւոր չէ միայն ուսուցիչ լինելուց?

Ոչ, ավելի կարևոր չէ իմ կարծիքով: Նա չէր լինի "միայն ուսուցիչ", նա կլիներ Քրիստոս ճանաչող ուսուցիչ, որը իր տված գիտելիքներով և ինչու չէ դրան մեկտեղ աղոթական կյանքով (աղոթական կյանքը միայն վանքի հետևում չէ), Աստծո շնորհիվ հազար անգամ ավելի մեծ օգուտ տված կլիներ:

QuoteԲացի դրանից, մոմ վաճառելու մեջ ամոթ բան չկա, մանավանդ որ դրանով վանականներն իրենց առօրյա հացի մեկ մասն են վաստակում:

Իսկ ես ասեցի, որ ամոթ բան է մոմ վաճառելը:

Գիտեք, ես կարծում եմ, որ ամեն մի մարդ իրեն տված շնորհներից չպիտի հրաժարվի: Եթե մեկին տրված է Աստծուց լինել լավ մայր, նա պարտավոր է լինել: Եթե տրված է շնորհ լինել լավ բժիշկ, նա պարտավոր է լինել բժիշկ: Եթե մեկին տրված է շնորհ լինել լավ ուսւցիչ, պարտավոր է լինել: Այդ շնորհները չեմ հավատում, որ հնարավոր է օգտագործել վանքի մեջ:

Mandarinka դուք ազատ եք ունենալ ձեր անձնական կարծիքը, սակայն ձեր կարծիքը խոսում է նրա մասին, որ դուք ծանոթ չեք իսկական վանականության հետ: Ամեն մի անձ իր կոչումն ունի այս աշխարհում, եւ եթե անգամ ամենամեծ գիտնականը իր կոչումը տեսնում է վանքում եւ ոչ թէ համալսարանում, ապա ուր է խնդիրը: 14:)

Հարգելի Zonara, իհարկե ամեն մարդ ազատ է ունենալ իր անձնական կարծիքը: Չեմ վիճում: Գուցե Դուք ամեն բան ինձանից լավ եք հասկանում, ինձանից լավ գիտեք, բայց ես հստակ ունեմ իմ մատծելակերպը, հայացքներս` իմ հոգու և ուղեղիս կարողությունների չափ:

Ես կարծում եմ, որ աշխարհը այսօր փոխվել է, փոխվել են կարիքները: Եւ ըստ իմ մտածելակերպի, այսօր առավել կարևօր է վանքեր ստեղծելու փոխարեն, ամեն ոք, ով Քրիստոս է ճանաչում, ով կրում է Նրա լույսի մի մասնիկ պետք է տարածի այդ լույսը աշխարհով մեկ իրեն տրված շնորհների միջոցով: Այսօր դրա կարիգը շատ մեծ է:

QuoteԱմեն մի անձ իր կոչումն ունի այս աշխարհում, եւ եթե անգամ ամենամեծ գիտնականը իր կոչումը տեսնում է վանքում եւ ոչ թէ համալսարանում, ապա ուր է խնդիրը: 14:)

Zonara ջան,  իմ խոսքս Աստծո տված շնորհների մասին է, որի միջոցով Տերը մեզ տալիս է մեր կոչումը: Օրինակ: Միթ՞ե եթե Աստված մեզ տվել է բժշկության շնորհը, մենք իրաբունք ունենք դա անտեսելու: Միթ՞ե, Տերը մեզ չի տվել այդ շնորհը ծառայելու համար մարդկանց, բարիք գործելու համար:

21:) 21:) 21:) 21:)

Այս երկուսը խիստ հարկաւոր էն, սիրելի Մարո: Ձէր երկուսի ասածները ամբողջություն են կազմում: Շատ տարբեր են կոչումները, բոլորը ծառայում են Եկեղեցուն:

Mariam համաձայն եմ ձեզ հետ: Ինձ հետաքրքիր է սակայն թէ ինչ էք կարծում եկեղեցական վարչության մասին ասածներիս վերաբերյալ:

Ես հարցին մեկ այլ կողմից եմ նայում.
Եկեղեցական վարչություններ ստեղծելիս կարևորն այն չէ, թե ով ինչ իրավունք կստանա և այլն։ Կարևորն այն է, թե ինչն է հիմք հանդիսանում մեզ համար եկեղեցական ծխական կանոնադրություններ ստեղծելիս, որոնցով որ առաջնորդվում են վարչությունները։ Ցավոք կանոնագիտությունը մեզանում զարգացած եկեղեցագիտական ճյուղ չէ, հետևաբար նման կանոնադրություններ ստեղծվելիս լուրջ անդրադարձ չի կատարվում հետևյալ կարևոր կետին. ինչի՞ն պետք է հետևել այդ կանոնադրությունները ստեղծելիս։
Առաքելական կանոնները, տիեզերական և տեղական ժողովների կանոնները հաճախ նկատվում են ժամանակավրեպ, որի իրավունքը դեռ Եկեղեցին ինքը չի սահմանել, որ նկատվեն որպես այդպիսին։ Արդյունքում ժամանակակից ինչ որ մոդելների վրա, «մոդեռն–պրոգրեսիվ» լինելու համար ստեղծվում են կանոնադրություններ, որոնք և պատճառ են դառնում շատ բարդությունների։
Հետևաբար առաջին խնդիրն է՝ միշտ ուշադրության կենտրոնում պահել վերոնշյալ կանոնախմբերը, որ նոր կանոնադրությունները չհակասեն դրանց։ Սա եթե արվի, կարծում եմ վերոնշյալ խնդիրներից շատերը կլուծվեն։

Հայր Սուրբ ամբողջովին համամիտ եմ ձեզ հետ: Կարծում եմ այս հարցին պետք է շատ լրջորեն մոտենալ եւ վերնայել այս հարցը միաբանական ժողովների ընթացքին: Ես շատ ուրախ եմ, որ  Անուշավան եպիսկոպոսը եկեղեցական կանոնագիտության մասնագետ է եւ նշանակվել է Աստվածաբանական Ֆակուլթետի Դեկան:Եթե չեմ սխալվում դուք նույնպես կանոնագիտության մասնագետ եք, ուրեմն կարող ենք հուսալ որ մոտ ապագայում եկեղեցական կանոնագիտությունը հայաստանում եւ մեր եկեղեցում ընդհանրապես լավ կզարգանա:

Հուսանք  21:)

Զոնարա, ինձ թվում է, ներեցեք, որ չափազանց պարզացնում էք իրականությունը: Ձեր բնական խանդավառությունն եկեղեցական համակարգի նկատմամբ - հոգևորականների դասի հանդեպ, որին մաս էք կազմում անձամբ հավանաբար- քողարկում է համայնքի հանդիպած դժվարությունների էությունն ու կարևորությունը: Ձեր կարծիքով, բավական է միաբանական ժողովներ կայացնել, որպեսզի ամեն ինչ ըստ Աստծու կամքով ղեկավարվի: Դա պարզամտություն է ըստ իս: Եկեղեցին, նաև Համայնք է: Մի ամբողջություն է, ու մյուսին տալ բացարձակ իշխանությունը լի է բացասական ու ճակատագրական հետևանքներով: Երբ քահանան իր համայնքին չի լսում, երբ նկատի չի առնում համայնքի կարիքները,երբ անջատված է համայնքի իսկական կյանքից... իր քահանայությունը թերի չէ՞:
Մյուս կողմից, ինձ համար ցավալի է այն երևույթը, թե եկեղեցական կյանքում գործունյա տղամարդը միայն դպի'րն ու սարկավա'գն է, արդեն մտել է եկեղեցական համակարգի մեջ, ու իր տեսակետըը շատ ազդված է նրանից. եկեղեցու համակարգի մաս կազմողը հոգևոր հասկանալի հպարտությամբ է լցվում ուրիշնելի՝ աշխարհականների նկատմամբ, լինեն կանա'յք, թե' տղամարդ: Ու բնականաբար Եկեղեցին է մտնում իր մենաշնորհների բերած բավարարվածության դռնով: Իր՝ եկեղեցու մաս կազմելը նրան ամեն ինչով բավարարվածություն է բերում, հպարտանում իր մենաշնորհով՝ Աստծու ծառայելու իր կարծեցյալ մենաշնորհով, ու անտեսում է մյուս՝ աշխարհաքանների՝ կանանց, թե տղամարդկանց ապասումներն ու կատարածը:
Ճիշդ է, մեզ հնարավորություն չի տրվում գործելու Եկեղեցում - գրեթե անհնարի'ն է նույնիսկ մի բարեգործություն կատարել Եկեղեցում: Ուրեմն՝ գործում ենք եկեղեցուց դուրս, ժամերգություններն էլ երգում ու աղոթում ենք եկեղեցուց դուրս:
Այսպիսով չի վնասվում եկեղեցականների հաստատված մենաշնորհների համակարգը: Պարտարագը տվե'ք մեզ և Սուրբ Հաղորթությունը: Մնացածը՝ աղոթքի մեջ բավական ուժ ու նեցուկ կգտնենք մեր Հավատի անունով, ու Քրիստոսի Սուրբ Անվան համար բարեգործություններ կատարելու- դա էլ չե՞ սարկավագության կարգի հաստատման պատճառը ու նրա բուն էությունը: Բարեգորթություններ կատարելը նշանակում է նաև ծառայել Եկեղեցուն:
Թող մեզ ասվի նույնիսկ՝ աղոթքը հոգևորականների գործ է կամ վանականներին, չենք էլ հավատում: Հարգում ենք եկեղեցու մեջ հաստատված կարգուկանոնին, սակայն այն ոչ լրիվ համարելով: Որ թերի է, ես կարող եմ գործել Եկեղեցուց դուրս: Դա կանեմ Եկեղեցու համար, ու ազատ որդու նման ես էլ իմ ձևով ու ամբողջ կյանքով կմասնակցեմ Քրիստոսի Եկեղեցուն:
Մեր գտած շնորհները չեն տարբերվում ձեր ստացածներից: Իսկապես՝ եղբայր ու քույրեր ենք, տարբեր վիճակում, բայց բոլորս - եթե համոզված քրիստոնյա ենք - նվիրված՝ Քրիստոսին:
Ձեր մենաշնորհները վերաբերվում են եկեղեցական - ծեսերի - կյանքին: Մնացածի մեջ՝ հավասար ենք - հավասար ենք, սակայն ստացած շնորհները բոլոր վիճակներում կախված են աղոթքի նկատմամբ մեր հավատարմությունից -, ու ավելի արդյունաբեր ու օգտակար կլիներ Եկեղեցուն՝ միասնաբար գործեինք: Նույնիսկ աղոթքը՝ ավելի երղբայրական չէ՞ր լինում կիսել նրան հավատացյալների հետ, ու չպարտադրել մեզ բացարձակ լռության: Վա՛յ այս ձեր հպարտությունը:
Շմեմանը կարդամ, կազդուրվեմ:

Շատ բնական ու հասկանալի է հոգևորականի հատուկ այդ հպարտությունը: Ես էլ, իմ կողմից, եթե որևէ մի տիտղոս ինձ պարգևվեր եկեղեցում, կարծես՝ ստացած կլինեի իմ հոգու մեծագույն գոհունակությունը:
Միայն թե,այդ հպարտությունը մեղանչական չլինի ուրիշների՝ բացարձակ հնազանդության պարտադրված աշխարհականների դեմ: Չլինի՝ անջատում ժողովրդից, այն ժողովուրդը, չմոռանաք, որ լիքը շնորհներ է ստանում իր բերած համեստ ծառայությունների համար - լինեն՝  եկեղեցուց նե'րս, թե' դուրս:
Այս ամենը, ցանկացա լռությանս մեջ ընդունել, ու չարտահայտվեմ: Բայց որովհետև իմ կարծիքը- ցածր վարկանիշի ունեցողի կարծիքը արժե՞ք ունի: Երևակայեք՝ երեք տարի գրում եմ՝ աղոթքներ եմ ուղղում Աստծո ու տետեք վարկանիշիս ահռելի վիճակին  -... իմ կարծիքը խնդրել էք, կասեմ նաև հետևյալը.
Ձեր ասածներից կարող ենք նշմարել մի մեծ խտրականություն կատարված կանանց հանդեպ: Մինչև մյուս թեմաներում մտահոգվում էք սարկավագների ամուսնության խնդիրներով, ընդունում էք միմիայն միանձնուհիների շնորհել նաև եկեղեցական աղոթական կյանքի մասնակցություն մը բերելու պատիվը, օժարում էք նրանց հետ կիսել եկեղեցու աղոթական կյանքը: Ո՞ւր են անհետացել բոլոր աղոթասեր ամուսնացյալ կանայք: Մի՞թե հավատով ու հավատի գործերով չենք փաստել, թե ի նպաստ եկեղեցու ընդունակ ենք նաև բերելու լրջալուրջ աջակցություն:

Սիրելի Մարիամ, խորհին շնորհակալութիւնս Ձեր հիասքանչ պատասխանին: Անմիջապես զգացվում է Ձեր սերը մեր Եկեղեցու եւ մեր Տիրոջ հանդեպ, կարող եմ միայն ասել Աստուած Ձեր վարցքն ի կատար ածի: Սակայն անցնենք այն մեղադրանքներին որոնք դուք առաջ եք բերում: Առաջին հերթին ասեմ, որ ես երբեւիցէ կանանց դերը տղամարդու դերից ցածր չեմ գնահատել, եւ չեմ ել ասել որ եկեղեցում կինը պիտի լռի: Այսոր աստուածաբանական Ֆակուլթետներում ուսանում եմ կանայք եւ այդ գեղեցիկ մի օրինակ է, որը գալիս է ցույց տալու, թէ Կինը այսօր իրավունք է ստանում սովորելու եւ սովորեցնելու: Եկեղեցական Վարչության պարագային նոյնպես ասեցի, թէ մեր եկեղեցին շատ ավելի իրավունք է տվել կանանց քան որեւիցե ուղղափառ կամ կաթոլիկ եկեղեցի: Իմ նկատողությունը, կայանում է ոչ թէ նրանում, որ կանայք եկեղեցական վարչության անդամ են լինում, ոչ, քավ լիցի: Իմ նկատողությունը նրանում է, որ Ձեր նման հավատացյալ եւ եկեղեցուն ու Աստծուն նվիրված անձինք սփյուրքահայ մեր համայնքներում, եւ կարծում եմ ընդհանրապես, շատ քիչ են: Բայց, կրկին ասեմ, հարցը կնոչ եւ տղամարդու մեջ չէ, այլ նրանում, որ եկեղեցական վարչության անդամ լինելը ցավոք խաղ ու պարի է վերածվում: Միայն հայապահպանությունը ցանկանում են առաջ տանել, մոռանալով, որ արանձ մեր հավատքի, մեր եկեղեցու հայը չի կարող գոյատեւել:Ես կարող եմ ձեզ օրինակ բերել Միւնխենի համայնքը, վստահ լինելով որ նման համայնքներ բազում են: Եկեղեցական վարչության ատենապետուհին (նկատեք ԱՏԵՆԱՊԵՏՈՒՀԻՆ) անցած Զատիկին ինձ ասում է թէ ինք Քրիստոսի հարությանը չէ հավատեում, վարչության անդամ է միայն որտեվ եկեղեցին հայկական է: Ահա այս է իմ նկատողությունը, ցավը, վերքը եւ ոչ թէ հըպարտությունը: Իմ ասածը հետեւյալն է` Եպիսկոպոսը եւ իբր իր տեղապահ քահանան ձեռնադրությամբ Սբ. Հոգվով լցվում են եւ Աստուծոյ առաջ պատասխանատու են բոլոր այն անձերի համար, որոնք իրենց համայնքեն կամ թեմեն ներս են բնակվում: Ուրեմն Աստված տալիս է եւ սակայն պահանջում: Հիմա պատկերացրեք, որ վարչությունը որոշում է կայացնում, որը կխաղթի հոգեւոր կյանքը համայնքեն ներս, եւ եթե քահանան հասարակ անդամի ձայն ունենա, ապա անկախ իրենից կհաստատվի այն որոշումը, որը վնասարար է ժողովրդին: Եւ սակայն դատաստանի օրը վարչությունը չէ, որ պիտի պատասխան տա, այլ քահանան... Այս տեսանկյունից ելնելով ասում եմ, որ քահանան եւ եպիսկոպոսը պետք է անհրաժեշտորեն համայնքի եւ թեմի գլուխը լինեն: Գլուխ, տեր եւ տիրական լինելը սակայն հասկանում եմ ոչ թէ ինչպես այս աշխարհի մեծերն են սա հասկանում այլ ինչես մեզ պարգեւեց մեր Տերը, ասելով թէ ամենա մեծը ձեր մեջ ծառա ծառայից թող լինի: Այսինքն Տիրել նշանակում է լսել համայնքը, աշխատել նրա բարելավման համար, խնայել եւ բուրբուրել զայն: Սակայն Եպիսկոպոս ու Քահանա միայ լինելով չեն կարող ամբողջը հասցնել եւ այստեղ կարիգն ունենք եկեղեցական վարչության: Սակայն վարչութեան անդամները պետք է հասկանան թէ ինչ մեծ պարտականություն են առնում իրենց ուսերին: Կրկին օրինակ բերեմ Միւնխենը` այստեղ ամիսը մեկ անգամ միայն պատարագ է տեղի ունենում եւ ոչ մի մեծ եկեղեցական տոն եկեղեցու վարչության կողմից չի տոնվում: Կա մի ուրիշ միություն որը ոչ միայն ա'խարհիկ, այլ նաեւ եկեղեցական տոների օրը խնջոյք է կազմակերպում: Եթե քահանան կամ սարկավագը ցանկանում են զրոյց վարել ժողովրդի հետ, ապա կրկին այս զրոյցները վարվում կազմակերպվում են ոչ թէ եկեղեցական վարչության միջոցավ, այլ այդ մյուս կազմակերպության: Քանի որ Միւնխենում եկեղեցի չունենք, այլ ստիպված ենք կաթոլիկներից եկեղեցի վարցել ամիսը մեկ անգամ երկու ժամով, ապա կարող եմ ասել, որ այստեղի եկեղեցական վարչությունը մեկ տարվա մեջ միայն տասներկու օր է աշխատում եկեղեցու եւ համայնքի համար, սակայն այս ել կարող է չանել, քանի որ աշխատանքի մեծ մասը կարգադրվում է առաջնորդարանի կողմից: Բայց կարծում եմ, որ եթե վարչության անդամները նախ ծանոթ լինեին մեր հավատքին եւ քրիստոնեականի կուրս անցնեին եւ վարչ. անդամ ընթունվելուց հետո մեկ շաբաթել ծանոթանայն իրենց հանձնարարություններ հետ, ծանոթանալով եկեղեցու կանոնների եւ թէմի ու համայնքի կանոնադրության հետ, ապա շատ ավելի լայնածավալ աշխատանք կտանեին: Կառճ եւ կոնկրետ, հարցը նրանում է, որ մեզ հարկավոր են կրթյալ վարչականներ, իսկ թե նրանք կին կլինեն թէ այր, դա ոչ մի նշանակություն չունի: Ինչ վերաբերվում է կուսակրոն կանանց ապա այդ հարցը այստեղ չեմ պատասխանի այլ կնոչ իրավունքը բաժնում:

Անդրադառնալով ձեր զրույցի կանանց դերին վերաբերվող հարցերին և վերը նշված զավակածնության շնորհի շատ ճիշտ նշված հանգամանքին, կուզեի ասել հետևյալը: Կինը կարող է աղոթել Աստծոն տալ իրեն մի արու զավակ, նվիրելու համար նրան Եկեղեցուն:
Դրանից մեծ ուրիշ ի՞նչ գործ կարող է անել կինը Եկեղեցու համար:
Հայ քրիստոնեաներ լույս աշխարհ բերել, նրանց դաստիարակել: Մի՞թե սա քիչ գործ է:
Մյուս գործերը տղամարդիկ էլ կարող են անել, բայց այս գործը բացի կնոջից ուրիշ ոչ ոք չի անի:

 21:) Սաթենիկ, իմ ասածնել էր մոտավորապես դա: 37:)

Զոնարա, համաձայն եմ Ձեզ հետ: Այդպիսի երևույթներին եմ ականատես եղել Ֆրանսիայում, ուր վարչությունները կազմվում են անգիտակ ու անհավատ ժողովրի ու «ժողուրդական» քվեներով:
Զանարա, իմ կարծիքով, ոչ միայն անհրաժեշտ է, այլ էական է, որ վարչության բոլոր անդամները ընտրվեն քահանաների կողմից: Նրանք՝ քահանայի հենարաններ են լինելու համայնքի վրա իմաստուն հովվությունը կատարելու համար: Քահանայի աջ բազուկներ են լինելու: Պիտի լինեն փորձառու, հաստատ հավատի տեր կանայք կամ տղամարդիկ, օրինակելի հավատացյալներ և բոլորի կողմից հարգված:
Բայց հանդիպած անհաղթահարելի դժվարությանց դիմաց նաև շատ պիտի զգուշանաք, որ քահանան՝ համայնքի հովիվն ու ղեկավարը ներշնչված մնա միշտ լավագույն հովվություն կատարելու միտումով: Ափսոսալի է, որ երբեմն շատ կարծրացած մտածումների տեր է, երբեմն իր կատարած ընտրությունը հիմնված չէ ընդհանուր շահերի վրա, այլ կարճ հայացքով է որոշում կայացնում, «համամիտների» ընտրություն է արվում, որը բացարձակ հնազանդությոամբ լցված լինելուց բացի, շատ քիչ ընդունակության տեր են, ու այս դրությունը չի կարող նպաստել համայնքի հոգևոր շահերին:
Վարչությունը ՝ընտրված քահանայի կողմից, բայց և նաև պիտի միշտ ցուցադրվեն բարիկամեցողությունը՝ համայն համայնքի հետ հանդիպելու ջանքեր, ընդհանուր մտահոգությունները նկատի առնելու իրական ճիգեր: Պարզապես՝ շինիչ ԽՈՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ: Չենք ցանկանում Եկեղեցու ղեկավարությունը վերցնել, ցանկանում ենք միմիայն, որ մեր արդար մտահոգությունները նկատի առնվեն ու քննարկվեն:
Ըստ իս, քահանան պարտադիր է համայնքի իր բոլոր զավակներին լսել իրապես օգնելու ցանկությամբ: Եթե ոչ, նա մարդ է նաև ու տկար, հոգևորական լինելը չի նշանակում անթերի լինել,  ու կարող է անտեսել իրականում շատ մեծ կարևորություն ունեցող խնդիրներ: