Լուսամուտ երկխոսության

Ավագ շաբաթ :
Կարոտում եմ Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ Եկեղեցու խաղաղաբեր, համեստությամբ ու հեղինակությամբ լի ժամերգության աղոթքին ու ստացված օրհնությանը: Կարոտում եմ Սուրբ Էջմիածնի հոգևոր կյանքին, նրա սարկավագների ու քահանաների միաբերան ու եղբայրասեր աղոթքին, որից մերը երբեք անջատված չի լինում:
Մեր մոտ, Սուրբ Ընթրեաց  պատարագի առաջին մասը կատարվեց փակ վարագույրի հետև: Ու մինչ պատարագիչ քահանան աղոթքներն էր բարձրացնում առ Աստված, հավատացյալների առաջ երգվեց գիշերային ժամերգությունը, մինչև վարագույրը բացվի «Հավատամքի» ատեն, ու պատարագի վկա լինենք:
Չեմ հասկացել. դռնբացեքը չկատարվե՞ց: Դեռ փակ – կամ կիսով փակ – վարագույրով պատարագ են լինո՞ւմ:
Ասեմ նաև, որ գիշերային ժամերգությունը կեսօրից հետո կատարելը միշտ անտրամաբանական է ինձ թվացել:

Մարիամ ջան, ես չեմ եղել երբեք Ս. Գ. Լուսավորիչ և չեմ էլ մասնակցել Ս. Էջմիածնի ժամերգություններին, բայց կասեմ մի բան. էս տարի վերջին ուրբաթ օրը Տեր Թադեոսը իր բամբ ձայնով երգեց "ԲԱՑ ՄԵԶ ՏԵՐ"-ը, ես ցնցված էի: Էդ ի՜նչ հիանալի կատարում էր: Ես, աղոռքս թողաց, ընկել էի կատարման հետևից:    31:)

Սուրբ Ծննդյան ճրագալոյցի պատարագը նույնպես «կիսով փակ» վարագույրով է կատարվել:
Պատարագի առաջին մասը կատարվեց վարագույրի ետև, մինդեռ վարագույրի մեր կողմը սարկավագը վերջացնում էր տոնական այս օրվա ընթերցումները:
Այս «կիսով փակ» վարագույրով պատարագը զրկվեց մասամբ իր տոնական հանդերձից: Ենթադրում եմ՝ այսպես կարգադրվեց, որպեսզի թեթևանա մեր հոգևորականների վրա դրված ծանրաբեռնվածությունը:
Վերջին ատեն որոշվել է խախտել նախասեսված կարգը ու պատարագը սկսել կես ժամ առաջ:
Երբ մենք պատրաստվում էինք լսել Աստվածաշնչի վերջին ընթերցվածքներն ու հետո մասնակցել պատարագին, իրականում հասել ենք ճիշտ վերջին ընթերցվածքի ատեն ու պատարագի սկզբին, բայց որովհետև փակ վարագույրով սկսավ, զրկվել ենք պատարագի առաջին մասից:
Ընդհանրացած երևո՞ւյթ է վարագույրը փակել եկեղեցական արարողությունները կրճատելու նպատակով:
Անհրաժե՞շտ չէ, որ պատարագի ժամը առաջվընէ որոշվի ու հայտնի լինի համայնքին:

Մարիամ ջան, անկեղծ ասած, Ձեր երկու գրառումներն ինձ համար այդքան էլ հստակ չեղան: Նախ. եթե խոսքը Սուրբ Ծննդյան Ճրագալոյցի Պատարագի մասին է, ինչ կապ ունի այստեղ Դռնբացեքը? Եվ հետո փակ վարագույրի հարցում նույնպես լավ չհասկացա. եթե վարագույրը փակ է մնացել մինչև ընթերցվածքների ավարտը, իսկ այդ ընթացքում կատարվել է Պատարագի Պատրաստության բաժինը, և ապա բացվել է Աշխարհգալոցի թափորին հաջորդող Օրհնեա Տեր-ի երգեցողությամբ, ուրեմն ամեն ինչ նորմալ է, քանի որ դա է Ճրագալոյցի Պատարագի կարգը` թե Մայր Աթոռում, թե Սբ. Գրիգոր Լուսավորչում և թե այլուր:

ՇՆորհակալություն Ձեր բերած ուշադրության և ճշդման համար:
Ուրեմն՝ ափսոսում եմ ճրագալոյցի համար ընտրված կարգի համար և ամաչում եմ՝ դժգոհած լինելուս համար:
Ուրեմն՝ տոնը սկսվել է, բայց տոնը դեռ կատարյալ չէ:
Ամեն մի սովորական պատարագ շատ ավելի թանկ է ինձ համար, քան այս «կիսատ» պատարագը: Երբ պատարագը սկսվում է, ինձ խանգարում է ամեն մի աղմուկ: Ու երբ նա սկսվում է, նույնիսկ լռելյան, նախընտրում եմ, որ ո'չ մեկը ինձ ուրիշ բան չկարդա: Նույնիսկ աղո'թքներ , կամ Աստվածաշո'ւնչ: Պատարագը ամե'ն ինչ է իր մեջը պարունակում:
Ասեմ միայն՝ ճրագալոյցն է, պատրաստվեմ տոնին, որը պիտի վաղը հաջորդի:
Անհուն շնորհակալ եմ Ձեզ:
Հավելեմ՝ Սուրբ Հաղորդությունը ընդունելու համար, պետք ունեմ ամբողջ պատարագի տևողությամբ հոգեպես պատրաստվելու: Ամբողջ պատարագը իմ դաստիարակիչ ու առաջնորդ է դեպի Սուրբ Հաղորդություն: Դրանից ծագեց իմ դժգոհությունը. կարծես՝ հապճեպով է այս պատարագը ինձ համար կատարվում: Իմ լրիւ սնունդը չի տալիս:

Հիսուս Քրիստոսի հետ հանդիպելու համար, կարիք ունեմ միշտ անփոփոխ նույն ծիսակատարությանը, որը ինձ հոգեպես տալիս է նույն անհրաժեշտ պատրաստվածությունը:
Երբ ծեսի մի մասը փոխվում է, ես չեմ կարողանում լիուլի մտնել պատարագի մեջ: Կարիք ունեմ մեկ առ մեկ ասված նոյն աղոթքներին, երգերի ու աղոթքների նույն հերթականության - օրվա ու տոնի հետ կապված նախատեսելի փոփոխություններով:

Մոնք, ձեր բացատրությունների շնորհիվ հասկացել եմ ճրագալոյցի պատարագների համար սահմանված կարգը:
Իսկ ի՞նչ կարգ է սահմանված Աւագ Շաբթվա հինգշաբթի օրվա ՝ Սուրբ Ընթրեաց պատարագի համար: 

Կեսօրին կատարվում է Երեկոյան ժամերգություն, որի 1-ին կեսին կարդացվում են Ճաշոց և Ավետարան: Հենց այդ պահից էլ քահանան բարձրանում է վարագույրով ծածկված Խորան և սկսում Պատարագի Պատրաստության հատվածը:Ժամերգությունը եզրափակվում է դարձյալ ընթերցվածքներով: Ավետարանից հետո վարագույրը բացվում է և Պատարագն արդեն շարունակվում է բարձրաձայն` Հավատամքով: Իսկ ընթացքում, երբ պատարագիչը հնչեցնում է Եւ տուր մեզ համարձակաձայն բարբառով-ը, ավագերեց հոգևորականը, ձեռքին Խաչ և Ավետարան, բարձանում է Խորան և ընթերցում Սբ. Բարսեղի ճառը, որից հետո Պատարագը շարունակվում է Հայր մերի երգեցողությամբ: Այլ փոփոխությունները ավելի նուրբ են և պահանջում են ծիսագիտական բավականին խորը պատկերացումներ:

Մարիամ ջան, ծիսական փոփոխությունների հետ կապված Ձեր դժգոհությունն անտեղի է, քանի որ դրանք պայմանավորված են ոչ թե ծիսակատար հոգևորականների քմահաճույքով, այլ դարերի ընթացքում այդ ծիսակարգը հաստատած հայրապետների ու վարդապետների չափորոշիչներով: Արարողություններն այպես կաղապարված չեն, ինչպես Դուք եք պատկերացնում: Դրանք ունեն օրվա խորհրդին պատշաճ փոփոխությունների ենթակա տարրեր: Եթե Ձեզ կհետաքրքրի կոնկրետ դետալներ, ապա խնդրեմ: 

Բողոք չէ մնացել: Բայց զարմանք՝ այո':   
Ի՞նչ նպատակով է վարագույրը մասամբ փակվում տոնական այսպիսի օրերին: Ինչո՞ւ են մեր հայրապետներն ու վարդապետները անհրաժեշտ նկատել այդպիսի կարգ: Որպեսզի քահանան լավագո՞ւյն կերպով պատրաստվի: Որովհետև Քահանան զատվա՞ծ ու անջատված է իր համայնքից, ու պատարագը կենդրոնացված է իր անձի՞ շուրջ:
Ե՞րբ է այս կարգը որոշվել:
Պարզ հավատացյալիս համար ուրեմն նորից անհրաժեշտ է իր տան , իր սենյակի ու անձի դռները փակել և աղոթելիս՝ իր սրտի ուզածի չափ պատրաստվել:

Նկատե՞նք, որ Հիսուս Քրիստոսի ձեռամբ Սուրբ Ընթդիքը կատարվեց  բոլորովին «փակ վարագույրով», այսինքն՝ միմիայն Իր ու Իր տասներկու աշակերտների ներկայությամբ:
Ու դրա պատճառով, Խորհրդի մեծության պատճառով, եզրափակել, որ հավատացյալ ժողովրդին արտոնված չէ ամբողջ պատարագի վկա լինել: 

Պատարագը այն մեծագույն դեպք է, օրը արձանագրվում է իմ կյանքի օրերի մեջ, ու փոխում է իմ կյանքի ընթացքը:
Ամբողջ շաբաթը սպասում եմ պատարագը, ու նրա շնորհիւ՝ Տիրոջ ժամանելը:
Սպասում ու պատրաստվում եմ գերագույն շնորհի համար՝ Սուրբ Հաղորդությունը:
Պատարագին մոտենում եմ այնպես, ինչպես սիրելի հարազատին: Հագնում եմ հոգևոր տոնական զգեստ, ժպիտը և հույսը՝ դեմքիս և սրտիս: Ու մոտենում եմ Սիրածիս, սրտի փափախումով՝ Նա ինչպիսի՞ ընդունելություն կանի ինձ:
Պատրաստվում եմ հոգեպես, ջանում եմ մաքուր սրտով ու հոգով մոտենալ, իմ կարողությունների չափ:
Ամբողջ կյանքը հիմնված է պատարագի վրա: Նա մխիթարում է, տալիս է վշտերին դիմանալու հոգևոր անհրաժեշտ ուժ, նաև կյանքում հանդիպած բոլոր սրբապղծություններին  - սեփական, թե ուրիշների կողմից գործված սրբապղծություննեւին - դիմագրավելու հոգևոր, մտային ու մարմնավոր կարողություն:
Երևակայե'ք. սպասել էք ու պատրաստվել էք վեց օր, հագել էք հոգևոր ամենեն գեղեցիկ հանդերձ, հույսը՝ սրտում, ու հանկարծ իմանում էք՝ հյուրը, ձեր թանկագին հարազատը տանը չէ, կամ տանն է, բայց ձեւացնում է, որ ձեզ չի տեսել, Նա չի սպասում ձեր այցելությունը, կամ՝ արդեն հյուրասիրությունը սկսվել է, իսկ ակամա՝ դուք ուշացել էք, Նա թույլ չի տալիս ձեզ Նրան մոտենալու, անգամ՝ Նրան տեսնելու... Կամ Նա տեղն է, բայց անտեսանելի է ձեզ համար, Նա ընտրել է Իրեն տեսնելու արժանիներին, որոնք չեն էլ մտահոգել՝ դուք գրավել էք արդեն այն վերջին տեղը, որից կկարողանաք հափշտակել այն հոգևոր սնունդը, որը սակայն ձեր կյանքի հիմքն է ու էությունը:
Ու այսպես, երբեմն, նույնիսկ այսպես կոչված տոնական օրերին, զրկվում էք այցելության առաջին մասից, որին սակայն սպասել էք, սրտի ու հոգու մեջ, կրկնել էիք խոսքեր, զորս չէք կարողացել ասել Նրան, թանկագին Խոսքեր, դարերի ընթացքին մշակված՝ Սիրո ամենեն թանկ Խոսքեր:
Պատարագի ատեն, չկա անկարևոր մաս, անկարևոր աղոթք, կամ շարական: Բոլորը կազմում են Սուրբ Պատարագ, որ բոլոր մասերը ինձ համար կարևոր ու անհտրաժեշտ են, որպես հոգևոր հաց:
Չգիտեմ, ինչո՞ւ են մեր Վարդապետնետը տարբեր բան մտածել: Չե՞ն թերագնահատել հավատացյալի հոգևոր սպասումը:

Կարիք ունեմ պատարագի ամբողջ տևողությանն ու խորությանը, որպեսզի նա թափանցի իմ կյանքի հաստության, ծանրության ու բթության միջից:
Որպեսզի պատարագի հավերժության խորհուրդը թափանցի իմ անցավոր կյանքից ներս, կարիք ունեմ նրա ամբողջ տևողությանը:
Նրա հատկացված ամբո'ղջ ժամանակն է հավերժության իմաստ ստատում: Հավերժության խորհուրդը անձանագրվում է պատարագի  ժամանակի մեջ: Ու դրոշմվում մեր կյանքի մեջ:
Ամեն անգամ, երբ կրճատվում է պատարագի ինձ հասած ժամանակը, լիուլի չեմ կարողանում թոթափել իմ կյանքի ծանրությունից, ու միշտ մնում եմ պատարագի շեմին: Եթե ծեսի մի հատված է պակասում, չեմ կարողանում ազատ որդու նման մտնել ու վայելել Հայրական ամբողջ օրհնության:

Պատարագը նաև իմ կյանքի ամենեն նշանակալի «դեպքն» ու երևույթն է, դստեր ծննդի նման հզոր «դեպք», որի վրա հիմնվում է իմ ամբողջ կյանքն ու որից նա ստանում է իր նշանակությունը: Պատարագի նկատմամբ, իմ սպասումները անհուն են. կյա'նք եմ սպասում նրանից:

Բայց չէ որ հենց Պատարագի ընթացքում վարագույրը մի քանի անգամ փակվում է? Դա նույպես բացասական արձագանք է գտնում Ձեր հոգում?  Կամ էլ այն, որ ամբողջ Մեծ Պահոց շրջանում վարագույրը փակ է լինում:  :)
Ուղղակի Դուք կարիք Պատարագի արարողության մեկնողական գրականության:Այդ ժամանակ Ձեզ ահագին բան հստակ կդառնա:Խորհուրդ կտայի սկզբի համար ընթերցել ՎԱԶԳԵՆ Ա-ի ՄԵՐ ՊԱՏԱՐԱԳԸ գրքույկը:

Մոնք, անցյալ տարի պատահաբար գտել եմ Վազգեն Առաջինի հրաշալի այս գրքույկը, մեր քաղաքի եկեղեցում  վերաբացված գրադարանում ու «անհագորեն» ընթերցել: Շատ տեղերում գտել եմ իր արծարծած խնդիրերի մեջ իմ համեստ մտահոգությունների անձագանքը:
Հիմա ինչպիսի՛ գոհունակությամբ կկարդայի Ծիսակատարության պատմության վերաբերյալ մի ուսումնասիրություն:
( Հայ Եկեղեցու պատարագի կազմությունը դարերի ընթացքին  )
Ինձ անհնարին եղավ «Մաշտոցը» գտնել:

Նամանավանդ, այսօր, Արցախի պայծառ երկնքի տակ, ընթերցել եմ նորից Սուրբ Պողոսի Առաջին թուղթը Տիմոթէոսին, ու անդրադարձել, որ այնքան էլ բացասական չէ, որովհետև եթե հանձնարարում է մեզ՝ կանանց  ՝ երբեք չուսուցանել, այլ՝ ուսանել լռությամբ, գոնե չի արգելում, որ ուսանենք:   21:)

Մինչ այդ, ինձ համար «անակնկալ» փոփոխություններն են բացասական մեծ ազդեցություն ունենում:
Երբ իմանում եմ տեղի ունենալիք ծեսի ընթացքը, գիտեմ նաև ինչ անել, այսինքն՝ ինչպես աղոթել: Ես էլ ունենում եմ իմ «ծածուկ» աղոթքները, իմ սեփական «ծեսը», որ մտովի եմ կատարում: «Պաշտպանում» եմ ես ինձ, տալիս եմ ինձ անհրաժեշտը:
Երբ վարագույրը սովորականի նման փակվում է, գիտեմ, թե մեր պատարագիչ քահանան ինչպիսի աղոթքներ է բարձրացնում իր և մեր համայնքի համար, կամ ծեսի ո'ր մասն է նա կատարում: Ու հետևում եմ ծեսին, իմ աղոթագրքի շնորհիվ, թեկուզ՝  վարագույրի այն կողմ:
Բայց երբ՝ առաջացած փոփոխությունների հետևանքով, ինձ ու հավատացյալների համար, ծեսը դառնում է աննախատեսելի, երբ լռությունը խախտված է, երբ քահանան  - ոչ պատարագիչը - ստիպված է ծեսի ատեն բացատրություններ տալու հավաքված ժողովրդին, այն ատեն, խախտված է իմ աղոթքի ընթացքն ու ծեսը մասամբ կորցնում է իր ուժը, գոնե ինձ համար:
Իսկ Մեծ Պահոց շրջանի մասին... արդեն սկսել եմ այս մասին լրջորեն մտածել ու մտահոգվել: Միայն վարագույր փակելը ամբողջ պատարագի ընթացքին  աքսորված լինելուս հզոր խորհրդանիշն է, իսկ Սուրբ Հաղորդությունից հեռացվելը նզովքի ուժ է ունենում:
Մեծ Պահքի ընթացքին, իմ վիճակը եղել է միշտ ահռելի:

Մարիամ ջան, Հայր Ղուկասն ինձ հայտնեց, որ Լուսամուտում բարեփոխումներ են ակնկալվում, և թերևս հնարավոր լինի տեղադրել որոշակի գրականություն, ուր Դուք և մեր մյուս հարգարժան ֆորումցիները հնրավորություն կունենան պատասխան գտնել տարբեր հարցերի:

Պատասխանի առաջին ուղղությունը գտել եմ Արք.Օրմայան «Ծիսական բառարան»ում. Էջ120
«Վարագույր. Վարագույրը պատարագի մեջ գլխավորապես փակվում էընծայման ու ճաշակման ժամանակ, կամ թե վերաբերումից առաջ զգեստը փոխելու, ճրագալույցի և Աւագինգշաբթի օրվա պատարագի սկզբում, որը ընծայումից հետո է սկսվում, մեծ պասի ամբողջ արարողության ու պատարագի ժամանակ: Արարողությունից դուրս վարագույր փակ պահելը հարգանքի նշան է....»
Շնորհակալ եմ ձեզ, Մոնք, որ ջանք էք ծափել ինձ լուսավորելու համար ու մանրամասն - ինչպես Արք.Օրմանյանն է արել Հայ Համայնքի համար - ինձ բացատրել էք վարագույր փակելու պարագաները:
Նրա փակման հոգևոր իմաստն էմ ցանկանում ըմբռնել, ու այս ուղղությամբ մտածելու եմ Արք. Օրմանյանի տված վերջին բացատրության վրա. Վարագույր փակելը հարգանքի նշան է, հավանաբար՝ Տիրոջ նկատմամբ:

Մարիամ, շատ հետաքրքիր էր գրածդ։ Ինքս իսկ զարմացա։ Երբևէ մտքովս չէր կարող անցնել, որ վարագույրի փակվելը կարող է այլ կերպ ընկալվել։ Մյուս կողմից Ճրագալույցի վարագույրի փակվելը այլ իմաստ էլ ունի, բացի հարգանքը։ Ընդհանրապես եկեղեցում ծիսական շարժումների մի հիմնական մասն իրենց ասելիքն ունեն մեզ, ուստի պատահական չէ, որ Սուրբ Ծննդյան կամ Սուրբ Հարության տոների ճրագալույցի պատարագներին վարագույրը մեր առջև բացվում է այն ժամանակ, երբ հնչում է Տիրոջ ծնունդը կամ հարությունը ավետող շարականը, այսինքն՝ այս աստվածային ավետիսներով եկեղեցու սրբությունները բացվում են մեզ համար, մեր առջև։ Այս աստվածային ավետիսներով երկինքը բացվեց մարդու առջև։ Այս աստվածային ավետիսներով մարդու՝ Աստծուն հասնելու վարագույրը բացվեց, և մարդը հայտնապես տեսավ մարդացյալ Աստծուն։
Ահա այսպիսի իմաստներ և խորհրդանիշեր են թաքնված եկեղեցու ծիսական շարժումների մեջ։

Վարագույրի փակվելը սկզբում ինձ համար միմիայն բացասական իմաստ ուներ՝ մեղավորներիս Համայնքը հեռու պահել Աստծուց:
Այսինքն՝ ընդունված ենք, բայց և այնպես՝ նույնաժամանակ հեռացված:
Ինձ շատ դժվար կլինեն փակ վարագույրով բոլոր պատարագները, որոնք ուրիշ հետևանք էլ ունեն՝ արգելել Սուրբ Հաղորդությունը հավատացյալներիս համար:
Բայց, որովհետև ժամանակավոր են այս արգելքները, կնախընտրեմ փորձել ընկալել եղելությունը տարբեր կերպով. անհուն սիրով լցված Տիրոջ հանդեպ, ես ինձ կրկնել իմ սերն ու հարգանքը Նրա նկատմամբ:
Այս հարգանքը ընդգդկում է իմ մեղավոր լինելու զգացումը. Վարագույրը փակվում է, որովհետև իմ մեղքը տեղ չունի Եկեղեցում:
Չէի մտածած ձեր տված ուղղությամբ՝ Վարագույրը բացվում է ի նշան Աստծու հայտնության: Կփորձեմ մխիթարվել այդ գաղափարով:

Կարո՞ղ եմ մի հարց. եկեղեցիների կյանքում ե՞րբ հայտնվել է վարագույրը:

Մարիամ, հարցիդ պատասխանը ես չգիտեմ 13:)

Հայր Սուրբ, նորից ընթերցելու եմ Աստվածաշունչը: Վարագույրը ՝ հրեաների տաճարի նույն վարագույրն է: Երկու վարագույրների իմաստը համընկնում են հավանաբար, Հին ուխտում ստացած իմաստի վրա հիմնվում է Նոր Ուխտում վարագույրի ունեցած նոր իմաստը:
Բայց այս վարագույրը գոյություն չունէր Քրիստոսի ժամանակ: Երբ Եկեղեցու վարդապետները որոշել են նորից կենդանության կոչել Հին Ուխտի Վարագույրին, հիմնվել են ե'վ Աստվածաշնչի,ե'վ քրիստոնեական աստվածաբանության վրա:
Շատ կցանկանայի ընթերցել նրանց վարդապետությունը Վարագույրի և Մեծ Պահքի վերաբերյալ:
Վարագույրը ընկալում եմ նաև իբրև աչքերի և մյուս զգայարանների պահք: Ինքս շատ հաճախ եկեղեցում հանում եմ իմ ակնոցը, որպեսզի ոչ մեկը, ոչ մի ավելորդ շարժում ինձ խանգարի Սուրբ Պատարագը ընկալելու ընթացքին: Գոցում եմ աչքերս, որպեսզի ավելի լավ տեսնեմ - հոգևոր կերպով:
Այսինքն փորձում եմ գոցել իմ զգայարանների վարագույրը:
Կպահեմ լավ տրամադրությունս՝ փորձել ընկալել վարագույրի փակվելն ու Մեծ Պահքը դրական տեսապկյունով. պատսաստվում եմ ամենեն երջանիկ Տոնի համար: Ու կփորձեմ գոցել զգայարաններիս վարագույրը մինչև ուրախության Ժամանակը:
Գիտեք արդեն այն, ինչ ինձ համար նոր հայտնություն է. սպասման արժեքը:
Փակ վարագույրը - ճրագալույցի փակ վարագույրները հետևում են պահքի մի շրջան: Վարագույրի բացվելը՝ Պահքի վերջ է նաև նշանակում:
Պահքը և վարագույրի փակվելը նշան են մեր սպասման: Աչքերս գոցում եմ ուրիշ իրականության առջև, որպեսզի սրտի աչքերը ցանկանան տեսնել միայն Տիրոջը: Ինչպես ասել էք, վարագույրը փակվում է, որպեսզի բացվի ու իմ աչքերը բացվեն Աստծու հայտնության առջև:
Նաև սովորաբար գոցում եմ իմ աչքերը երաժշտության գեղեցկությունը լիուլի ըմբոշխնելու համար: Նույնը չանե՞մ գեղեցկագույն Սուրբ Պատարագի համար:
Գոցում եմ աչքերն ու բոլոր զգայարանները ամբողջ Մեծ Պահքի տևողությամբ, որպեսզի պատրաստվեմ գերագույն ուրախության համար՝ Աստծու հայտնության համար:
Շնորհակալություն, որ արձագանքել էք: