———————————————————

Ոմանք կարծում են, որ քրիստոնեության տարածումը Հայաստանում անբարենպաստ եղավ մեր հին շրջանի մշակույթի համար, որովհետև Գրիգոր Լուսավորիչը, Հայաստանում քրիստոնեությունը տարածելով, ոչնչացնում էր մեր հին շրջանի մշակույթի գեղեցիկ և ինքնատիպ արժեքները: Իրոք, Գրիգոր Լուսավորիչը Հայաստանում ոչնչացրել է շատ կուռքեր, մեհյանների տեղում հաստատել քրիստոնեական եկեղեցիներ: Բայց նախ տեսնենք, թե նման ինչ դեպքեր կան Աստվածաշնչում և սրբերի կյանքում: Երբ Մովսես մարգարեն լեռը բարձրացավ՝ տասը պատվիրանները ստանալու, հրեաները նրա բացակայության ժամանակ մի ոսկե հորթ ձուլեցին և սկսեցին պաշտել: Վերադառնալով և այս ամենը տեսնելով՝ Մովսեսը ջարդուփշուր արեց կուռքը և ոչնչացրեց: Այս պատմությունը գրեթե բոլորն էլ գիտեն, սակայն մինչև այսօր ոչ ոքի մտքով անգամ չի անցել Մովսես մարգարեին մեղադրել մշակութային արժեքների ոչնչացման մեջ: Մեր ժողովրդի կողմից ամենասիրված սրբերից են սուրբ Գևորգը և սուրբ Սարգիսը: Երբ նրանց ստիպեցին կուռքերին զոհ մատուցել, նրանք ոչ միայն հրաժարվեցին զոհ մատուցելուց, այլև կործանեցին կուռքերը: Եվ մեր ժողովուրդը նրանց չի մեղադրել մշակութային արժեքների ոչնչացման մեջ: Եվ ահա սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչն արեց այն նույն բանը, ինչ արեցին Մովսես մարգարեն և մյուս սրբերը: Մարդը մարմնից և հոգուց կազմված մի ամբողջություն է: Երբ մարմնի վրա վերք է լինում, ապա բժշկության մեջ վերքը բուժում են առաջին հերթին ախտահանիչ միջոցներով, որովհետև հակառակ դեպքում՝ խորացող վերքը մարդուն կարող է նույնիսկ մահվան հասցնել: Հոգևոր իմաստով ևս կան առարկաներ, որոնք սրբություն և կենդանություն են տարածում: Օրինակ՝ Հովսեփ նահապետի ոսկորների շնորհիվ Աստված Եգիպտոսին օրհնություն էր բերում, և երբ հրեաները դուրս ելան Եգիպտոսից, իրենց հետ տարան այդ ոսկորները, որպեսզի օրհնությունը միշտ իրենց հետ լինի: Եղիսե մարգարեի ոսկորներին դիպչելով՝ հարություն առավ մեռածը, և կամ՝ Քրիստոսի խաչափայտի շնորհիվ հարություն առավ մեռած պատանին։ Նույն կերպ էլ չարին նվիրված առարկաները մահ և պղծություն են սփռում: Չարի մասին հայտնի է, որ նա նյութական աշխարհի վրա կարողանում է ազդել հատկապես կուռքերի և նրանց նվիրված տաճարների միջից ու միջոցով: Երբ մի մարդ պատերազմի ժամանակ ականազերծ է անում ականապատված մի դաշտ, որպեսզի իր ետևից եկող զորքն ապահով անցնի, և մահ չլինի, ապա այդպիսի մեկին չեն մեղադրում մարդու կողմից ստեղծված առարկաները, այն էլ այդպիսի կատարյալ առարկաները ոչնչացնելու համար, այլ ընդհակառակը, գովում են և նույնիսկ շքանշաններ ու հերոսի կոչում տալիս: Եվ մենք այսօր էլ պետք է շնորհակալ լինենք սբ Գրիգոր Լուսավորչին, որ Հայաստանը դիտելով իբրև հոգևոր դաշտ` այնտեղից արմատախիլ արեց թույնի արմատները և հաստատեց կյանք տվող եկեղեցիներ: Այս ամենն իմանալուց հետո մեզ համար հասկանալի է դառնում, թե ինչու էին սրբերը ոչ միայն հրաժարվում կուռքերին զոհ մատուցելուց, այլև կործանում էին դրանք: Այս արարքն իր մեջ երկու նպատակ ուներ: Սրբերը նախ ցանկանում էին ցույց տալ, որ դրանք աստվածներ չեն, և մարդը կարող է դրանք կործանել, և երկրորդ՝ ամենակարևորը՝ սրբերը ցանկանում էին սահմանափակել, որքան հնարավոր է, չարի ազդեցության ոլորտները մարդկության վրա: Եվ դարձյալ պետք է գոհություն հայտնենք սուրբ Գրիգոր Լուսավորչին, որ Հայաստանը և հայ ժողովրդին փրկեց հոգևոր մահից: